Không may bị ong đốt, bạn sẽ làm thế nào? Việc này không phải hiếm gặp trong cuộc sống. Hăy trang bị cho ḿnh kiến thức cơ bản khỏi hậu họa về sau.
Vào mùa hè, tai nạn do ong đốt rất hay xảy ra. Nhẹ th́ nạn nhân bị đau nhức chỗ vết đốt, nặng th́ có thể nổi mề đay toàn thân, sốc phản vệ và có nguy cơ tử vong. Dưới đây là những hướng dẫn về các biện pháp sơ cứu khi bị ong đốt.
Mức độ tổn thương khi bị ong đốt
Tùy từng cá nhân cụ thể mà có các phản ứng khác nhau khi bị ong đốt. Thông thường được chia ra các mức độ như: mức độ I, bệnh nhân bị phản ứng tại vị trí đốt; mức độ II, bệnh nhân bị phù mạch và/hoặc mày đay toàn thân; mức độ III, bệnh nhân bị co thắt phế quản; mức độ IV, bệnh nhân bị sốc phản vệ, hạ huyết áp, tổn thương nhiều cơ quan. Phản ứng dị ứng thông thường khi bị ong đốt thường là cảm giác đau, sưng phù, ngứa, ban đỏ tại vị trí đốt và các biểu hiện trên có thể biến mất sau một vài giờ không cần điều trị hoặc điều trị bằng kháng
histamin tại chỗ. Việc xác định loại côn trùng nào gây ra vết đốt là rất quan trọng v́ mỗi loài côn trùng, ong lại có các thành phần dị nguyên khác nhau và mức độ gây ra các phản ứng dị ứng cũng khác nhau. Ong đốt thường để lại kim và túi chứa nọc độc trên da vị trí đốt, các loại côn trùng khác thường không để lại dấu vết ǵ. Đối với trẻ em phản ứng dị ứng ở mức độ I và II không có chỉ định cho điều trị giải mẫn cảm đặc hiệu với nọc độc của ong nhưng đối với người lớn th́ từ mức độ II đă có chỉ định điều trị giải mẫn cảm đặc hiệu với nọc độc của ong.
Bệnh nhân bị ong đốt đang nguy kịch được điều trị tại Bệnh viện đa khoa Trung ương Quảng Nam.
Cách xử trí đúng
Với những trường hợp nhẹ: chuyển đến nơi ở an toàn tránh bị đốt. Đặt bệnh nhân nằm xuống, loại bỏ kim và túi nọc độc của ong một cách cẩn thận bằng móng tay hoặc dao..., rửa sạch vết thương bằng xà pḥng và nước ấm; sau đó lấy nước mát hay áp đá lạnh lên vùng tổn thương làm giảm đau và giảm sự hấp thu chất độc từ nọc ong vào cơ thể. Bôi kem làm giảm đau và giảm ngứa. Kem có chứa các thành phần như hydrocortisone, lidocaine, pramoxin giúp làm giảm đau. Các loại kem khác như nước xịt calamine hoặc các sản phẩm chứa chất keo bột yến mạch hoặc bột baking soda giúp giảm ngứa.
Cần chú ư gọi cấp cứu hoặc đưa bệnh nhân đến cơ sở y tế ngay khi có các dấu hiệu sau: khó thở; sưng môi hoặc họng; ngất xỉu; choáng váng; rối loạn tri giác; nhịp tim nhanh; phát ban; buồn nôn, chuột rút, nôn.
Tại cơ sở y tế: Nếu bệnh nhân có phản ứng nặng tại vị trí đốt, cho bệnh nhân uống thuốc kháng histamin và corticosteroid theo chỉ định của bác sĩ.
Đối với bệnh nhân bị ong đốt có các triệu chứng dị ứng ở mức độ III - IV cần được cấp cứu ngay bằng dùng adrenaline tiêm bắp, nhắc lại sau mỗi 8-10 phút nếu triệu chứng không cải thiện với liều đầu tiên.
Đối với bệnh nhân có các triệu chứng của sốc phản vệ do ong đốt, cần được chẩn đoán và điều trị kịp thời giống như điều trị sốc phản vệ do các nguyên nhân khác. Bệnh nhân có phản ứng dị ứng do ong đốt ở mức độ III hoặc IV nên được xem xét điều trị giải mẫn cảm đặc hiệu với nọc ong, nếu những bệnh nhân này không có chống chỉ định, phương pháp này cho hiệu quả bảo vệ tới 80% bệnh nhân.
Khi nào ong đốt gây sốc phản vệ?
Dị ứng với nọc độc của ong là một trong những nguyên nhân gây tử vong ở những bệnh nhân nhạy cảm với nọc độc của ong. Dị ứng do côn trùng đốt thường xảy ra ở những bệnh nhân không có cơ địa dị ứng, tuy nhiên, những bệnh nhân có cơ địa dị ứng lại có những phản ứng mẫn cảm mạnh mẽ. Đa số bệnh nhân không có cơ địa dị ứng có phản ứng dị ứng với nọc độc khi ong đốt, các phản ứng này thường nhẹ như ban đỏ, sẩn phù hay đau tại vị trí bị đốt, thường ít có nguy cơ bị sốc phản vệ. Một số bệnh nhân quá mẫn với nọc độc của ong gây ra các phản ứng toàn thân khi bị ong đốt như sốc phản vệ, đặc biệt là bị ong đốt nhiều lần với số lượng lớn trong thời gian mẫn cảm với những lần đốt trước, thường là 2 tháng sau lần đốt đầu tiên. Những bệnh nhân này cần được điều trị cấp cứu như cấp cứu sốc phản vệ do các nguyên nhân khác trong giai đoạn điều trị cấp và chiến lược lâu dài cho những bệnh nhân này là tránh việc tiếp tục bị ong đốt, tư vấn và cung cấp các thuốc điều trị cấp cứu cho bệnh nhân luôn mang theo bên ḿnh khi làm việc hoặc hoạt động trong môi trường có nguy cơ bị ong đốt.
Lời khuyên của bác sĩ
Để pḥng chống ong đốt, cần tránh tiếp xúc với ong nếu không cần thiết. Tuyệt đối không kích động hoặc trêu ong, không làm tổn thương ong (sẽ tiết ra chất báo động đàn ong bay tới), không chọc phá tổ ong nếu thấy không cần thiết và không đảm bảo an toàn. Khi ong bay đến, không chạy, cần đứng hoặc ngồi im và không cử động (ong sẽ không nh́n thấy nữa). Nếu bị ong tấn công có thể dùng bất cứ loại b́nh xịt nào có sẵn có mùi khó chịu hoặc dùng khói để xua đuổi. Ngoài ra, nên thường xuyên vệ sinh, phát quang bụi rậm quanh nhà để pḥng ngừa ong đến làm tổ. Khi đi vào rừng, đi dă ngoại, cần tránh mặc quần áo màu sặc sỡ. Không dùng nước hoa, dầu gội đầu, các mỹ phẩm... có mùi thơm và ngọt sẽ thu hút ong. Không đi chân đất, không mặc quần áo quá rộng. Đội mũ có lưới che, đi găng tay, mặc quần áo dày và kín để đề pḥng ong đốt.