Được kỳ vọng là dịp các lănh đạo đối thoại về an ninh châu Á, Đối thoại Shangri-La năm nay vô t́nh lại trở thành 'sàn đấu ngôn từ' của Mỹ và Trung Quốc.
Được biết tới là một trong các diễn đàn an ninh hàng đầu khu vực châu Á song mọi tâm điểm chú ư của Đối thoại Shangri-La năm nay lại dường như đều đổ dồn về màn ‘“đấu khẩu không ai nhường ai” của hai ông lớn Mỹ và Trung Quốc (TQ) ngay từ đầu hội nghị.
Mỹ - Trung và vấn đề Đài Loan
Trong bài phát biểu về những bước đi tiếp theo trong chiến lược Ấn Độ Dương - Thái B́nh Dương (AĐD-TBD) của Mỹ, Bộ trưởng Quốc pḥng Mỹ Lloyd Austin trực tiếp lên án TQ v́ những hành động của Bắc Kinh mà ông cho là cưỡng ép, gây hấn và nguy hiểm, đe dọa sự ổn định xung quanh châu Á. Ông Austin cũng cam kết rằng Mỹ sẽ sát cánh cùng các đối tác để chống lại mọi áp lực, đài CNN đưa tin. Bộ trưởng Mỹ nhấn mạnh rằng “các động thái của TQ có nguy cơ phá hoại an ninh, ổn định và thịnh vượng ở AĐD-TBD”.
Chúng tôi không t́m kiếm đối đầu hay xung đột. Chúng tôi cũng không theo đuổi một cuộc chiến tranh lạnh mới, một NATO châu Á hay một khu vực bị chia cắt thành các khối thù địch.
Đề cập Đài Loan, lănh đạo Lầu Năm Góc nói rằng Washington đă “chứng kiến sự cưỡng ép ngày càng lớn từ Bắc Kinh”. “Chúng tôi đă chứng kiến sự gia tăng các hoạt động quân sự mang tính khiêu khích và gây mất ổn định gần Đài Loan, bao gồm việc các tiêm kích TQ bay gần ḥn đảo với số lượng kỷ lục trong những tháng gần đây và hầu như mỗi ngày” - ông Austin nói.
Dành phần lớn nội dung bài phát biểu về tầm nh́n của TQ đối với trật tự khu vực để đáp trả phát ngôn của ông Austin, Bộ trưởng Quốc pḥng TQ Ngụy Phượng Ḥa cáo buộc Mỹ đang cố gắng lôi kéo các quốc gia AĐD-TBD tham gia các liên minh nhắm vào TQ, tờ South China Morning Post đưa tin.
“Mỹ đang nỗ lực xây dựng một nhóm nhỏ riêng biệt dưới danh nghĩa một AĐD-TBD tự do, rộng mở để lôi kéo các quốc gia trong khu vực và nhắm mục tiêu vào một quốc gia cụ thể. Đó là một chiến lược tạo ra xung đột và đối đầu, để kềm tỏa và bao vây những nước khác. Việc xây dựng một bức tường cao xung quanh sân của một nước và h́nh thành các hệ thống hoạt động tách rời nhau chỉ khiến thế giới thêm chia cắt và làm suy yếu lợi ích chung của tất cả các quốc gia” - ông Ngụy nhấn mạnh.
Bộ trưởng Quốc pḥng Trung Quốc Ngụy Phượng Ḥa (trái) và người đồng cấp Mỹ Lloyd Austin. Ảnh: AP
Về vấn đề Đài Loan, Bộ trưởng Quốc pḥng TQ kêu gọi Washington “ngừng bôi nhọ và kềm tỏa TQ, ngừng can thiệp vào công việc nội bộ của TQ và ngừng làm tổn hại đến lợi ích của TQ”. Ông Ngụy tuyên bố sẽ “chiến đấu đến cùng” để ngăn Đài Loan độc lập. “Chúng tôi sẽ chiến đấu bằng mọi giá và chúng tôi sẽ chiến đấu đến cùng. Không ai được đánh giá thấp quyết tâm và năng lực của các lực lượng vũ trang TQ trong việc bảo vệ toàn vẹn lănh thổ quốc gia” - ông Ngụy nhấn mạnh.
T́nh h́nh cuộc họp song phương Washington - Bắc Kinh bên lề hội nghị hôm 10-6 cũng không mấy tích cực khi hai vị quan chức “không ai chịu thua ai” về vấn đề Đài Loan. Tại cuộc gặp này, ông Austin “tái khẳng định tầm quan trọng của ḥa b́nh và ổn định trên eo biển Đài Loan, phản đối các hành động đơn phương thay đổi hiện trạng và kêu gọi TQ kiềm chế các hành động gây bất ổn hơn nữa đối với ḥn đảo”. Đáp lại, ông Ngụy cũng đă nhấn mạnh rằng “Đài Loan là của TQ, nếu bất cứ ai dám chia cắt Đài Loan khỏi TQ, quân đội Bắc Kinh chắc chắn sẽ không ngần ngại bắt đầu một cuộc chiến bất kể giá nào”.
Có thể thấy cuộc tranh luận giữa Mỹ và TQ thực sự đă phủ bóng toàn bộ hội nghị năm nay, mặc dù phát biểu của nhiều lănh đạo khác như Tổng thống Ukraine - ông Volodymyr Zelensky hay các phiên thảo luận về an ninh khí hậu, bàn về vấn đề Myanmar hay các thách thức chung của toàn châu Á-TBD... cũng không kém phần quan trọng.
Các nước quan ngại động thái an ninh của Trung Quốc
Trong bài phát biểu khai mạc hội nghị hôm 10-6, Thủ tướng Nhật Fumio Kishida đă đề cập một loạt vấn đề liên quan đến TQ, bao gồm các hoạt động hàng hải ở Biển Đông và biển Hoa Đông. Theo đó, nhà lănh đạo nói rằng các nỗ lực đơn phương và vi phạm luật pháp quốc tế nhằm thay đổi hiện trạng tại biển Hoa Đông vẫn tiếp tục diễn ra. Ông cũng nêu quan ngại về việc các quy tắc quốc tế ở Biển Đông đang bị làm ngơ.
“Cả luật pháp quốc tế, đặc biệt là Công ước của Liên Hợp Quốc (LHQ) về Luật Biển (UNCLOS) 1982, cũng như phán quyết của Ṭa Trọng tài năm 2016 đều không được tuân thủ. Các quy tắc phải được tôn trọng. Ngay cả khi chúng trở nên bất tiện, các bên cũng không được phép hành động như thể chúng không tồn tại, cũng như không được phép đơn phương thay đổi chúng. Nếu muốn thay đổi chúng, cần phải có một sự đồng thuận mới” - Thủ tướng Nhật nhấn mạnh.
Trong phiên họp diễn ra chiều 11-6 về “An ninh hàng hải: Bộ quy tắc ứng xử Biển Đông (COC) và Phương thức liên lạc trong t́nh huống khủng hoảng”, nhiều đại biểu đồng t́nh với quan điểm rằng lĩnh vực hàng hải về bản chất là một lĩnh vực mang tính quốc tế và không có ranh giới, do đó cần hiểu rằng bảo vệ tự do hàng hải là trách nhiệm chung và phải đảm bảo nó được tôn trọng, được thực thi trên mọi vùng biển, theo thông tin từ Viện Nghiên cứu chiến lược quốc tế (IISS) - đơn vị tổ chức Đối thoại Shangri-La 2022.
“Tự do hàng hải không phải là vấn đề của riêng một khu vực cụ thể. Tự do hàng hải cần phải được thực hiện một cách có hệ thống và toàn diện. Đây là điều mà chúng ta không thể không tuân thủ và thực hiện ở mọi nơi” - bà Alice Guitton, Tổng Vụ trưởng quan hệ quốc tế và chiến lược Bộ Quân đội Pháp, nhận định.
Bên cạnh các động thái của TQ trên biển, theo kênh Channel News Asia, Bộ trưởng Quốc pḥng Úc Richard Marles bày tỏ hy vọng Bắc Kinh làm rơ thái độ không ủng hộ việc xâm phạm chủ quyền của một quốc gia và vi phạm Hiến chương LHQ. “TQ chưa thể hiện điều đó nên chúng tôi rất quan ngại, đặc biệt là khi cân nhắc chuyện họ đầu tư vào sức mạnh quân sự” - ông Marles nói.
Trước đó, ngày 5-6, Bộ Quốc pḥng Úc cho biết tiêm kích J-16 của TQ hôm 26-5 đă thực hiện các cuộc diễn tập nguy hiểm đe dọa sự an toàn của trinh sát cơ P-8A Poseidon của Canberra khi trinh sát cơ này đang “hoạt động giám sát hàng hải thông thường” trên Biển Đông, theo hăng tin AP.•
Bộ trưởng Quốc pḥng Việt Nam Phan Văn Giang tham dự Đối thoại Shangri-La
Tham dự Đối thoại Shangri-La 2022, Bộ trưởng Quốc pḥng Việt Nam (VN) - Đại tướng Phan Văn Giang nhấn mạnh chủ trương của VN là xây dựng quân đội và tiềm lực quốc pḥng đủ mạnh để tăng cường khả năng bảo vệ Tổ quốc, bảo vệ vững chắc độc lập, chủ quyền, toàn vẹn lănh thổ, theo TTXVN.
“Nền quốc pḥng VN là nền quốc pḥng toàn dân, mang tính chất ḥa b́nh, tự vệ, tích cực, chủ động, kiên quyết, kiên tŕ ngăn ngừa, đẩy lùi nguy cơ chiến tranh” - Bộ trưởng Giang khẳng định.
Tại hội nghị, bộ trưởng làm rơ lập trường của VN rằng sẽ “tăng cường khả năng quốc pḥng bằng nội lực và điều kiện, khả năng của ḿnh”. Theo đó, VN không tham gia liên minh quân sự, không liên kết nước này để chống nước khác.
Đề cập vấn đề Biển Đông, đại tướng một lần nữa nhấn mạnh lập trường của VN rằng kiên tŕ và kiên quyết giải quyết tranh chấp thông qua các giải pháp ḥa b́nh, trên cơ sở tôn trọng độc lập, chủ quyền, lợi ích chính đáng của các nước và tuân thủ luật pháp quốc tế.
Bộ trưởng Quốc pḥng Việt Nam - Đại tướng Phan Văn Giang. Ảnh: TTXVN
Mỹ, Nhật, Úc phản đối yêu sách của Trung Quốc ở Biển Đông
Theo tờ NHK, ba bộ trưởng Quốc pḥng của Mỹ, Nhật, Úc đă gặp nhau bên lề Đối thoại Shangri-La. Trong tuyên bố chung, ba bộ trưởng bày tỏ quan ngại sâu sắc về t́nh h́nh ở Biển Đông và nhất trí phản đối mạnh mẽ điều mà họ gọi là yêu sách phi pháp của TQ tại khu vực.
Các bộ trưởng nhấn mạnh tầm quan trọng của ḥa b́nh và ổn định ở eo biển Đài Loan, đồng thời cho rằng vấn đề xuyên eo biển phải được giải quyết một cách ḥa b́nh.
Ba quan chức quốc pḥng nhất trí thực hiện các hành động cụ thể và thiết thực để đảm bảo sự an toàn, ổn định của khu vực ADĐ-TBD, bao gồm tăng cường các cuộc tập trận quân sự chung để nâng cao khả năng sẵn sàng của Washington, Tokyo và Canberra.