Tổng thống Trump muốn khơi dậy h́nh ảnh mạnh mẽ của Mỹ, thể hiện sẵn sàng chiến đấu của quân đội thông qua việc đổi tên Bộ Quốc pḥng thành Bộ Chiến tranh.
Tổng thống Donald Trump ngày 5/9 kư sắc lệnh về việc đổi tên Bộ Quốc pḥng Mỹ thành Bộ Chiến tranh. Đây là sắc lệnh thứ 200 của ông kể từ khi nhậm chức.
"Tên gọi 'Bộ Chiến tranh' sẽ truyền tải thông điệp mạnh mẽ hơn về quyết tâm và năng lực sẵn sàng chiến đấu so với tên 'Bộ Quốc pḥng', vốn chỉ nhấn mạnh vào khả năng pḥng thủ", sắc lệnh có đoạn.
Tổng thống Donald Trump kư sắc lệnh hành pháp tại Nhà Trắng ngày 5/9. Ảnh: AFP
Sắc lệnh chỉ đạo Bộ trưởng Quốc pḥng Pete Hegseth đề xuất các động thái lập pháp và hành pháp cần thiết để Bộ Chiến tranh trở thành tên gọi chính thức, bởi ông Trump không thể đơn phương thay đổi tên gọi của một bộ mà không có sự phê chuẩn của quốc hội.
Việc tạo lập các cơ quan hành pháp thuộc thẩm quyền của quốc hội Mỹ, do đó bất cứ sự thay đổi nào với tên gọi của những cơ quan này đều đ̣i hỏi một nghị quyết sửa đổi được quốc hội thông qua.
Dù vậy, sắc lệnh của ông Trump cho phép Bộ trưởng Quốc pḥng và Thứ trưởng Quốc pḥng Mỹ sử dụng chức danh phụ là "Bộ trưởng Chiến tranh và Thứ trưởng Chiến tranh" thuộc Bộ Chiến tranh.
Động thái cho thấy Tổng thống Trump đang nỗ lực tái định h́nh quân đội cho phù hợp với các mục tiêu của ông. Thông qua việc đổi tên, ông muốn khơi dậy h́nh ảnh mạnh mẽ và gửi đi thông điệp Mỹ sẵn sàng hành động cứng rắn bằng sức mạnh quân sự trước mọi thách thức.
George Washington, tổng thống đầu tiên và cũng là người sáng lập nước Mỹ, thành lập Bộ Chiến tranh vào năm 1789 để quản lư lục quân. Năm 1798, tổng thống John Adams thiết lập Bộ Hải quân Mỹ, phụ trách lực lượng hải quân và lính thủy đánh bộ.
Cơ cấu này của quân đội Mỹ được duy tŕ đến năm 1947, hai năm sau Thế chiến II. Tổng thống Harry Truman khi đó kư ban hành Đạo luật An ninh Quốc gia để sáp nhập Bộ Chiến tranh, Bộ Hải quân và Bộ Không quân mới thành lập thành Cơ quan Pḥng vệ Quốc gia, đặt dưới quyền lănh đạo của một quan chức dân sự.
Truman cho biết mục tiêu của ông là "thống nhất các lực lượng vũ trang trong một bộ duy nhất" và không đặt bất kỳ quân chủng nào dưới quyền quân chủng khác. Năm 1949, ông đổi tên Cơ quan Pḥng vệ Quốc gia thành Bộ Quốc pḥng.
Richard H. Kohn, giáo sư danh dự Đại học Bắc Carolina chuyên về lịch sử quân sự, cho rằng quyết định đổi tên của Truman nhằm phản ánh những nhiệm vụ mở rộng của Bộ Quốc pḥng, như tham chiến, đối ngoại, t́nh báo và trên hết là an ninh quốc gia.
"Trong thời kỳ đầu của kỷ nguyên hạt nhân, tên gọi mới c̣n thể hiện ư muốn tránh chiến tranh", ông Kohn nói. "Rơ ràng quyết định đổi tên này không phải v́ ràng buộc chính trị, mà nhằm gửi thông điệp đến thế giới rằng Mỹ không gây chiến, chú trọng pḥng thủ và nếu cần, sẽ có 4 lực lượng tham chiến".
Nhưng kể từ khi lên nắm quyền nhiệm kỳ hai, ông Trump ngày càng muốn tăng cường vai tṛ, nhiệm vụ của quân đội cả trong và ngoài nước. Ông đă ra lệnh cho không quân tiến hành chiến dịch không kích cơ sở hạt nhân Iran, điều tàu chiến của hải quân tấn công "xuồng ma túy" ngoài khơi Venezuela, đồng thời điều Vệ binh Quốc gia đến nhiều thành phố trong nước để chống tội phạm.
Tổng thống Trump lần đầu nêu ư tưởng dùng lại tên gọi Bộ Chiến tranh hồi cuối tháng 8, cho rằng thay đổi này sẽ gợi lại những thắng lợi quân sự mà Mỹ từng giành được.
"Bộ Quốc pḥng từng được gọi là Bộ Chiến tranh, cái tên nghe mạnh mẽ hơn nhiều. Như các bạn đă biết, chúng ta đă thắng Thế chiến I, Thế chiến II. Và giờ đây chúng ta có một Bộ Quốc pḥng, với những người pḥng thủ", ông Trump phát biểu tại Nhà Trắng hôm 25/8.
Ông Trump sau đó cho rằng tên gọi của Bộ Quốc pḥng đă bị thay đổi chỉ v́ "tính đúng đắn chính trị", thuật ngữ thường được sử dụng để mô tả ngôn ngữ, chính sách hoặc các biện pháp nhằm tránh gây bất lợi cho một số nhóm nhất định trong xă hội.
Theo ông chủ Nhà Trắng, từ "quốc pḥng" mang hàm ư "quá thụ động". Ông muốn Mỹ "không chỉ pḥng thủ, mà c̣n ở thế tấn công nếu buộc phải hành động".
"Quân đội Mỹ là lực lượng chiến đấu mạnh nhất và thiện chiến nhất thế giới. Tổng thống tin rằng Bộ Quốc pḥng nên có một cái tên phản ánh sức mạnh vượt trội và quyết tâm bảo vệ lợi ích quốc gia của quân đội Mỹ", thông báo của Nhà Trắng có đoạn.
Tổng thống Trump và ông Hegseth c̣n cho rằng Bộ Quốc pḥng Mỹ sa đà vào "ư thức hệ thức tỉnh (woke)", tập trung quá mức cho các chương tŕnh đa dạng, b́nh đẳng và ḥa nhập (DEI). Phe bảo thủ coi DEI là ư thức hệ của cánh tả, có nội dung không phù hợp về chủng tộc, giới tính hay chính trị.
Theo chính quyền Tổng thống Trump, t́nh trạng này đă làm suy giảm tinh thần và sứ mệnh của quân đội dưới thời cựu tổng thống Joe Biden. Ông Hegseth nói chuyển Lầu Năm Góc thành Bộ Chiến tranh "không chỉ là thay đổi về từ ngữ, mà c̣n là thể hiện tinh thần chiến binh".
Thay đổi này có phần không khớp với mục tiêu mà Tổng thống Trump đặt ra cho quân đội là "mang lại ḥa b́nh thông qua sức mạnh", nhưng lại phù hợp với khẩu hiệu "Đưa nước Mỹ vĩ đại trở lại" của ông, tờ The Times b́nh luận.
Hiện chưa rơ nỗ lực của Tổng thống Trump có thành công hay không, bởi việc đổi tên các bộ ở Mỹ hiếm khi xảy ra và cần được các nghị sĩ quốc hội xem xét.
Ông Trump đang có lợi thế là đảng Cộng ḥa chiếm thế đa số sít sao tại lưỡng viện và chưa có nghị sĩ phe này thể hiện phản đối. Hạ nghị sĩ James Comer, đồng minh của ông Trump, đă tŕnh một dự luật cho phép Tổng thống Mỹ tái cấu trúc và đổi tên các cơ quan chính phủ dễ dàng hơn.
Việc đổi tên c̣n gây lo ngại về chi phí, ước tính hàng chục triệu USD, bởi động thái đ̣i hỏi phải thay đổi biển hiệu và giấy tờ hành chính ở Bộ Quốc pḥng và các căn cứ Mỹ trên thế giới. Phe chỉ trích cho rằng kế hoạch đổi tên này không chỉ tốn kém mà c̣n gây phân tâm không cần thiết đối với Lầu Năm Góc.
Katherine Kuzminski, giám đốc viện chính sách Trung tâm An ninh Mỹ Mới (CNAS), cho rằng việc đổi tên không ảnh hưởng đến thẩm quyền hay cấu trúc của Bộ Quốc pḥng Mỹ.
"Tuy nhiên, sự thay đổi về mặt ngôn từ có thể làm phức tạp thêm nỗ lực của ông Hegseth trong việc định h́nh vai tṛ của Bộ Quốc pḥng liên quan nhiệm vụ nội địa. Việc tiếp tục triển khai Vệ binh Quốc gia thực hiện nhiệm vụ an ninh biên giới hay hỗ trợ chính sách nhập cư dưới danh nghĩa Bộ Chiến tranh có thể tạo ra thách thức về chính trị, nhận thức hoặc pháp lư so với tên Bộ Quốc pḥng", ông Kuzminski lưu ư.
VietBF@sưu tập