[Romano]

Bài viết ngắn dưới đây là một khảo sát của nhà nghiên cứu Trần Quang Đức, tiêu đề do nhóm biên tập TTXVA đặt.

Đại Nam nhất thống toàn đồ (大南ー統全圖), 1834.

Trứ tác “Biện Di luận” (辯夷論) do danh thần Lý Văn Phức (李文馥, 1785 – 1849) viết năm 1841 có đoạn như sau :
“Huống hồ, từ thời Trần – Lê, quốc thổ An Nam ngày càng mở rộng, đến nay đã gấp bội phần. Phía Bắc giáp ba tỉnh Quảng Đông – Quảng Tây – Vân Nam của Trung Châu ; phía Tây không chế các tộc man mọi, tiếp giáp các nước Nam Chưởng, Miến Điện ; phía Đông trông ra biển lớn, ôm lấy các đảo ; phía Nam cũng chạm tới biển, vòng qua phía Tây Nam sát vách với Tiêm La. Ngoài ra các thuộc quốc, man di nội phụ khác nhau đều đủ cả. Thực là một đại quốc sừng sững giữa vòm trời đất !“.
Nguyên văn : “Huống tự Trần – Lê, An Nam dĩ hoàn thổ địa nhật tịch, chí kim nhi bội tỉ yên. Bắc tiếp Trung Châu Quảng Đông, Quảng Tây, Vân Nam tam tỉnh ; Tây khống chư man, tiếp ư Nam Chưởng, Miến Điện chư quốc ; Đông lâm đại hải, bao chư đảo tự ; Nam diệc để vu hải, nhiễu nhi Tây Nam lân vu Tiêm La. Kỳ dư thuộc quốc phụ man bất nhất nhi túc. Chân bầu nhiên vi thiên địa gian nhất đại quốc hỹ !” (況自陳黎，安南以還土地日闢，至今而倍蓰 焉。北接中州廣東、廣西、雲南三省；西控諸 蠻，接於南掌、緬甸諸囯；東臨大海，包諸島 嶼；南亦抵于海，遶而西南隣于暹羅。其餘屬 國附蠻不一而足。真裒然為天地間一大國矣。 ).

[Độc giả] Phạm Vũ Lộc :
Lãnh thổ Đại Nam tới tận sông Mekong, các vùng đó dù gần Huế nhưng đường sá hiểm trở mà thành các nước lệ thuộc cả. Khi người Pháp vào chiếm trọn Đông Dương, họ theo hình thể sông núi mà chia lại thành năm phần là Lào, Miên, Bắc-Trung-Nam Kỳ. Biên giới ngày nay là do người Pháp phân chia cả. Vậy nên mới có ông Sam Rainsy ở Campuchia cứ cãi hoài về biên giới. Thực ra ngay cả trong nước hiện nay vốn đã không phải thống nhất về văn hóa và sự xung đột vùng miền vẫn xảy ra, thì như Lào – Campuchia văn hóa truyền thống họ đã khác, tiếng nói chữ viết cũng khác sao mà thâu tóm được. Cho nên Pháp chia thế mà giờ mình theo thế cũng có gì là tiếc đâu ?
[Độc giả] Caramen Nguyễn :
Người Việt xưa vốn thuần Nho giáo, nay vẫn ảnh hưởng Nho giáo trong nếp nghĩ ; Nho gia quan niệm về đất đai rất rạch ròi, chỉ mở rộng ra chứ không để mất dù là một tấc. Việt Nam xưa có hai triều đại mà cương thổ rộng nhất, đó là Triệu Vũ Đế của Nam Việt và Minh Mệnh của Đại Nam.
tm