Trên chuyến xe rời khu trại tị nạn ở phía tây bắc Afghanistan, người mẹ trẻ Reza Gul đang gh́ chặt 6 đứa con bé bỏng của ḿnh.
Chỉ trùm một chiếc chăn để sưởi ấm, Parwana Malik, 9 tuổi, ngồi gọn trong ḷng mẹ, bên cạnh các anh chị em khi cả gia đ́nh được giải cứu bởi một nhóm chuyên giúp đỡ các bé gái thoát khỏi nạn tảo hôn.
"Cháu rất hạnh phúc", Parwana liên tục bày tỏ niềm vui của ḿnh trong suốt hành tŕnh. "Tổ chức đă giúp cháu thoát khỏi chồng cháu. Ông ấy già lắm".
Parwana Malik, 9 tuổi, khi bị bán làm cô dâu cho một người đàn ông 55 tuổi. Ảnh: CNN.
Parwana là một trong số nhiều bé gái bị cha gả cưới hồi tháng trước. Vào thời điểm đó, cha của Parwana, Abdul Malik, cho biết cô bé đă khóc cả ngày lẫn đêm, cầu xin ông đừng bán em, nói rằng em muốn đến trường học.
Thông tin đă làm dấy lên làn sóng phản đối kịch liệt từ công chúng, nhờ đó mà Parwana được trở về với gia đ́nh.
Tổ chức phi lợi nhuận Too Young to Wed (TYTW - Quá trẻ để kết hôn), có trụ sở tại Mỹ, cũng đă tham gia giải cứu các bé gái, đưa anh chị em và mẹ của các em đến một ngôi nhà tạm lánh an toàn.
"Đây chỉ là giải pháp tạm thời", Stephanie Sinclair, người sáng lập TYTW, nhấn mạnh. "Những ǵ chúng tôi đang cố gắng làm là ngăn các bé gái bị bán và ép buộc kết hôn".
Nền kinh tế Afghanistan bị tổn thương nghiêm trọng kể từ giữa tháng 8, sau khi Taliban lên nắm quyền kiểm soát đất nước. Hàng tỷ USD tài sản của ngân hàng trung ương gửi ở nước ngoài đă bị đóng băng, các ngân hàng đang cạn kiệt tiền mặt và người lao động không được nhận lương trong nhiều tháng qua.
Các cơ quan viện trợ và nhóm nhân quyền, trong đó có Tổ chức Giám sát Nhân quyền (HRW), cảnh báo những người dân nghèo nhất đất nước sẽ phải đối mặt với nạn đói khi mùa đông lạnh giá ập đến.
Theo một báo cáo gần đây của IPC, tổ chức chuyên đánh giá t́nh trạng mất an ninh lương thực, tới tháng 3/2022, hơn một nửa trong khoảng 39 triệu dân Afghanistan sẽ phải đối mặt với nạn đói. IPC ước tính hơn 3 triệu trẻ em dưới 5 tuổi tại nước này đang bị suy dinh dưỡng cấp tính.
"Cộng đồng quốc tế đang quay lưng trong lúc Afghanistan đứng trước bờ vực của thảm họa nhân đạo", Dominik Stillhart, giám đốc điều hành Ủy ban Chữ thập Đỏ Quốc tế (ICRC), người vừa trở về sau chuyến thăm Afghanistan 6 ngày, cho biết.
Ngay cả trước khi Taliban tiếp quản, nạn đói đă hoành hành khắp đất nước. Giờ đây, các cô gái trẻ đang phải trả giá bằng cơ thể và chính mạng sống của họ.
"Các cô gái trẻ Afghanistan đang trở thành món hàng để đổi lấy thực phẩm, bởi v́ nếu không làm vậy, gia đ́nh họ sẽ chết đói", Mahbouba Seraj, nhà hoạt động v́ quyền phụ nữ Afghanistan, cho hay.
Dù kết hôn dưới 15 tuổi là bất hợp pháp tại Afghanistan, t́nh trạng này vẫn diễn ra suốt nhiều năm qua, đặc biệt là ở các vùng nông thôn nghèo khó. T́nh h́nh càng trở nên tồi tệ hơn trong bối cảnh hiện nay của đất nước.
Theo Seraj, các bé gái bị ép kết hôn thường phải chịu rất nhiều đau khổ, ngược đăi và lạm dụng. Một số em thậm chí chết khi mang thai v́ cơ thể chưa đủ trưởng thành.
Sau hành tŕnh 4 tiếng qua những con đường núi hiểm trở, tới tối muộn, gia đ́nh Parwana mới đến được một khách sạn nhỏ ở Herat, thành phố lớn thứ ba Afghanistan. Họ được hộ tống bởi một đại diện của TYTW, cùng với mẹ Parwana, Reza Gul, và anh trai bà, Payinda.
Reza Gul và Payinda cho hay họ phản đối cha của Parwana bán cô bé. "Tất nhiên, tôi rất tức giận, tôi đă đấu tranh với ông ấy và tôi đă khóc rất nhiều", Reza Gul chia sẻ. "Ông ấy bảo tôi rằng không c̣n lựa chọn nào khác".
CNN đă được phép quay phim vào ngày 24/10, khi Parwana bị bán cho một người đàn ông 55 tuổi với mái tóc bạc trắng. Đổi lại, họ nhận được tiền mặt, cừu và đất trị giá khoảng 2.200 USD.
"Cha bán cháu v́ nhà cháu không c̣n bánh mỳ hay gạo nữ", Parwana lúc bấy giờ nói. "Cha bán cháu cho một ông già".
Qorban, người mua, cho biết đây sẽ là "cuộc hôn nhân thứ hai" của ông ta, khẳng định Parwana sẽ được đối xử tử tế.
Theo lời mẹ Parwana, cô bé đă cầu xin được về gặp gia đ́nh và được phép về nhà vài lần. "Con bé nói họ đánh nó và không muốn quay trở lại nơi đó", Reza Gul kể.
"Họ đối xử rất tệ với cháu, họ chửi bới cháu, đánh thức cháu dậy rất sớm và bắt cháu làm việc", Parwana nói thêm.
Sau khi câu chuyện về hoàn cảnh của Parwana được phát sóng, làn sóng phẫn nộ của cộng đồng đă buộc Qorban phải lẩn trốn. CNN từ đó không thể liên lạc với Qorban hay gia đ́nh ông.
Trong một cuộc phỏng vấn sau đó, cha của Parwana cho biết ông cũng bị chỉ trích và cảm thấy áp lực. Hai tuần sau vụ mua bán, Parwana được trở về với gia đ́nh, nhưng cha cô bé vẫn nợ người mua số tiền tương đương 2.200 USD. Ông đă dùng hết số tiền bán Parwana để trả các khoản nợ khác.
Parwana và năm anh chị em ban đầu cảm thấy mệt mỏi v́ phải đi xe quá lâu và bị ngợp trước ánh đèn rực rỡ và giao thông của thành phố. Nhưng khi đă ổn định hơn, các em liền đùa nghịch không ngừng và cười khúc khích với nhau trên giường, tận hưởng cuộc phiêu lưu mới.
Sau hai đêm ở khách sạn, gia đ́nh được TYTW chuyển đến một ngôi nhà lánh nạn gần đó. Đây là lần đầu tiên Parwana được ở dưới một mái nhà thực sự. Trong 4 năm qua, gia đ́nh em sống tạm bợ tại khu trại dành cho những người di cư thuộc thị trấn Qala-e-Naw, tỉnh Badghis.
"Cháu thấy rất hạnh phúc khi ở trong ngôi nhà này", Parwana nói. "Họ đă cho cháu cuộc sống mới".
"Tôi cũng thấy hạnh phúc và an toàn ở đây", Reza Gul cho hay. "Các con tôi ăn uống rất tốt kể từ khi chúng tôi chuyển đến, chúng đang vui chơi thoải mái và chúng tôi đều vui vẻ".
Gia đ́nh sẽ ở đó trong những tháng mùa đông và được hỗ trợ, bảo vệ bởi TYTW. Stephanie Sinclair từ TYTW cho biết hiện họ chưa có kế hoạch dài hạn cho gia đ́nh Parwana, thêm rằng mọi chuyện c̣n phụ thuộc vào các nguồn tài trợ tới mái ấm.
Ngoài ra, TYTW cũng đang cố gắng chuyển viện trợ lương thực vào trại Qala-e-Naw, nơi hiện có khoảng 150 người di cư. Điều này cũng nhằm giúp đỡ cha của Parwana khi ông ở lại đó để cố gắng làm việc, trang trải khoản nợ của gia đ́nh.
"Chúng tôi rất vui v́ Parwana được cứu", người cha nói trước khi chia tay gia đ́nh. "Chúng tôi rất vui v́ TYTW giúp đỡ và cung cấp cho chúng tôi một nơi để sinh sống".
Các nhà hoạt động v́ quyền phụ nữ như Mahbouba Seraj cho hay phụ nữ Afghanistan hiện vẫn phải chịu những điều tồi tệ nhất.
"Đây thực sự chỉ là phần nổi của tảng băng ch́m", bà nói. "Nó sẽ tiếp tục diễn ra khi đói nghèo, mùa đông lạnh giá và sự thiếu hiểu biết vẫn ám ảnh người dân".
Lănh đạo tối cao Taliban Hibatullah Akhunzada ngày 3/12 ra sắc lệnh cấm ép buộc phụ nữ kết hôn thông qua hành vi cưỡng bức hoặc gây áp lực.
Mawlawi Baz Mohammad Sarwary, người đứng đầu sở thông tin và văn hóa tỉnh Badghis trong chính quyền Taliban, mô tả hoạt động tảo hôn là "phổ biến" trong khu vực do nghèo đói cùng cực, nhưng khẳng định Taliban đang cố gắng chấm dứt t́nh trạng bất hợp pháp này.
"Tảo hôn không phải là điều tốt đẹp ǵ và chúng tôi lên án điều đó", Sarwary khẳng định. "Một số người buộc phải làm vậy v́ họ quá nghèo".
Ông cũng kêu gọi các nhóm phi lợi nhuận và quốc tế gửi viện trợ để cứu các gia đ́nh Afghanistan khỏi nạn đói. "Chúng tôi mong những người dân Badghis được giúp đỡ. Chúng tôi sẽ bảo vệ cho họ, chúng tôi sẽ dùng tất cả những ǵ ḿnh có, phối hợp làm việc với họ", Sarwary cho biết.
Stillhart từ ICRC cho rằng chính phủ các nước cần khẩn cấp nối lại viện trợ cho Afghanistan để ngăn các bệnh viện và dịch vụ cơ bản sụp đổ.
"Tôi kêu gọi cộng đồng quốc tế t́m ra giải pháp cho phép duy tŕ các dịch vụ thiết yếu này", Stillhart nói. "Kinh tế Afghanistan đă suy giảm 40% kể từ cuối tháng 8 do bị ngừng viện trợ song phương".
Các tổ chức phi lợi nhuận vẫn c̣n hoạt động tại Afghanistan cũng đang kêu gọi phối hợp hành động chặt chẽ hơn nữa để giúp đỡ những người nghèo khó nhất đất nước.
Tại một khu chợ địa phương ở Herat, TYTW đang giúp gia đ́nh Parwana mua đồ dùng nhà bếp và thực phẩm.
"Chúng tôi từng thức trắng hàng đêm v́ đói", Reza Gul, mẹ của Parwana, cho biết. "Hiện tại, chúng tôi rất vui v́ TYTW đă giúp đỡ chúng tôi và đưa chúng tôi đến Herat".
Parwana, hiện đă thoát khỏi cuộc sống với người chồng gấp sáu lần tuổi em, rất hào hứng với viễn cảnh được đi học.
"Cháu muốn học để trở thành bác sĩ", Parwana nói. "Cháu muốn học để phục vụ người dân nước cháu".
Đối với những người đang đấu tranh cho quyền phụ nữ Afghanistan, quyết tâm vươn tới một tương lai tốt đẹp hơn của Parwana mang đến tia hy vọng rằng thế hệ trẻ em gái tiếp theo có thể vượt qua nghịch cảnh cuộc sống để tạo ra thay đổi lớn lao cho xă hội.
VietBF@sưu tập