Cố vấn an ninh quốc gia Mỹ Robert O’Brien đã trực tiếp nêu đích danh Trung Quốc trong bài diễn văn đọc tại thượng đỉnh ASEAN-Hoa Kỳ lần thứ 7, diễn ra tại Nonthaburi, ngoại ô Bangkok, khi Mỹ lên án chính sách "hăm dọa" của Trung Quốc tại Biển Đông.
Trung tâm hội nghị ASEAN 2019, Bangkok, Thái Lan. RFI\Thu Hằng
Trong bài diễn văn dài hơn các nước khác, ông Robert O’Brien trực tiếp lên án « Bắc Kinh đã sử dụng biện pháp hù dọa để cản trở các nước ASEAN khai thác các nguồn tài nguyên biển, ngăn chặn việc tiếp cận 2,5 nghìn tỉ đô la dự trữ dầu khí ». Cố vấn an ninh quốc gia Mỹ O’Brien đã chuyển lời của tổng thống Donald Trump mời lãnh đạo các nước ASEAN « đến Hoa Kỳ tham gia thượng đỉnh đặc biệt vào quý I năm 2020 ».
Chỉ có lãnh đạo ba nước ASEAN tham gia thượng đỉnh với Mỹ, gồm Thái Lan, nước chủ tịch luân phiên 2019, Việt Nam, nước sẽ nhận chức chủ tịch luân phiên năm 2020 và Lào, nước điều phối quan hệ ASEAN-Mỹ. Việc lãnh đạo cấp cao 7 nước còn lại không tham dự có thể được cho là biểu thị thái độ phản đối chính quyền Mỹ cử phái đoàn cấp thấp nhất từ trước đến nay tham dự thượng đỉnh ASEAN. Phái đoàn Mỹ do bộ trưởng Thương Mại Wilbur Ross và cố vấn an ninh quốc gia Robert O’Brien dẫn đầu.
Dù tổng thống Trump không tham dự thượng đỉnh ASEAN, nhưng « chính quyền Mỹ vô cùng gắn bó và cam kết đầy đủ với khu vực này », theo phát biểu của bộ trưởng Thương Mại Mỹ Wilbur Ross, tại Diễn đàn Kinh doanh Ấn Độ-Thái Bình Dương (Indo-Pacific Business Forum), cũng diễn ra sáng 04/11.
Mỹ đưa ra những tuyên bố mạnh mẽ, đầy trấn an, trong bối cảnh Trung Quốc gia tăng ảnh hưởng tại Đông Nam Á, đặc biệt trong lĩnh vực thương mại với hiệp định RCEP đang được đàm phán. Do vậy, bộ trưởng Thương Mại Wilbur Ross nhấn mạnh Mỹ « sẽ tiếp tục đàm phán thỏa thuận thương mại với các nước trong khu vực ».
Thượng đỉnh ASEAN+3 (APT, gồm Hàn Quốc, Nhật Bản, Trung Quốc) đã mở đầu cho ngày làm việc thứ hai giữa ASEAN và các đối tác. Trong ngày hôm nay, 04/11, còn có thượng đỉnh Đông Á, thượng đỉnh ASEAN với từng đối thác như Hoa Kỳ Nhật Bản, thượng đỉnh RCEP và thượng đỉnh Nhật Bản với các nước vùng sông Mêkông.
Bên lề thượng đỉnh ASEAN+3, tổng thống Hàn Quốc Moon Jae In và thủ tướng Nhật Bản đã có cuộc tiếp xúc kéo dài 11 phút. Đây là cuộc gặp cấp cao đầu tiên kể từ hơn một năm nay do căng thẳng giữa hai nước. Cuộc gặp được hai nhà lãnh đạo đánh giá là « rất hữu nghị và nghiêm túc ». Lãnh đạo Hàn Quốc và Nhật Bản đều tái khẳng định nguyên tắc « giải quyết những bất đồng song phương thông qua đối thoại », nhưng không cho biết thêm chi tiết.