[florida80]

I. Chuyện đặt tên con ở trong nước


Thưa quý bạn, phần lớn các bậc cha mẹ ở trong nước khi đặt tên cho con đều có khuynh hướng chọn những cái tên có ý nghĩa, như Hùng, Cường, Minh, Trí… nếu là con trai, còn con gái thì Xuân, Hoa, Tuyết, Nguyệt, Hạnh, Dung, Huyền, Thủy, v.v… Hồi tôi còn nhỏ, ở quê tôi có một vị chánh án làm việc ở bên Nam Định, không hiểu sao ông bà “có tài” đẻ một dọc 4 người con trai, 3 người con gái và đặt tên là Hoành Sơn Lương Đống, Thủy Ngân Châu, nghe giống như thơ. Sau này lớn lên, suy nghĩ kỹ tôi thấy các tên đó đều hay và cả 7 cái tên hợp lại thành một câu rất có ý nghĩa.


Ngoài ra, tôi cũng được biết những người Huế có liên quan đến hoàng tộc có các tên như Công Tằng Tôn Nữ Như Trang, Công Huyền Tôn Nữ Bích Việt, v.v…, xem ra tuy có hơi dài thật nhưng… tại vì người ta là con cháu vua chúa thì phải vậy! Còn về phái nam, nếu là con cháu trực hệ của vua thì đặt theo Đế hệ thi: Miên Hường Ưng Bửu Vĩnh / Bảo Quý Định Long Trường / Hiền Năng Kham Kế Thuật / Thế Thoại Quốc Gia Xương… (Các cụ ta ngày trước dịch nghĩa: Huấn nghiệp lớn tổ tiên gầy dựng / Gắng giữ gìn cho xứng ân sâu / Phồn vinh thịnh đạt dài lâu / Anh tài hiền đức cùng nhau bảo toàn…). Ví dụ anh Nguyễn Phước Bảo Tài ở Cần Thơ chẳng hạn, anh là cháu nội của vua Thành Thái (tên thật ngài là Nguyễn Phước Bửu Lân) và là con của hoàng tử Nguyễn Phước Vĩnh Giu. Chữ “Bảo” của anh đứng sau chữ “Vĩnh” của vua Bảo Đại (tên thật là Nguyễn Phước Vĩnh Thụy), vậy anh thuộc vai cháu của vua Bảo Đại. Còn trường hợp nữ ca sĩ Quỳnh Giao (1946-2014), tên thật là Công Tằng Tôn Nữ Đoan Trang, con của giáo sư Ưng Quả và bà Minh Trang. Chữ “Ưng” của cha cô đứng trước chữ “Bửu” (ví dụ Giáo sư Bửu Hội, Giáo sư Bửu Kế, Bửu Đăng…) rồi mới tới chữ “Vĩnh” của vua Bảo Đại. Vậy cô ngang hàng với Giáo sư Bửu Hội và thuộc vai cô của vua Bảo Đại. Cái lợi của Đế hệ thi do vua Minh Mạng đặt ra là nhìn cái tên sẽ biết vai vế của người mang tên đó trong hoàng tộc.


Những người cũng thuộc hoàng tộc Nguyễn Phước (tiếng Bắc đọc là Nguyễn Phúc) nhưng chỉ là người trong họ mà thôi chứ không phải con cháu nhà vua thì phái nam được gọi là Tôn Thất (ví dụ Tôn Thất Thuyết, Tôn Thất Đạm, Tôn Thất Thiệp…), phái nữ được gọi là Tôn Nữ (ví dụ Tôn Nữ Thị Hiếu, Tôn Nữ Băng Lan, Tôn Nữ Hoàn Mỹ, v.v…).


Ngày nay, theo nguyên tắc cha họ nào thì con họ nấy, ví dụ anh Nguyễn Phước Bảo Tài chẳng hạn, anh mang họ Nguyễn Phước, con cái anh mang họ Nguyễn hoặc Nguyễn Phước thì dễ rồi, song còn các vị không có hai chữ Nguyễn Phước mà chỉ có chữ “Ưng” (Giáo sư Ưng Quả, Ưng Thi), chữ “Bửu” (Giáo sư Bửu Hội, Bửu Đăng), chữ “Bảo” (thái tử Bảo Long) chẳng hạn thì con cái sẽ bị… mắc kẹt, bởi vì không có họ nào là họ Ưng, họ Bửu, họ Bảo để theo “họ” của cha được. Tuy nhiên, ngay đến chữ “Vĩnh” thì ngày nay các cụ cũng lớn tuổi rồi, đa số đều đã qua đời, không còn con nhỏ mới bắt đầu làm khai sinh để gặp rắc rối. Riêng các vị mang họ hai chữ Tôn Thất và Tôn Nữ thì hơi phiền, bởi vì trên thực tế, thể chế quân chủ tại Việt Nam đã chấm dứt từ lâu, bây giờ nếu tiếp tục đặt tên con theo Tôn Thất hay Tôn Nữ là không hợp lý, mà trở lại với họ hai chữ Nguyễn Phước thì con không cùng họ với cha. Chính quyền hết sức lúng túng nhưng chưa biết giải quyết cách nào.