Vietbf.com - Một trong những chuyên gia Mỹ giỏi nhất về Trung Quốc, tỏ ra lo ngại về việc đảng Cộng Sản toàn quyền khống chế xă hội, và dự báo sự suy tàn của chế độ cộng sản Trung Quốc, cũng đồng thời cảnh báo về nguy cơ xảy ra chiến tranh với Đài Loan.
Ảnh Tập Cận B́nh (T) cạnh ảnh Mao Trạch Đông trên đường phố Thượng Hải, Trung Quốc, ngày 26/02/2018. REUTERS/Aly Song
Ông David Shambaugh, giáo sư khoa học chính trị ở George Washington University là tác giả của nhiều cuốn sách về Trung Quốc. Năm 2015, ông đă gây tranh căi khi cho đăng một bài báo trên Wall Street Journal, dự báo sự suy tàn của chế độ cộng sản Trung Quốc.
Nay Tập Cận B́nh đă nắm trọn quyền lực chính trị chưa từng thấy, với nhiệm kỳ trọn đời qua việc sửa đổi Hiến Pháp hồi tháng Ba. Tân hoàng đế đỏ nay thách thức Donald Trump, giương móng vuốt đe dọa châu Á. Từ Washington, giáo sư Shambaugh phân tích cho đặc phái viên Le Figaro về sự đảo lộn nhanh chóng đă gây bất ngờ cho nhiều chuyên gia.
Ông có ngạc nhiên về sự tập trung quyền lực vào tay Tập Cận B́nh ?
Tôi ngạc nhiên về việc tập trung hóa và cá nhân hóa quyền lực. Tập Cận B́nh đă đưa Trung Quốc quay lại với chế độ chúa tể thời Mao Trạch Đông. Quá tŕnh định chế hóa dần dần mà chúng ta đă chứng kiến trong những thập niên gần đây đă bị một con người duy nhất xóa bỏ. Ông Tập lập ra nhiều ủy ban mà ông là lănh đạo, phải báo cáo trực tiếp cho ông. Tư tưởng Tập Cận B́nh th́ được ghi vào Hiến Pháp. Thật là đáng sợ !
Ông ta có thể tiến xa hơn không ?
Việc sùng bái cá nhân lănh tụ, vốn đă nặng nề, sẽ c̣n đi xa hơn nữa. Tập Cận B́nh đă trở thành "người cầm lái vĩ đại", người lănh đạo dân tộc, nhưng vẫn chưa được thần thánh hóa như Mao. Trái với thời kỳ Cách mạng văn hóa, vẫn c̣n có các định chế, nhưng bị Tập thống trị.
Có thể giải thích như thế nào về việc nắm trọn quyền lực như vậy ?
Tập Cận B́nh t́m ṭi trong mô h́nh xô-viết. Ông ta có tầm nh́n, biết sẽ đi đến đâu, và muốn rằng bộ máy cũng tuân theo răm rắp. Ông coi Đảng như là quân đội. Tập không tin vào sự đa dạng, nhưng vào sự tập trung hóa để đạt được mục tiêu. Ông ta muốn đưa Trung Quốc đi theo kiểu mẫu Liên Xô thập niên 50 và 60, khi cha của ông là Tập Trọng Huân (Xi Zhongsun, phó thủ tướng bị Mao thanh trừng năm 1962) c̣n nắm quyền.
Ông Tập muốn đi đến đâu, và mục tiêu của ông là ǵ ?
Tập Cận B́nh rất tự tin vào bản thân và về Trung Quốc. Ông nghiên cứu kỹ t́nh h́nh quốc tế, và nh́n thấy cơ hội mang tính chiến lược. Tập theo dân tộc chủ nghĩa. Trong kỳ họp Quốc Hội mùa thu vừa rồi, ông tuyên bố rằng Trung Quốc là một cường quốc và cần phải được thế giới tôn trọng. Tập Cận B́nh thúc đẩy một chính sách đối ngoại mang tính bành trướng, bằng chứng là chính sách Con đường tơ lụa mới, với việc tăng cường quân sự và nâng tầm nền kinh tế.
Ông có nghĩ là Tập Cận B́nh sẽ ra tay đối với Đài Loan ?
Nguy cơ là khá cao. Tập Cận B́nh muốn đẩy Đài Loan vào cái thế phải đầu hàng. Ông ta vận dụng các biện pháp trừng phạt kinh tế, hạn chế đầu tư, du lịch, đồng thời siết chặt gọng kềm ngoại giao đối với đảo quốc này.
Hoa Kỳ sẽ làm ǵ ?
John Bolton, tân cố vấn an ninh của tổng thống Donald Trump là một người bạn của Đài Loan. Tôi dự đoán rằng ông ấy sẽ thách thức Trung Quốc. Ông Bolton có khả năng dẫm lên các lằn ranh đỏ mà Bắc Kinh vạch ra - chủ yếu là đe dọa sẽ hành động nếu các chiến hạm Mỹ thăm Đài Loan, hoặc hợp tác quân sự. John Bolton sẽ cho Tập Cận B́nh thấy là ông ta đă lầm to. Quư vị cứ theo dơi hồ sơ này đi, trong tương lai sẽ bùng nổ đó !
C̣n Biển Đông, một bất đồng khác với Washington th́ sao ?
Trung Quốc đă xây dựng được các đảo nhân tạo tại Biển Đông, và sẽ không thối lui. Cuộc chơi đă kết thúc. Tuy nhiên tính biến động của hồ sơ Đài Loan chưa được đánh giá đúng mức. Tôi rất quan ngại.
Ông phân tích như thế nào về chuyến viếng thăm Bắc Kinh của Kim Jong Un, theo lời mời của Tập Cận B́nh ?
Trung Quốc lo cho lợi ích của bản thân ḿnh, không muốn bị gạt ra ngoài lề tiến tŕnh. Tuy nhiên Tập Cận B́nh và Kim Jong Un không phải là một « cặp đôi » hạnh phúc.
Ông có cho rằng chiến tranh thương mại giữa Trung Quốc và Hoa Kỳ sẽ xảy ra ? Ai sẽ thiệt hại nhiều hơn ?
Bắc Kinh sẽ trả đũa, nhưng tôi không tin rằng sẽ leo thang. Trung Quốc sẽ bị thiệt nhiều hơn Hoa Kỳ, v́ rất cần xuất khẩu được hàng hóa để duy tŕ tăng trưởng. Một cuộc xung đột sẽ làm yếu đi khả năng nâng cấp nền kinh tế của Trung Quốc, do chính quyền bị buộc phải dùng ngân sách để hỗ trợ cho việc làm và tăng trưởng để bù đắp lại các thị trường bị mất, thay v́ nhắm vào chất lượng.
Tôi không cho rằng các tập đoàn đa quốc gia Mỹ sẽ bị ảnh hưởng nhiều. T́nh h́nh của các công ty ngoại quốc tại Trung Quốc đă xấu rồi, khó thể tệ hại hơn nữa. Thị trường Trung Quốc là một giấc mơ từ một thế kỷ qua, và vẫn sẽ là một giấc mơ ! Nhưng một cuộc xung đột sẽ không dẫn đến việc nền kinh tế Trung Quốc bị sụp đổ, v́ dựa trên những cơ sở vững chắc. Bắc Kinh có thể bù đắp được những thiệt hại nội bộ, và nếu cần thiết th́ đóng cửa với thế giới.
Hồi năm 2015, ông dự báo rằng chế độ Trung Quốc sẽ suy sụp. Ông đă lầm lẫn chăng ?
Từ ngữ được dùng làm tít là « crack up » (sụp đổ), là chọn lựa của các biên tập viên Wall Street Journal. Tôi chưa bao giờ dự báo chế độ Trung Quốc sẽ « sụp đổ », nhưng là sự « suy tàn » chậm chạp của nó, và giờ đây tôi vẫn nhấn mạnh như thế. Hệ thống ấy sẽ không sụp đổ, nhưng Trung Quốc không mạnh như người ta vẫn tưởng.
Tôi rất ấn tượng trước nghịch lư : giữa sự tự tin của Tập Cận B́nh trong đối ngoại, và sự hoang tưởng của ông ta trong đối nội – mà ông xử sự theo cách pḥng ngự. Ông Tập bị ám ảnh bởi sự sụp đổ của Liên Xô cũ. Ông ta gây áp lực lên chế độ, với các vụ thanh trừng và chiến dịch chống tham nhũng, gây rất nhiều bất b́nh. Chúng ta không nghe thấy những tiếng nói phản biện, nhưng những tiếng nói này thực sự hiện diện. Tôi dự đoán Trung Quốc sẽ suy tàn trong mười, hoặc hai mươi năm nữa.
Hai mươi năm tới, Tập Cận B́nh vẫn c̣n đó ?
Vâng, có lẽ thế.
Người ta đă chứng kiến việc đàn áp tàn bạo tất cả những tiếng nói đối lập. Xă hội Trung Quốc c̣n chấp nhận t́nh trạng này bao lâu nữa ?
Đó là một câu hỏi quan trọng. Trung Quốc là một xă hội chất chứa đầy xung đột, bất b́nh đẳng tột độ và những thách thức dân số quan trọng, trong đó có t́nh trạng lăo hóa. Tôi cảm thấy một xă hội không thể chấp nhận sống vĩnh viễn trong một Nhà nước toàn trị. Người Trung Quốc chẳng phải là ngu. Họ sẽ rời khỏi đất nước. Sự tính toán của Đảng là phải dựa dẫm vào chủ nghĩa dân tộc.