Ngày 26/11, một nhà khoa học người Trung Quốc đă tiết lộ việc tạo ra những em bé được chỉnh sửa gien đầu tiên trên thế giới - nếu được xác thực có thể đánh dấu bước tiến mạnh mẽ về khoa học nhưng kèm theo đó là không ít tranh căi về đạo đức.
Nhiều quốc gia hiện vẫn cấm chỉnh sửa gien - bị xem là không an toàn, thiếu đạo đức và dẫn đến sự ra đời của những đứa trẻ "được thiết kế".
Sửng sốt và lên án
Ông He Jiankui, nhà nghiên cứu tại TP Thâm Quyến, cho hăng tin AP biết mục đích của nỗ lực nói trên không phải là chữa trị hay ngăn ngừa một căn bệnh di truyền. Thay vào đó, ông chỉ cố gắng đưa vào gien một đặc tính mà ít người có được bẩm sinh: Khả năng chống lại việc nhiễm virus HIV trong tương lai.
Cụ thể, chuyên gia này nói đă điều chỉnh phôi cho 7 cặp vợ chồng (trong đó người chồng có HIV, c̣n người vợ th́ không). Kết quả là 1 cặp đă thành công và 2 bé gái sinh đôi ra đời trong tháng này với khả năng nói trên. Dù vậy, ông He cho biết cha mẹ 2 bé gái không chịu để lộ danh tính hoặc trả lời phỏng vấn cũng như không cung cấp thông tin về nơi ở của họ hoặc nơi tiến hành chỉnh gien. Công tŕnh trên hiện chưa được công bố trên bất kỳ tạp chí khoa học và cũng chưa có sự kiểm chứng độc lập nào.
Ông He tiết lộ "thành tựu" của ḿnh với AP một ngày trước khi tham dự một hội nghị quốc tế về chỉnh sửa gien tại Hồng Kông. Theo ông, xă hội sẽ quyết định nên làm ǵ tiếp theo, tức cho phép hoặc cấm phổ biến loại khoa học nói trên.
Ông He Jiankui làm việc tại pḥng thí nghiệm của ḿnh ở TP Thâm Quyến Ảnh: AP
Nhiều quốc gia, trong đó có Mỹ, Anh…, hiện vẫn cấm chỉnh sửa gien - bị xem là không an toàn, thiếu đạo đức và có thể dẫn đến sự ra đời của những đứa trẻ có bộ gien được chỉnh sửa theo ư muốn.
Sửng sốt và lên án mạnh mẽ là phản ứng ban đầu của một số nhà khoa học khi nghe nói đến tuyên bố của ông He. "Thí nghiệm trên con người là hành động không thể biện hộ về mặt đạo lư và đạo đức" - ông Kiran Musunuru, chuyên gia về biến đổi gien tại Trường ĐH Pennsylvania (Mỹ), chỉ trích.
Trái lại, nhà di truyền học nổi tiếng George Church của Trường ĐH Harvard (Mỹ) tỏ ra ủng hộ chuyện chỉnh sửa gien cho mục đích chống virus HIV - điều mà ông gọi là mối đe dọa ngày càng lớn đối với sức khỏe cộng đồng.
Dấu hỏi về hiệu quả
Trong những năm gần đây, các nhà khoa học đă phát hiện một cách tương đối dễ dàng để chỉnh sửa gien. Công cụ có tên là CRISPR-cas9 này có khả năng chỉnh sửa ADN để cung cấp một gien cần thiết hoặc vô hiệu hóa một gien gây rắc rối. Gần đây, công cụ này mới được thử nghiệm ở người trưởng thành để điều trị một số căn bệnh chết người và sự thay đổi chỉ được thực hiện trên một người mà thôi. Tuy nhiên, chỉnh sửa tinh trùng, trứng hoặc phôi lại là vấn đề khác bởi những thay đổi có thể di truyền cho các thế hệ sau.
Từng có thời gian nghiên cứu ở 2 trường đại học Rice và Stanford (đều ở Mỹ), ông He trở về Trung Quốc mở một pḥng thí nghiệm ở Trường ĐH Khoa học và Công nghệ Miền Nam tại Thâm Quyến - nơi ông có 2 công ty về di truyền. Chuyên gia này cho biết đă chỉnh sửa gien trên chuột, khỉ và phôi người trong pḥng thí nghiệm vài năm nay và đăng kư bằng sáng chế cho những phương pháp của ḿnh. Ông cho biết ḿnh lựa chọn hướng đi nói trên v́ virus HIV đang là vấn đề lớn ở Trung Quốc. Trong công tŕnh của ḿnh, ông đă t́m cách vô hiệu hóa một gien gọi là CCR5 - gien cung cấp con đường protein để virus HIV xâm nhập tế bào.
Dù vậy, sau khi xem các tài liệu ông He cung cấp cho AP, một số nhà khoa học cho biết vẫn chưa có đủ dữ liệu để xác định liệu biện pháp chỉnh sửa gien này có hiệu quả hoặc không gây ra tác dụng phụ, tác hại ngoài mong muốn hay không. Ông Musunuru nhấn mạnh ngay cả khi phương pháp này hiệu quả, những người không có gien CCR5 thông thường phải đối mặt nguy cơ nhiễm một số virus khác cao hơn, như Tây Sông Nile (gây ra các triệu chứng tương tự bệnh cúm).
VietBF © sưu tầm