Lần đầu tiên ông Obama gửi một thông điệp vô cùng cứng rắn và rơ ràng đến Trung Quốc - nước đang thể hiện tham vọng bá chủ ở Biển Đông. Theo đó, Nhà Trắng ngày 9.2 cho biết: Tổng thống Mỹ Obama sẽ phát thông điệp cứng rắn: Trung Quốc không được bắt nạt các nước nhỏ trong tranh chấp Biển Đông.
Các trợ lư của Tổng thống Mỹ Barack Obama nói: khi tiếp lănh đạo 10 nước Hiệp hội các nước Đông Nam Á (ASEAN) tại California trong hai ngày 15,16.2, ông Obama sẽ phát biểu cứng rắn: Trung Quốc không được bắt nạt các nước nhỏ trong cuộc tranh chấp Biển Đông, và sự tranh chấp này phải được giải quyết một cách ḥa b́nh.
Phó cố vấn Hôi đồng an ninh quốc gia Mỹ (NSC) Ben Rhodes nói: ông Obama sẽ tái xác lập quan điểm tranh chấp này phải được xử lư bằng đàm phán và tuân thủ luật pháp quốc tế.
Ông nói một phần thông điệp của ông Obama tại hội nghị thượng đỉnh, sẽ là "cần tránh việc nước lớn t́m cách giải quyết tranh chấp bằng cách bắt nạt nước nhỏ hơn", tôn trọng quyền tự do hàng hải và tránh "những hành động quân sự không cần thiết và không báo trước trên Biển Đông".
Dù TQ không tham dự cuộc họp thượng đỉnh tuần tới, các trợ lư của ông Obama nói rơ, việc TQ hành động hung hăng ở Biển Đông, gồm xây trái phép 7 đảo nhân tạo trên quần đảo Trường Sa của Việt Nam, sẽ là một trong những vấn đề quan trọng tại hội nghị thượng đỉnh này.
Mỹ nghi ngờ việc TQ xây các đảo nhân tạo là để phục vụ mục đích quân sự.
Cố vấn về châu Á của ông Obama, Dan Kritenbrink nói: "Tổng thống sẽ kêu gọi các nước tuyên bố chủ quyền ngưng cải tạo đất, xây dựng cơ sở hạ tầng mới và không tiến hành quân sự hóa các chốt tiền tiêu trên Biển Đông".
Hồi cuối tháng 1, hải quân Mỹ đă đưa một khu trục hạm đi vào vùng 12 hải lư quanh đảo Tri Tôn thuộc quần đảo Trường Sa của Việt Nam, để thể hiện quyền tự do hàng hải.
Hoạt động này khiến Bắc Kinh tức giận, và đó là lần thứ hai Mỹ có hành động quân sự tại vùng tranh chấp. Hồi tháng 10.2015, Mỹ cử tàu khu trục hạm vào vùng 12 hải lư quanh Băi Đá Chữ Thập thuộc quần đảo Trường Sa của Việt Nam.
TQ đă xây một đường băng quân sự, cùng tiến hành các chuyến bay thử nghiệm hạ cánh xuống Băi này.
Phó cố vấn NSC Rhodes nói: ông Obama sẽ bàn luận đặc biệt với lănh đạo ASEAN, về mối quan ngại của ông về các hoạt động này của TQ.
Nhưng theo Reuters, dù ông Obama có ráng trấn an lănh đạo ASEAN về quyết tâm của ḿnh, ông vẫn phải đối mặt với sự chia rẽ của ASEAN, trong việc họ sẵn sàng đối phó thế nào với TQ.
Reuters ghi nhận: Việt Nam và Philippines có quan điểm cứng rắn hơn, trong khi Lào và Campuchia ngại đối đầu với Bắc Kinh.
Các quan chức Mỹ nhấn mạnh: hội nghị thượng đỉnh sắp tới không chỉ bàn riêng việc TQ, mà c̣n để tăng cường quan hệ kinh tế và an ninh với Đông Nam Á, một khu vực mà ông Obama tập trung chú ư trong chủ trương "tái xoay trục về châu Á" của ông.
Tại hội nghị thượng đỉnh ASEAN, ông Obama cũng sẽ cập nhật thông tin về nỗ lực tăng cường sức ép quốc tế đối với CHDCND Triều Tiên, v́ nước này có chương tŕnh tên lửa và hạt nhân.
Ông Rhodes nói nỗ lực này cần có sự giúp đỡ của TQ, nhằm đạt được mục tiêu phi hạt nhân hóa và không làm leo thang căng thẳng ở bán đảo Triều Tiên.
Vấn đề là Mỹ muốn trừng phạt mạnh B́nh Nhưỡng, c̣n TQ liên tục kêu gọi cần thiết phải tổ chức đối thoại với Triều Tiên.