Dù là máy bay ném bom nhanh nhất trong thập niên 1960 nhưng XB-70 Valkyrie nhanh chóng bị loại khỏi biên chế chỉ 5 năm sau lần cất cánh đầu tiên.
North American XB-70 Valkyrie là máy bay ném bom chiến lược siêu âm được chế tạo cho không quân Mỹ. Dự án được phát triển từ cuối thập niên 1950 và mẫu máy bay đầu tiên cất cánh trong năm 1964. Ở kỷ nguyên của ḿnh, XB-70 là phi cơ ném bom chiến lược nhanh nhất hành tinh với vận tốc bay đạt Mach 3+ (nhanh gấp hơn 3 lần so với vận tốc âm thanh).
XB-70 Valkyrie sở hữu 6 động cơ phản lực đẩy với trần bay tối đa đạt 23.600 m. Trong những năm cuối thập niên 1950, đây là độ cao mà các tên lửa đất đối không không thể với tới. Cùng với tốc độ lớn, XB-70 là phương án hoàn hảo để những chiếc máy bay ném bom chiến lược chống lại vũ khí pḥng không của kẻ thù và cả tiêm kích phản lực.
Máy bay ném bom chiến lược siêu thanh XB-70 Valkyrie ra đời trong bối cảnh Chiến tranh Lạnh giữa Liên Xô và Mỹ đang ở giai đoạn đỉnh điểm. Tiềm lực quân sự của Liên Xô khiến Mỹ phải sáng tạo các loại vũ khí có thể mang bom nguyên tử thọc sâu vào lănh thổ đối phương. Ngoài ra, nó phải đủ bền bỉ để di chuyển giữa hai quốc gia. XB-70 Valkyrie là phương án tốt nhất.
Khi ra đời, XB-70 đáp ứng được mọi yêu cầu của không quân Mỹ, bao gồm phạm vi hoạt động liên lục địa cùng tải trọng lớn như những chiếc máy bay ném bom chiến lược B-52 hay tốc độ đạt Mach 3, nhanh hơn so với khả năng di chuyển Mach 2 của máy bay ném bom chiến lược siêu thanh Convair B-58 Hustler. XB-70 có khả năng ném bom thông thường hoặc các loại vũ khí hạt nhân chiến lược, chiến thuật.
Các chuyên gia Mỹ tạo ra hàng loạt đột phá trong công nghệ chế tạo XB-70. Bên cạnh h́nh dạng độc đáo cùng vật liệu cấu thành đặc biệt, động cơ của chúng được gia cố để chịu nhiệt độ cao cùng vận tốc khí vào khác nhau, giúp tăng thời gian hoạt động và tuổi thọ của động cơ.
Khi XB-70 chính thức đi vào hoạt động, nó là phi cơ ném bom xuất sắc nhất hành tinh. Chiếc máy bay dài 57,6 m, sải cánh 32 m, được điều khiển bởi phi hành đoàn 2 người. Tải trọng cất cánh tối đa đạt 246 tấn với vận tốc hành tŕnh đạt Mach 3. Trong chiến đấu, phạm vi hoạt động của XB-70 đạt 6.900 km.
Tuy nhiên, kẻ thù lớn nhất của XB-70 là tên lửa. Trong thời gian Mỹ phát triển XB-70, Liên Xô cũng đổ nhiều công sức vào việc nâng tầm bắn và tốc độ của các loại tên lửa đất đối không. Không lâu sau khi XB-70 hoàn thiện, tên lửa đất đối không của Liên Xô cũng đủ khả năng vươn tới những độ cao lớn hơn, bao gồm trần bay của XB-70.
Bên cạnh tên lửa đất đối không, tên lửa đạn đạo liên lục địa (ICBM) có khả năng trang bị đầu đạn hạt nhân chính là yếu tố quyết định khiến XB-70 tụt hậu. Kỷ nguyên ICBM thay thế hoàn hảo vai tṛ của XB-70, khiến nó không c̣n phù hợp trong không quân Mỹ dù dự án này ngốn hết 1,5 tỷ USD của Lầu Năm Góc.
Quân đội Mỹ chỉ chế tạo hai mẫu XB-70 Valkyrie. Tuy nhiên, một chiếc bị rơi này 8/6/1966 khi thực hiện màn bay đội h́nh để chụp ảnh. Sự cố xảy ra khi một chiếc F-104 va quệt vào cánh của XB-70 khiến nó chiếc nổ ngay trên trời trong khi máy bay ném bom chiến lược lao xuống đất. Phi công lái F-104 và một phi công khác lái XB-70 thiệt mạng trong khi phi công c̣n lại trọng thương.
Sau khi dự án bị đ́nh chỉ năm 1969, chiếc XB-70 Valkyrie được đưa tới Bảo tàng Không quân Quốc gia Mỹ ở Dayton, Ohio. Nhiệm vụ của nó là phục vụ công chúng Mỹ cùng những sản phẩm được coi là biểu tượng của ngành công nghiệp hàng không vũ trụ Mỹ.
Hồng Duy
Ảnh: USAF