Đây được đánh giá là "bước đi lịch sử" hướng tới việc kết thúc một lệnh cấm vận đă lỗi thời kéo dài nửa thế kỷ.
Ngày 17/12, Tổng thống Barack Obama có một công bố lịch sử là "b́nh thường hóa quan hệ với Cuba" và coi đây là "thay đổi quan trọng nhất trong chính sách của Mỹ với Cuba trong 53 năm qua".
Theo đó, hai nước sẽ bắt đầu các cuộc đàm phán ngay lập tức để khôi phục lại quan hệ ngoại giao và mở lại đại sứ quán.
Tổng thống sẽ sử dụng quyền của ḿnh để nới lỏng lệnh cấm du lịch tới Cuba; tăng giới hạn kiều hối cho công dân Cuba và các doanh nghiệp nhỏ từ 500USD lên 2.000USD mỗi quư; cho phép xuất khẩu vật liệu xây dựng, thiết bị nông nghiệp và các thiết bị viễn thông.
Chính quyền của ông Obama cũng đang chuẩn bị để loại bỏ Cuba khỏi danh sách các quốc gia tài trợ cho khủng bố.
Quyết định lịch sử này được đưa ra sau 18 tháng đàm phán bí mật ở Canada giữa các quan chức Mỹ và chính phủ của Raúl Castro, người thay thế anh trai Fidel làm Chủ tịch Cuba vào năm 2008.
Các cuộc đàm phán c̣n nhận được sự hậu thuẫn của Giáo hoàng Francis. Trước khi đi đến quyết định cuối cùng, Tổng thống Mỹ Obama đă có cuộc điện đàm kéo dài 45 phút với Chủ tịch Raúl Castro.
Trong khi hai nước t́m cách b́nh thường hóa quan hệ ngoại giao, một điều rơ ràng mà Chính phủ Mỹ và thế giới thừa nhận: các lệnh cấm vận không thể lật đổ được nhà nước Cuba dưới quyền lănh đạo của Chủ tịch Fidel Castros.
"Cô lập không giúp thúc đẩy nhân quyền ở Cuba, đó là chính sách chỉ có một ḿnh Mỹ thực hiện trên thế giới. Tôi không tin chúng ta có thể tiếp tục làm điều tương tự trong 5 thập niên và mong đợi kết quả khác biệt", Tổng thống Obama khẳng định.
Trong khi đó, dưới thời của Raúl Castro, Cuba có nhiều cải cách kinh tế, từng bước ổn định được xă hội. Nông dân cá thể, các doanh nghiệp nhỏ và các hợp tác xă hiện nay chiếm khoảng một phần năm lực lượng lao động của kinh tế Cuba.
Cuba đă đệ tŕnh để bỏ phiếu tại Liên Hiệp Quốc trong 22 năm qua nhằm đưa ra nghị quyết kêu gọi chấm dứt lệnh cấm vận do Mỹ áp đặt chống lại Cuba.
Năm 2013, 188 quốc gia trong số 193 quốc gia thành viên Liên Hiệp Quốc đă bỏ phiếu ủng hộ nghị quyết, chỉ hai quốc gia là Mỹ và Israel bỏ phiếu chống và ba quốc gia khác bỏ phiếu trắng.
Chính sách cấm vận Cuba do Mỹ áp đặt từ năm 1962 cũng tạo ra mâu thuẫn với toàn bộ khu vực châu Mỹ Latin.Tổng thống Obama sẽ tham dự Hội nghị thượng đỉnh châu Mỹ ở Panama vào tháng 4. Tại hội nghị này, Chủ tịch Cuba Castro cũng đă được mời tham dự.
Trong khi đó, chính quyền của anh em Castro cũng nhận thấy lư do cần phải xây dựng mối quan hệ gần gũi với Mỹ. Các nhà thờ đổ chuông và trường học tạm ngừng để ăn mừng tin Cuba b́nh thường hóa quan hệ với Mỹ.
Hàng chục năm qua, nền kinh tế của Cuba đă phải dựa nhiều vào các khoản trợ cấp từ Venezuela. Tuy nhiên, sự sụt giảm giá dầu đă đẩy nền kinh tế của Venezuela vào một cuộc suy thoái sâu, khiến nước này mất khả năng viện trợ cho Cuba.
Mặc dù đă nhận được quy chế b́nh thường hoá nhưng chỉ có Quốc hội Mỹ mới có quyền dỡ bỏ hoàn toàn cấm vận Cuba và phe Cộng ḥa vẫn c̣n phản đối rầm rộ. Đảng Cộng ḥa sẽ nắm Quốc hội lưỡng viện vào tháng 1/2015, đă báo trước là họ sẽ không băi bỏ cấm vận Cuba.
Mặc dù vậy, ông Obama vẫn nhận được ủng hộ to lớn tại Hạ viện. Một ngày sau khi hai bên cùng loan báo quyết tâm b́nh thường hóa quan hệ ngoại giao, chính phủ của ông Obama cho biết sẵn sàng đón tiếp Chủ tịch Cuba Raul Castro.
Trước đó, chính Tổng thống Obama cũng đă gợi lên khả năng đến thăm Cuba để khẳng định thêm sự xích lại gần nhau giữa hai quốc gia.
Theo cơ quan ngôn luận của Đảng Cộng sản Cuba, lệnh cấm vận, được khởi xướng vào năm 1962 bởi Tổng thống Mỹ khi đó là John Kennedy và được chính quyền Mỹ qua các nhiệm kỳ thực hiện kể từ đó cho đến nay, đă gây thiệt hại hơn 116 tỷ USD cho nền kinh tế Cuba.
Nếu tính theo sự sụt giá của đồng USD so với giá vàng th́ con số này lên tới khoảng 1,1 ngh́n tỷ USD. Mức thiệt hại trên không bao gồm những thiệt hại kinh tế từ các khoản tiền phạt nhằm vào Cuba và các quốc gia khác hay các công ty có quan hệ kinh doanh với Cuba.
Trong khi đó, theo CNN, lệnh cấm vận kinh tế của Mỹ đối với Cuba cũng khiến kinh tế Mỹ thất thu 1,2 tỷ USD mỗi năm. Cuộc điều tra dư luận gần đây do CNN và Opinion Research Corp tiến hành cho thấy, 71% người Mỹ muốn dỡ bỏ cấm vận kéo dài gần 5 thập niên với Cuba và tái thiết lập quan hệ ngoại giao với nước này.
Trong tổng số 1.023 người Mỹ được hỏi qua điện thoại, 2/3 số này trả lời rằng chính quyền Washington nên cho phép công dân được tự do đến thăm Cuba. Từ nhiều năm qua, giới kinh doanh Mỹ đă tiến hành các chiến dịch vận động hậu trường để được phép xuất khẩu hàng hóa sang Cuba.
Các nhà kinh doanh Mỹ đă nhận thấy cơ hội làm ăn vô cùng to lớn ở Cuba và bất chấp các biện pháp cấm vận kinh tế của chính quyền Bush, Mỹ vẫn là đối tác thương mại lớn thứ 5 của Cuba.
Chính v́ vậy, giới kinh doanh Mỹ nóng ḷng hơn ai hết với quyết định mở cửa hoàn toàn với thị trường Cuba. Theo Viện Kinh tế Quốc tế Peterson, sau khi bỏ lệnh cấm vận, ước tính xuất khẩu của Mỹ vào thị trường Cuba đạt 4,3 tỷ USD mỗi năm, so với chưa đầy 360 triệu USD năm ngoái. Cuba có thể xuất khẩu hàng hóa vào Mỹ đạt 5,8 tỷ USD.
LAM HỒNG
DoanhnhanSG