Trước sự ra đi vô cùng thương tiếc của Thượng nghị sỹ Mỹ John McCain. Nhà sử học Dương Trung Quốc đă có nhận xét về ông McCain. Ông nhấn mạnh ông John McCain đă góp phần thúc đẩy nhanh tiến tŕnh b́nh thường hóa quan hệ Việt – Mỹ sau chiến tranh.
Ngày 25/8 (giờ Mỹ), thượng nghị sĩ đảng Cộng ḥa Mỹ John McCain qua đời ở tuổi 81 sau một thời gian điều trị căn bệnh ung thư năo. Ông từng là lính tham chiến tại Việt Nam và sau đó trở thành một trong những người đi đầu vận động b́nh thường hóa quan hệ Mỹ-Việt Nam.
Trả lời PV VTC News, nhà sử học Dương Trung Quốc, Tổng Thư kư Hội Sử học, đại biểu Quốc hội Khóa 14 nhận xét: “Sự ra đi của ông John McCain không chỉ là mất mát lớn của người Mỹ mà Việt Nam cũng mất đi một người bạn.
Chắc chắn h́nh ảnh ông John McCain c̣n để lại trong tâm trí của nhiều người Việt Nam với tư cách là một cựu chiến binh có hành động cao đẹp trong t́nh hữu nghị Mỹ - Việt”.
Nhà sử học Dương Trung Quốc nhận định: “Mọi người đều biết ông Jonh McCain là một quân nhân nhà ṇi của Mỹ. Việc ông tham gia vào cuộc chiến tranh tại Việt Nam và bị bắt vào năm 1967 có thể nói là một sự kiện để lại dấu ấn rất đậm nét.
Ông Jonh McCain từng bị giam giữ một thời gian ở miền Bắc Việt Nam và được trả tự do sau khi chiến tranh kết thúc.
Đáng nói, chính ông lại trở thành người đi tiên phong cho việc thúc đẩy b́nh thường hóa quan hệ Mỹ - Việt sau chiến tranh.
Tôi không có cơ hội được gặp ông John McCain nhiều, chỉ có những lần sang tham Hoa Kỳ với tư cách là thành viên của Quốc hội và có dịp gặp ông. Qua những cuộc gặp này, tôi được chứng kiến thiện chí cũng như những nỗ lực của ông.
Sau này, tôi có cơ hội được gặp những cựu chiến binh của Mỹ, sớm nhất là những người từng là thành viên trong đơn vị OSS (cơ quan t́nh báo chiến lược của Mỹ trong Thế chiến thứ 2, tiền thân của CIA sau này - PV) đă từng hợp tác với chúng ta đánh Nhật vào giai đoạn cuối đại chiến thế giới thứ 2. Họ sang Việt Nam chỉ một thời gian rất ngắn sau khi Mỹ chấm dứt lệnh cấm vận và b́nh thường hóa quan hệ với Việt Nam.
Có thể nói, họ là những người Mỹ sang Việt Nam sớm nhất, cũng đúng vào dịp họ kỷ niệm 50 năm thành lập Hội hữu nghị Việt –Mỹ”.
Về vai tṛ của thượng nghị sĩ John McCain trong tiến tŕnh b́nh thường hóa quan hệ giữa hai nước Việt – Mỹ, nhà sử học Dương Trung Quốc nhận xét: “Tôi có cảm nhận, ở Việt Nam đă diễn ra một sự kiện ngoại giao rất ḱ lạ và thú vị.
Nếu như quan hệ Mỹ - Trung th́ người ta hay nói đến “ngoại giao bóng bàn” th́ ở Việt Nam chúng ta có “ngoại giao cựu chiến binh”. Thượng nghị sĩ John McCain chính là người tiên phong trong “ngoại giao cựu chiến binh” này.
Chính những người lính đă từng đối mặt nhau trong cuộc chiến ác liệt lại là những người t́m đến với nhau sớm nhất và họ mở ra những triển vọng tốt đẹp. Hành động đó vừa là khắc phục hậu quả cuộc chiến trong quá khứ, đồng thời cũng vừa hướng đến tương lai.
Trong bối cảnh ấy, có lẽ ông John McCain là người hàng đầu, không chỉ v́ cương vị của ông ở trên chiến trường Việt Nam cũng như trên chính trường nước Mỹ sau này, một người đă thành đạt đến mức là một thượng nghị sĩ rất lâu năm, mà ông c̣n là người kiên tŕ tăng cường mối quan hệ rất tốt đẹp của Mỹ với Việt Nam”.
Đại biểu Dương Trung Quốc khẳng định: “Nói cách khác, chính cuộc chiến tranh Việt Nam, trong đó có cuộc chiến đấu của nhân dân Việt Nam chúng ta cũng đă mang lại những tác động tích cực đối với các bạn Mỹ. Ông John McCain là một cựu binh nhưng cũng là một người bạn Mỹ đáng quư trọng.
Đă có lúc ông tham gia ứng cử chức Tổng thống của Hoa Kỳ, và lúc ấy cũng có nhiều người đặt hy vọng, nếu thành công, ông sẽ thúc đẩy quan hệ Mỹ - Việt có những bước tiến nhanh hơn nữa".
Trước sự ra đi của một người bạn lớn của nhân dân Việt Nam, nhà sử học Dương Trung Quốc bày tỏ: ''Sự ra đi của ông là một sự mất mát lớn đối với Việt Nam, chúng ta đă mất đi một người bạn Mỹ, một người từng tham gia cuộc chiến tranh Việt Nam, sau đó lại là người trở lại Việt Nam với một tinh thần hữu nghị”.