Quan hệ giữa Nga và Mỹ có ǵ mới dưới thời của tân Tổng thống Mỹ Donald Trump? Putin đang rất tự tin với ông Trump trong vấn đề quan hệ với Mỹ. Thế giới đang có những dự đoán tích cực quan hệ giữa hai nước. Liệu hai vị Tổng thống của hai nước lớn có bắc cầu cho hố sâu ngăn cách không?
Khi ông Trump đắc cử, tổng thống Nga V.Putin là một trong những người mau mắn gửi lời chúc sớm nhất đến người sẽ là tổng thống thứ 45 của Hoa Kỳ. Mặc dù không nói nhiều, nhưng cả hai đang thu hút sự chú ư của thế giới bằng những lời thân mật họ dành cho nhau.
Sự thiện cảm của ông Trump dành cho Putin có vẻ mang tính cá nhân nhiều hơn – v́ ít ra xuất phát điểm của ông cũng chỉ là một doanh nhân, một nhà tỉ phú, sự nghiệp chính trị c̣n là con số không. V́ lẽ đó, ông Trump sẽ không có chung những chia sẻ với Putin nhăn quan địa chính trị chiến lược. C̣n với Putin, t́nh h́nh có thể sẽ khác.
Từ đầu năm 2014, thế giới quan tâm rất nhiều đến Putin, từ việc chớp thời cơ sáp nhập bán đảo Crimea của Ukraine đến chiến dịch không kích của không quân Nga ở Syria vào năm sau. Lệnh trừng phạt của Phương Tây với nước Nga, cùng giá dầu rơi thẳng đứng trong thời gian ngắn và duy tŕ mức thấp suốt thời gian dài, đến nay chưa có dấu hiệu tăng trở lại, đẩy kinh tế Nga vào một giai đoạn khó khăn chưa từng có từ sau khủng hoảng 1998.
Hai người đàn ông quyền lực - tân Tổng thống Mỹ Donald Trump và Tổng thống Nga Putin.
Ảnh: Reuters/Thanh niên
Vào thời điểm bắt đầu của giai đoạn gần 2 năm vừa qua đó, ông Putin đă giải thích cho toàn thế giới về vị trí của nước Nga trên bàn cờ địa chính trị toàn cầu: “Nước Nga đă rơi vào một vị thế không thể thoái lui. Nếu anh lấy hết sức ép một cái ḷ xo, nó sẽ bật lại rất mạnh. Hăy luôn nhớ điều này” (Diễn văn của V.Putin đọc nhân sự kiện sáp nhập bán đảo Crimea, 3/2014).
Năm nay là năm kỷ niệm tṛn một phần tư thế kỷ đổ vỡ của Liên Xô cũ (1991)- Putin gọi đó là thảm họa chính trị lớn nhất của thế kỷ XX. Có lẽ biến cố này cùng những hệ lụy đi kèm theo nó, đặc biệt là sự thu hẹp “vùng đệm” để pḥng thủ của nước Nga, đă trở thành một nguy cơ kéo dài đến tận ngày nay, và ngày càng trở nên hiện hữu.
Ai cũng biết NATO chính là lá chắn pḥng thủ của phần c̣n lại châu Âu với nước Nga. Từ tư duy của ḿnh, Putin nhận thấy Phương Tây đă vi phạm cam kết không mở rộng biên giới của NATO về phía Đông, tức là không được phép kết nạp các quốc gia Đông Âu vốn là vệ tinh của Liên Xô thời chiến tranh lạnh. Chính v́ vậy, những rối ren về chính trị ở Ukraine sau sự kiện Maidan (cuối 2013, đầu 2014) dẫn đến việc chính quyền Yanukovych bị thay thế mở ra xu hướng nhanh chóng xích lại gần Phương Tây của nước này và ngày càng xa rời nước Nga – như giọt nước tràn ly.
C̣n từ góc độ của các quốc gia Đông Âu nói chung cũng như Ukraine nói riêng, không thể bỏ qua cách nh́n nhận rằng họ là những nước nhỏ yếu về tiềm lực quốc pḥng, có nhu cầu dựa vào một liên minh nào đó.
Sự khác biệt về cách nh́n nhận đó dẫn đến xung đột quan điểm địa chính trị chiến lược giữa Nga (đặc biệt trong nhiệm kỳ của Tổng thống Putin) và Phương Tây.
Ngay khi Putin bước lên vũ đài chính trị, nước Nga như cái ḷ xo bật mạnh về phía Châu Âu, chứ không phải Hoa Kỳ, thành viên chủ chốt của NATO. Putin đă chọn châu Âu và Trung Đông làm “địa bàn tác chiến” chính, các thành viên Châu Âu của NATO là đối tượng chính. Về phần ḿnh, giờ đây Châu Âu chưa hết lao đao sau khi nước Anh rời liên minh (Brexit) cùng với những vấn đề nội tại: nạn khủng bố, làn sóng người tị nạn...
Trong hoàn cảnh đó, cái thế “ép ḷ xo” như được tiếp thêm năng lượng sau tuyên bố của ông Donald Trump, rằng NATO (ư chỉ các nước c̣n lại của Khối, trừ Hoa Kỳ) cần phải gánh chịu thêm các chi phí pḥng thủ. Và nếu nước Mỹ thời Tổng thống Trump mà cắt giảm ngân sách cho NATO th́ chắc chắn đường đi của Tổng thống Putin, đường đi của nước Nga sẽ trở nên thông thoáng, thênh thang.
Sau hai năm, nước Nga chưa có những biểu hiện thoát ra được khỏi khó khăn từ tác động kép (lệnh trừng phạt và giá dầu hạ,) Châu Âu cũng có cái khó của ḿnh và Mỹ th́ sẽ có vị tổng thống mới... Tất cả đều bận rộn.
Hy vọng mở ra sau đắc cử của ông Trump, chính là sự khác hẳn của ông trong nhăn quan địa chính trị toàn cầu. Có thể Donal Trump sẽ là cơ hội giúp nước Nga thoát khỏi thế “cùng tắc biến,” hiện nay.
Giờ c̣n quá sớm để biết các nước đi cụ thể. Hăy cứ chờ xem.