"Đôi bờ sông Hồng" của Lê Văn Đệ đạt mức 220.000 euro (5,4 tỷ đồng) ở phiên đấu giá của nhà Millon, tối 24/6.
Con số chưa bao gồm thuế phí giúp tác phẩm đạt giá cao nhất trong phiên Mỹ thuật Hiện đại Việt Nam - từ truyền thống đến hiện đại. Tranh sơn dầu trên vải ra đời năm 1930, mô tả khung cảnh hai bên bờ sông Hồng với những ngôi nhà nổi trên mặt nước, con thuyền và dáng người ở khắp nơi. Họa sĩ kư tên và ghi ngày tháng ở góc cuối bên trái tác phẩm.
Theo tài liệu trong Kho lưu trữ về Victor Tardieu, Viện Lịch sử Nghệ thuật Quốc gia Pháp (INHA), tranh được trưng bày tại Triển lăm Thuộc địa Paris diễn ra từ ngày 6/5 đến 15/11/1931. Trong bài viết Mỹ thuật tại Triển lăm Thuộc địa, thời đại Angkor ngày 1/9/1931 trên báo l’Œuvres, kư giả Adolphe Tabarant nhận xét tranh là "sự hài ḥa của một phong cách tranh khắc Nhật Bản và chủ nghĩa hậu ấn tượng".
Tranh kích thước 53,5x100,5 cm. Ảnh: Millon
Trong một lá thư của Blanchard de la Brosse - Giám đốc Đông Dương Kinh tế Cục - gửi ông Victor Tardieu vào ngày 21/12/1932, cho biết hai bức sơn dầu dự triển lăm của Lê Văn Đệ là Đôi bờ sông Hồng và Thuyền trên sông Hồng đă được bán tại thời điểm đó. Về sau, tranh nằm trong bộ sưu tập tư nhân của Pháp cho đến khi đưa ra đấu giá.
Nhà nghiên cứu Mỹ thuật Ngô Kim Khôi nhận xét họa sĩ áp dụng kỹ thuật phối cảnh xa gần - vốn ít được biết đến trong nghệ thuật châu Á thời điểm đó - để diễn tả tầng lớp phong cảnh, tạo chiều sâu cho tác phẩm. Lê Văn Đệ sử dụng màu nâu chủ đạo, với các sắc độ đậm nhạt khác nhau nhằm diễn tả sự hoang sơ của bờ sông Hồng khi ấy.
"Đôi bờ sông Hồng" (phía trên, bên trái) bên các tác phẩm của họa sĩ Việt dự Triển lăm Thuộc địa tại Paris năm 1931. Ảnh: Ngô Kim Khôi cung cấp
Lê Văn Đệ (1906-1966) xuất thân trong gia đ́nh địa chủ ở Mỏ Cày, Bến Tre. Ngay từ nhỏ, ông đă bộc lộ năng khiếu nghệ thuật. Sau khi tốt nghiệp Trung học Lasan Tabert (Sài G̣n), Lê Văn Đệ quyết tâm thi vào Cao đẳng Mỹ thuật Đông Dương, bất chấp sự phản đối của gia đ́nh. Năm 1925, ông là một trong 10 sinh viên khóa đầu tiên của trường. Hiệu trưởng Victor Tardieu từng nhận xét: "Thủ khoa Lê Văn Đệ là chàng trai nghiêm túc, giỏi tiếng Pháp, được các bạn học bầu làm lớp trưởng mấy năm liền". Năm 1930, ông tốt nghiệp thủ khoa.
Năm 1931, ông sang Pháp du học tại Trường Quốc gia Cao đẳng Mỹ thuật Pháp, chuyên ngành tranh sơn dầu. Năm 1933, ông đoạt giải nh́ cuộc thi do Hội Nghệ sĩ Quốc gia Pháp tổ chức với ba tác phẩm Bà thầy bói, Trên sân ga Montparnasse, Thiếu nữ điểm trang. Tại triển lăm Nghệ sĩ quốc gia Pháp năm 1934, Bộ Văn hóa Pháp đă chọn mua bức Trong gia đ́nh của ông để trưng bày tại Bảo tàng Mỹ thuật Luxembourg.
Ông là giám đốc đầu tiên của Trường Quốc gia Cao đẳng Mỹ thuật Sài G̣n (nay là Đại học Mỹ thuật TP HCM). Họa sĩ chịu trách nhiệm trang trí cho lễ Tuyên ngôn độc lập tại Quảng trường Ba Đ́nh ngày 2/9/1945.
Bức "Cuộc gặp gỡ", chất liệu mực và màu nước trên lụa, kích thước 42x22 cm. Ảnh: Millon
Phiên đấu giá giới thiệu hơn 20 tác phẩm của các danh họa nổi tiếng thời Đông Dương như Nguyễn Nam Sơn, Mai Trung Thứ... Bức lụa vẽ hai phụ nữ Cuộc gặp gỡ, 1974 của Mai Trung Thứ cao thứ hai khi được chốt ở mức 140 ngh́n euro (3,4 tỷ đồng). Tác phẩm sơn mài Chùa Thái Lan của Trần Phúc Duyên đứng thứ ba với 80 ngh́n euro (1,9 tỷ đồng).