Được cho là một trong những tập tục có ư nghĩa trong các nghi lễ lớn hiện nay. Nghi lễ phóng sinh đă được lưu truyền và trở thành một công việc không thể thiếu hàng năm mỗi khi ngày này lại đến. Tuy nhiên những hành động phóng sinh không được thực hiện một cách nghiêm túc, người Việt dường như đang tạo thêm ác nghiệp cho chính bản thân ḿnh. Vậy phóng sinh nên như thế nào?
Những con chim phóng sinh bị chết
Rằm tháng Bảy, nhiều người tổ chức lễ phóng sinh để cầu nguyện cho gia đ́nh, thân quyến. Ở nhiều chùa, chim cá vừa được thả ra, ngay lập tức có người bắt, vớt trở lại để bán tiếp. Phúc đâu chưa thấy, chỉ thấy tội trước mắt!
Chị Quỳnh Liên (Tp.HCM) kể, mấy hôm trước chị theo bạn đi phóng sinh ở chùa Diệu Pháp, thấy cảnh bạn thả cá phía trước, phía sau có người đi theo vớt, rồi lại mang bán cho hàng cá trước cổng chùa, rồi người khác lại mua thả, rồi lại vớt... Chị cứ băn khoăn tự hỏi "hành động phóng sinh như thế, c̣n ư nghĩa ǵ?".
Nhiều người lên chùa c̣n chứng kiến hiện tượng người bán chim phóng sinh cắt cụt cánh chim, làm cho chim yếu rồi đem bán cho khách đi chùa làm lễ phóng sinh. Nhưng số con bay được th́ ít mà số con chết hoặc bị bắt trở lại th́ nhiều. Trước những h́nh ảnh phản cảm đó có rất nhiều ư kiến phản đối nhưng t́nh trạng này vẫn diễn ra nhất là dịp lễ, Tết và Rằm tháng Bảy ở nhiều nơi.
Tiến sĩ Phật học, sư cô Nguyên Hương cho biết, việc bắt chim, đánh cá vì mưu sinh là việc làm không có lựa chọn khác cho một số người. Họ vì nghề nghiệp kiếm ăn và nuôi sống gia đình mà làm... nhiều khi miễn cưỡng. Nhưng những người chờ sẵn để bắt những con cá, con chim phóng sinh để trục lợi th́ đó là việc làm tham lam và thiếu hiểu biết trầm trọng, có thể gọi là ác nghiệp.
Theo TS. Nguyên Hương, người đi chùa hay có ư định làm lễ phóng sinh không nên mua từ những người này, không được tiếp tay cho những kẻ cơ hội trục lợi từ hành động mang tính từ bi của ḿnh. Đức Phật khuyên mọi người làm ǵ cũng nên xuất phát từ cái tâm và phải có hiểu biết đúng đắn.
Trong đạo Phật phát triển sau này, phóng sinh chỉ là một phương tiện để tu tập. Về mặt h́nh thức phóng sinh có nghĩa là ḿnh đừng có cùm kẹp mà để cho các loài vật được tự do. C̣n về nghĩa bóng, phóng sinh là phóng thích những cái tâm ô uế như cái tâm tham, cái tâm đố kị, hơn thua và thù hận... ra khỏi con người ḿnh để ḿnh được tự do. Ư nghĩa sâu xa của việc phóng sinh trong đạo Phật là như vậy chứ không phải là mua mấy con chim, con cá đem đi phóng sinh. Hiểu như vậy là rất h́nh thức và thô thiển.
Phóng sinh thế nào cho đúng?
Nhiều người hiểu nhầm nghi lễ phóng sinh như hiện nay là làm theo lời Phật dạy. Nhưng thực chất, đây là một nghi lễ xuất hiện sau này, ảnh hưởng của Phật giáo Trung Quốc v́ người Trung Quốc một thời coi trọng lễ nghi. Đao Phật khi vào Trung Quốc cũng phải dùng phương tiện, nghi lễ đó để chuyển tải thông điệp từ bi và tôn trọng sự sống muôn loài. Nhưng do người đời vì ít suy nghĩ sâu xa, chỉ sao chép nghi lễ hình thức mà quên mất ý nghĩa thực sự của hành động.
Hăy để các loài vật được tự do
Vậy nên hiểu về phóng sinh thế nào cho đúng? Có nên phóng sinh hay không? Sư cô Nguyên Hương cho biết: “Thay vì phóng sinh theo kiểu nghi lễ, chỉ nên phóng sinh tùy duyên, nghĩa là thấy chúng đang gặp nạn thì cứu giúp ngay khi đó. Ví dụ như việc giúp một chú chó bị dính băng dính vào miệng đến hoại tử trong thời gian qua, giúp một con chim sập bẫy đang đau đớn, mua một con thú rừng bị bắt để trả lại sự sống cho nó…Những trường hợp khẩn cấp như vậy, chúng ta phải hành động ngay chứ không cần phải đem vào chùa làm các nghi lễ, h́nh thức”.
Theo TS. Nguyên Hương, khi cứu giúp một chúng sinh nào đó, người có tâm cũng phải làm hết sức lặng lẽ và tế nhị. Chọn nơi vắng vẻ, hay môi trường thích hợp với con vật ḿnh định cứu giúp. Nơi đó con vật phải có cơ hội để sinh tồn và sống sót.
Làm bất cứ việc ǵ cũng nên đặt cái tâm và sự hiểu biết vào đó chứ không nên làm theo phong trào. Có nhiều người đă bỏ tiền triệu để mua chim phóng sinh nhưng lại cổ vũ việc ăn thú rừng, chim chóc, động vật quư hiếm khác...
“Chúng ta có rất nhiều cơ hội để làm thiện, thay v́ dùng tiền mua cá, mua chim phóng sinh, chúng ta có thể tới thăm và tặng quà cho những cụ già neo đơn hay trẻ mồ côi và giúp đỡ những hoàn cảnh khó khăn khác khi có cơ hội”- TS. Nguyên Hương cho biết.
***