Vietbf.com - Nếu IS làm chủ được t́nh h́nh hơn nữa quả địa cầu, lúc đó thế giới sẽ xăy ra chuyện ǵ. v́ giới b́nh luận quốc tế những ngày gần đây phấp phỏng lo rằng, phiến quân IS sẽ thắng. Họ có thể sẽ tiếp tục chiếm đất ở Syria và Iraq, củng cố một chính quyền thường trực, một nhà nước nằm gọn trong ‘Nhà nước Hồi giáo’ mà họ tuyên xưng. Một Nhà nước Hồi giáo ḍng Sunni sẽ được lập nên, thách thức đường biên giới Syria-Iraq được phân chia sau hiệp ước Sykes-Picot (sau Thế chiến I) – đây vốn là hiệp ước minh chứng rơ nhất cho thấy, địa chính trị Trung Đông đă bị dàn xếp như thế nào dưới bàn tay của các cường quốc châu Âu.
Nghi ngại này bắt đầu đặt ra khi mà mới đây Bộ trưởng Quốc pḥng Mỹ Ashton Carter nói rằng quân đội chính phủ Iraq ‘không có ư chí chiến đấu’.
Tờ New York Times đă đặt giả thuyết rằng, nếu quân đội của Baghdad không muốn hoặc không thể đánh bại IS – nếu như sự tàn bạo của IS đánh bại họ về hỏa lực, tổ chức và chiến lược, lănh thổ - th́ tất cả các lực lượng bên ngoài đều phải đứng ngoài.
Chiến thắng của IS sẽ có ư nghĩa ǵ?
Theo trang RCW, trước tiên, một Nhà nước Hồi giáo ḍng Sunni sẽ được lập nên, thách thức đường biên giới Syria-Iraq được phân chia sau hiệp ước Sykes-Picot (sau Thế chiến I) – đây vốn là hiệp ước minh chứng rơ nhất cho thấy, địa chính trị Trung Đông đă bị dàn xếp như thế nào dưới bàn tay của các cường quốc châu Âu.
T́nh thế trên chiến trường sẽ quyết định bao nhiêu phần đất của Syria và Iraq sẽ rơi vào quyền kiểm soát của IS. Với Iraq, IS có thể sáp nhập mọi khu vực của người Sunni Ảrập, bắt đầu với tỉnh lớn nhất Iraq là Anbar. Lúc đó, người Kurd sẽ bị cô lập. Quân đội Peshmerga được Mỹ hậu thuẫn và có tinh thần chiến đấu cao, họ sẽ phản kháng mạnh mẽ IS v́ cần phải bảo vệ đất của ḿnh.
Khu vực nam Iraq nằm dưới sự thống trị của người Hồi giáo ḍng Shiite lúc này chưa bị thách thức ǵ. IS vốn là thực thể ḍng Sunni và khao khát tiêu diệt ḍng Shitite. Tuy nhiên, giống như các chiến binh Peshmerga, các chiến binh Iraq ḍng Shiite đều có tinh thần sẵn sàng chiến đấu, và căm ghét IS.
Lực lượng IS ở Mosul, Iraq
Hơn nữa, cũng c̣n phải tính tới nhân tố Iran. Tehran hậu thuẫn cho người Iraq ḍng Shiite, cung cấp vũ khí và nhân sự, và IS không muốn thách thức Iran, nên sẽ tránh tấn công vùng lănh thổ của người Shiite ở Iraq.
Có tấn công Baghdad hay không sẽ là một quyết định mang tính chiến lược đối với IS. Về phần ḿnh, Thổ Nhĩ Kỳ (TNK) gần như đă chấp nhận cho IS kiểm soát vùng lănh thổ dọc biên giới Thổ - Syria.
TNK sẽ không tham chiến với IS khi lực lượng này tấn công thị trấn Kobani, và cũng không có lư do ǵ để chiến đấu, v́ đó là lănh thổ Syria.
Tuy nhiên, cũng như với TNK th́ IS về mặt logic lại có thể sẽ tấn công Iran vào một thời điểm nào đó trong tương lai. Xă hội Iran phần lớn là người Ba Tư và ḍng Shiite chiếm ưu thế. TNK theo ḍng Sunni nhưng phần lớn là người Thổ, cùng với người Kurd thiểu số chiếm khoảng 15% dân số.
Rốt cục, ai cũng phải tính đến vấn đề phổ biến vũ khí hạt nhân và đặt ra nghi vấn liệu IS có liên quan ǵ tới việc hạt nhân hóa Trung Đông. Liệu IS đầy tham vọng có bỏ qua việc sở hữu loại vũ khí này để đối đầu với Iran (và Ảrập Xê-út). Và nếu vậy th́ Mỹ và Isreal sẽ làm ǵ để cản chân IS?
Chia rẽ trên toàn khu vực
Nếu IS thắng tại Iraq và Syria, Iraq sẽ bị chia thành ba vùng lịch sử dân tộc và tôn giáo: đa số người Shiite ở phía nam, phía bắc là người Sunni-Kurd, và phía tây là Sunni-Ảrập. Lúc này th́ một hội nghị quốc tế để vẽ lại đường biên giới hợp pháp là không cần thiết, và trong mọi trường hợp, cả IS và các cường quốc bên ngoài đều bị nguyền rủa.
Với Washington, Tehran, Ankara và châu Âu, cân nhắc xem có can thiệp quyết liệt vào Syria và Iraq cũng đồng nghĩa với việc phải tính đến việc ai sẽ sẵn sàng chiến đấu, ai sẽ sẵn sàng chi trả cho việc tái thiết xă hội đó nếu IS bị dẹp. Riêng việc tái thiết các thiết chế và hạ tầng đă là quá lớn, rồi lại thêm khía cạnh con người c̣n lớn lao và phức tạp hơn.
Các cường quốc và tổ chức bên ngoài có thể nhận lấy gánh nặng này v́ lư do nhân đạo và địa chính trị. Nhưng việc tái thiết, cụ thể là xây dựng lại nhà nước Syria và Iraq là một dự án kỳ vĩ, với cái giá phải trả khổng lồ, đ̣i hỏi một cam kết kéo dài rất nhiều năm, nếu không nói là nhiều thập kỷ, và các nước này đều có các ưu tiên của riêng họ.
Nh́n thẳng vào mọi việc như nó vốn có, rơ ràng là chỉ có một lực lượng sẵn sàng, khao khát đảm đương nhiệm vụ này – đó chính là… IS.
Toan tính chung
Những tính toán này sẽ lư giải chính sách đối ngoại cả công khai lẫn ngầm ư của Washington, Tehran và Ankara. Đó là: tránh xa và giữ an toàn.
Cụ thể, đó là cung cấp vũ khí và tham chiến để giữ thể diện, sao cho cuộc chiến diễn ra trong phạm vi người dân bản địa và lên kế hoạch cho một Trung Đông trong tương lai có thêm một nhà nước mạnh, nguy hiểm, khó lường và thù địch với mọi người. Điều này bao gồm cả lo ngại cực độ khi thỏa thuận với nhà nước này, ở một điểm nào đó th́ đây cũng được coi là một vấn đề.
Nếu điều này là thật, th́ những người dân Syria và Iraq lưu vong sẽ phải quyết định xem nên tiếp tục sống với những người xa lạ hay về nhà, sống trong xă hội Sharia dưới sự cai trị của IS. Có thể nh́n từ Mosul, IS đă cai trị thành phố này gần một năm qua mà chưa sụp đổ - đây gần như là một h́nh dung trước về xă hội trong ‘Nhà nước Hồi giáo’.
Khi nắm quyền, IS vẫn cung cấp công ăn việc làm cho người dân đúng lúc, dù với công chức hay chiến binh. Bên ngoài khu vực, mọi người – và đặc biệt là Mỹ vốn chẳng am hiểu ǵ nhiều về Hồi giáo – cần lưu ư rằng sự cai trị của IS vẫn mang lại một h́nh thức ổn định nào đó. Có thể lấy nhiều trường hợp khác để so sánh (với IS) khi nh́n vào lịch sử và cả trong thế giới hiện tại.
Lê Thu