Một tuần qua, Thùy Anh mới ngủ bốn lần, mỗi lần ba tiếng xen giữa những ca làm việc 45 tiếng v́ không muốn để đồng bào ḿnh bơ vơ nơi cửa khẩu.
"Anh ở nhà với con, em lên cửa khẩu xem người Việt ḿnh từ Ukraine chạy sang thế nào", Thùy Anh, 22 tuổi ở thủ đô Warszawa nói với chồng hôm 25/2, một ngày sau khi chiến sự ở Ukraine nổ ra.
Giao được đứa con hai tuổi cho chồng, cô gái Việt sinh ra ở Ba Lan gọi cho năm người bạn thân bàn kế hoạch mua đồ cứu trợ. Sáng 26/2, nhóm t́nh nguyện chưa kịp đặt tên của Thùy Anh mỗi người một xe chạy 400 km lên cửa khẩu Medyka. "Thú thực chúng tôi chẳng có kế hoạch ǵ trong đầu, chỉ biết ở đó có người Việt ḿnh cần giúp đỡ th́ đi thôi", cô kể.
Đến cửa khẩu giáp biên giới Ukraine, nhóm của Thùy Anh chia nhau đến từng khu dành cho người tạm trú tặng quần áo ấm, hoa quả, động viên mọi người rồi lại quay về thủ đô khi trời đă gần sáng. Họ tắm rửa, thay đồ rồi lại quay lên biên giới. Đến cửa khẩu Medyka không có người Việt, cô lại lái xe sang cửa khẩu Dolhobyczów, cách 155 km. Chuyến này Thùy Anh bị lạc vào đường rừng không có đèn đường nên mất 5 giờ đồng hồ mới tới nơi.
Cô đón được hai người già và bốn trẻ con ở cửa khẩu Dolhobyczów rồi chạy một mạch từ 10h khuya đến 2h sáng đưa họ về nhà người thân ở thủ đô Warszawa. Sau chuyến đó nhóm của Thùy Anh kết nối với anh Phan Châu Thành, anh Tadek, tập hợp thành một nhóm hỗ trợ người Việt từ Ukraine sang Ba Lan lánh nạn.
Thùy Anh (bên phải) đón đoàn người Việt ở cửa khẩu Hrebenne, hôm 1/3. Ảnh: Nhân vật cung cấp.
Anh Thành, 44 tuổi, doanh nhân định cư ở Ba Lan từ năm 14 tuổi cũng đă cùng với những t́nh nguyện viên đến hỗ trợ đồng hương ở cửa khẩu Zosin từ hôm 25/2. "Đến nay, đă có 1,2 triệu người từ Ukraine sang đây tị nạn. Riêng người Việt ḿnh có khoảng 3.000. Nhà tôi hiện tại cũng có 8 người đang ở", anh cho biết.
Nhóm của anh Thành và Thùy Anh chia nhau lập điểm đón tiếp người Việt ở ba cửa khẩu Przemyśl, Korczowa và Hrebenne. Tại mỗi điểm, họ đặt một xe đồ ăn, nước uống, quần áo ấm, ḷ sưởi, sim điện thoại để phát khi bà con vừa bước qua biên giới. Riêng Thùy Anh đảm đương hai nhiệm vụ, vừa trực ở điểm đón tiếp, vừa tham gia nhóm taxi miễn phí đưa người về các điểm họ cần.
Các t́nh nguyện viên thuê trọ ở luôn tại biên giới, thay nhau trực. Thùy Anh kể, những ca trực của cô thường kéo dài 45 tiếng, nghỉ khoảng 3-4 tiếng rồi lại tiếp tục 45 tiếng khác. "Trong tuần này, tôi chỉ được nghỉ bốn lần, mỗi lần ba tiếng", cô nói. Vài ngày, cô mới ghé qua nhà, đặt một nụ hôn lên má con và ôm chồng, rồi lại đi.
Từ vài người ban đầu, đến nay số thành viên trong nhóm t́nh nguyện của anh Phan Châu Thành đă tăng lên khoảng 200. Sau khi đọc tin tức về ḍng người tị nạn, rất đông người Việt, người Ukraine, người Ba Lan liên hệ với anh để cùng lên biên giới. "Có những người Việt ở các nước khác chở hàng hóa đến góp. Người ở Nga, Đức, Pháp, Việt Nam không đi được th́ chuyển tiền", anh Thành kể.
Cũng như Thùy Anh, hàng chục bạn trẻ thuộc thế hệ người Việt thứ hai ở Ba Lan ăn ngủ ở biên giới, xuyên đêm đón người, đứng phát đồ ăn dưới cái lạnh âm 4 độ C. Nhiều người 7h tối rời công sở, 2h sáng đă có mặt ở cửa khẩu để đưa đón người tị nạn rồi lại chạy xe xuyên đêm, cố về thành phố trước 7h sáng để đi làm công ty.
"Trước đây tôi nh́n đời có chút màu xám, nhưng lần này, tôi đă thay đổi. Mọi người có quan điểm khác nhau, cách thức làm việc khác nhau, nhưng đều cố dung ḥa v́ muốn giúp đỡ đồng bào lúc khó khăn", anh Thành nói.
Anh Lại Mạnh Tuấn, 35 tuổi, ở Kharkov di tản về Lvov rồi sang Ba Lan hôm 26/2. Gia đ́nh anh có con hai tháng tuổi và ba tuổi. Hành tŕnh di tản gian nan hơn khi bọn trẻ bị ốm, anh phải xếp hàng từ 8h sáng đến 11h trưa mới mua được thuốc, khi bom nổ gần bên. Xếp hàng cả buổi mới lên được tàu, họ bỏ lại mọi tài sản, rời quê hương thứ hai trong nỗi bất an. Kết nối được với nhóm anh Thành qua mạng xă hội, anh không ngờ được đón tiếp nồng hậu đến vậy.
"Họ cũng có gia đ́nh, có công việc, nhưng đă gác lại để lên biên giới túc trực suốt ngày đêm giúp đỡ người không họ hàng, không quen biết như chúng tôi", anh nói. Đêm 9/3, anh Tuấn và gia đ́nh đang trên chuyến xe buưt thứ hai do nhóm anh Thành hỗ trợ để sang Đức, bắt đầu trang mới của cuộc đời.
2h sáng ngày 1/3, điện thoại đổ chuông, anh Nguyễn Quốc B́nh, 50 tuổi, lao khỏi nhà, thẳng đến nhà ga Katowice. Ngoài trời lúc này mưa tuyết lớn, nhiệt độ xuống âm 4 độ C. Phía cổng ga, người đàn ông gốc Hải Dương đứng chờ trong cái lạnh tê tái, tranh thủ gặm chiếc bánh ḿ, chờ vợ chồng chị Toán, anh Khất chạy từ Ukraine sang. Họ đều là công nhân, không biết tiếng bản địa, không có tiền, lại kèm con nhỏ 5 tháng tuổi. Sau hai tiếng chờ đợi, gia đ́nh họ xuất hiện. Nh́n đứa bé với đôi môi tím tái v́ lạnh ngủ oặt trên tay người mẹ, B́nh rớt nước mắt.
"Trước đó, tôi công khai số điện thoại riêng, trực 24/24h để thông tin, tư vấn cho bà con tị nạn cũng như cập nhật thông tin, chia sẻ những nơi có người cần giúp đỡ", Nguyễn Quốc B́nh, chủ chuỗi cửa hàng ăn tại thành phố Katowice, Ba Lan nói. Đêm đó anh đón được 4 người, trong đó có em bé 5 tháng tuổi.
Không có điều kiện để lập nhóm nhưng ngay khi chiến sự nổ ra, anh B́nh đă một ḿnh hỗ trợ đồng bào bằng cách đón tiếp, cung cấp chỗ ăn ngủ miễn phí. Sau 23 năm sống ở Ba Lan, anh có vài cửa hàng ở các tỉnh, có thể giúp tối đa 10 người, đồng thời xin thẻ cư trú, tạo việc làm cho những người có nhu cầu.
Ngày hôm sau, hàng chục cuộc gọi cầu cứu dội vào điện thoại anh B́nh. Dù cả đêm trước thức trắng, chiều hôm sau, anh lại chất đầy thực phẩm trong xe, chạy hơn 400 km lên biên giới. Giữa đường quá mệt, anh phải ngủ trên ô tô vài tiếng mới có thể tiếp tục hành tŕnh. Hai giờ sáng ngày 2/3, anh mới đến được cửa khẩu đầu tiên.
Khu vực biên giới có năm cửa khẩu, cách xa nhau. Chưa từng đến khu vực này nên anh bị lạc đường, chạy đi chạy lại mấy lần khi người cần giúp liên tục thay đổi địa điểm. Có đoàn đến nơi th́ đổi ư, muốn đón tàu đến Warszawa. "Thế là tôi lại đưa họ đến nhà ga Przemysl để đón tàu đi thủ đô. Có đoàn tôi mua vé giúp, bỏ thêm chút tiền cá nhân coi như giúp đỡ nhau lúc hoạn nạn", anh B́nh nói.
Ngày 9/3, người đàn ông Việt lại gác công việc sang một bên, đón đoàn 5 người Việt từ Warszawa đến Katowice tị nạn. Anh bảo trong thời gian hỗ trợ đồng hương, bản thân đă "t́m thấy ư nghĩa cuộc đời".
Khi nhóm t́nh nguyện viên hỗ trợ người Việt đông dần, Thùy Anh âm thầm rút khỏi bàn đón tiếp để trở thành một tài xế toàn thời gian. Cô kết nối với mọi người trên mạng xă hội, không kể người Việt hay bản xứ, cứ từ Ukraine sang là sẵn sàng lên đường đưa đón.
"Tôi chẳng phải anh hùng ǵ cả. Với tôi, những người vượt qua hành tŕnh bom đạn để đến được đây mới là những anh hùng", Thùy Anh nói.
Anh Phan Châu Thành cho biết, hỗ trợ đồng bào, anh thấy ḿnh nhận được nhiều hơn cho đi. Bà con nói cảm ơn, anh thường bảo: "Hẹn ngày chiến tranh kết thúc, chúng ta ngồi với nhau ở Ukraine b́nh yên, lúc đó nói cảm ơn cũng chưa muộn".