Philippines là nước đầu tiên "dám" kiện Trung Quốc. Trước việc bị đuối lý có vẻ như đang tìm mọi cách để tránh những bất lợi trong vụ kiện tranh chấp vùng biển với Philippines. Sự việc xảy ra chỉ vài tuần trước khi Tòa Trọng tài Thường trực ở La Haye đưa ra phán quyết theo đơn kiện của Philippines nộp năm 2013.
Người dân Philippines biểu tình phản đối các hành động trái phép của Trung Quốc tại Biển Đông
Trong động thái mới nhất, Trung Quốc tố cáo Philippines phớt lờ các đề nghị đối thoại về tranh chấp Biển Đông. Hãng tin Tân Hoa xã của Trung Quốc ngày hôm nay (9/6) dẫn thông cáo của Bộ Ngoại giao Trung Quốc nói Philippines đã đơn phương đóng sập cánh cửa giải tỏa tranh chấp Biển Đông với Bắc Kinh thông qua các cuộc thương lượng.
Trung Quốc quy lỗi cho Philipines đã làm quan hệ song phương cũng như hòa bình-ổn định Biển Đông trở nên tệ hại.
Theo Bộ Ngoại giao Trung Quốc, năm 1995 Bắc Kinh và Manila đã đồng ý giải quyết tranh chấp qua đàm phán và thương lượng, đồng thời tố cáo Philippines đã bỏ lơ những đề nghị lập cơ chế tham vấn về các tranh chấp trên biển.
Bắc Kinh không nêu rõ cơ chế này khác biệt thế nào so với vô số các cuộc trao đổi mà các nước đã và đang mở ra về vấn đề Biển Đông, nhưng yêu cầu Philippines ngay lập tức chấm dứt hành xử sai lệch, thôi kiện tụng và quay trở lại con đường giải quyết tranh chấp Biển Đông thông qua các cuộc thương lượng với Trung Quốc.
Tuy nhiên, thông báo trên dường như chỉ là nhằm đổ tội cho Philippines trước thềm phiên xét xử của tòa án, với hi vọng Trung Quốc sẽ tránh khỏi những bất lợi từ vụ kiện. Thực tế cho thấy sự hung hăng của Trung Quốc nhằm độc chiếm Biển Đông là không thể chối cãi. Chính điều này đã buộc Manila năm 2012 tuyên bố đã hết cách, kể cả phương pháp ngoại giao và chính trị, trước khi đưa bản đồ lưỡi bò của Trung Quốc lên tòa án ở La Haye nhờ phân xử rằng tuyên bố chủ quyền của Trung Quốc trên hầu hết Biển Đông là phi pháp.
Nhiều dự báo cho rằng phán quyết của Tòa Trọng tài Thường trực sắp tới sẽ nghiêng về phía Philippines. Nhưng dù có như vậy, tác động duy nhất tới Trung Quốc có thể chỉ là làm suy yếu hình ảnh vốn đã rất xấu của nước này chứ không khiến nước này thay đổi hành động.
Dù vậy, phán quyết của Tòa quốc tế có thể sẽ đem lại tiền lệ củng cố nền tảng pháp lý trước giờ vốn mập mờ trong tranh chấp tại Biển Đông.
Dự kiến vào tháng 6/2016, Tòa án Trọng tài Thường trực của Liên Hiệp Quốc tại thành phố La Haye, Hà Lan, sẽ ra phán quyết về vụ kiện giữa Philippines và Trung Quốc trong vấn đề Biển Đông.
Bản tranh tụng của Philippines đưa lên Tòa với tư cách là bị đơn nhìn chung liên quan đến ba vấn đề chính: Một là vấn đề pháp lý về tuyên bố chủ quyền đường 9 đoạn của Trung Quốc; Hai là danh nghĩa pháp lý của loại hình địa lý (đảo đá) trong vùng tranh chấp; Ba là hoạt động của Trung Quốc tại vùng đặc quyền kinh tế của Philippines, liên quan đến đánh bắt cá và tác động đến môi trường.