Vài dòng giới thiệu (by Vũ Thế Thành)
Một độc giả gửi tin nhắn cho tôi nói, ông tình cờ đọc được
"Những thằng già nhớ Mẹ" ở nhà ông bà thông gia trên Đà Lạt cách nay 10 năm (
bản được in lần đầu). Ông bị ấn tượng vì Mẹ ông vừa mất cách đó vài năm, tháng 4 năm 2011 (mất sau mẹ tôi 2 tháng).
Ông tự giới thiệu, tên Nguyễn Hữu Thư, sắp được 80 tuổi, có cùng nghề với tôi, kỹ sư Hóa, tốt nghiệp tại Quebec năm 1969. Về nước làm việc tại ngân hàng cho đến khi về hưu. Ông không tìm mua được sách, nên xin đường link "Những thằng già nhớ Mẹ" để đọc lại. Tôi đã gửi tặng ông sách
NTGNM, được tái bản lần 3.
Chỉ mới đọc đến
"Hẻm nhỏ Tân Định", ông đã ngừng lại và gửi tin nhắn cho tôi. Té ra, chúng tôi cùng học ở Lasan Đức Minh, nhưng ông này thuộc lớp đàn anh của tôi. Thế là chúng tôi huyên thuyên đủ chuyện về ngôi trường cũ, từng ông frère, ông thầy, từng con hẻm, mọi ngóc ngách,… Anh nhớ nhiều hơn tôi, vì anh học ở đó 9 năm (từ lớp Năm đến đệ Tứ), còn tôi chỉ mấy năm tiểu học.
Ông huynh trưởng có viết cảm tưởng về "Hẻm nhỏ Tân Định" và post trên Facebook của anh. Tôi xin share lại ở đây.
Trường La San Đức Minh
Vài dòng cảm tưởng khi đọc tuỳ bút "Hẻm nhỏ Tân Định" (Nguyễn Hữu Thư)
"Hẻm nhỏ Tân Định" là tùy bút trong sách
"Những thằng già nhớ Mẹ" mà tác giả Vũ Thế Thành vừa tặng tôi, được cho tái bản lần 3 có bổ sung (2022).
Khi đọc đến những dòng tuỳ bút về
"Hẻm nhỏ Tân Định", tâm trí tôi bất giác quay ngược về quá khứ, về một thời tuổi thơ mà tưởng như đã ngủ yên nơi ký ức.
Hình ảnh những con hẻm nhỏ, tiếng rao vặt ngoài chợ, những nụ cười hồn nhiên của bè bạn lại sống dậy, gợi nên bao nhiêu xúc động. Đó không chỉ là chuyện riêng của tôi, mà còn là mảnh ghép trong ký ức tập thể của cả một thế hệ lớn lên ở Sài Gòn những năm 1950–1960.
(Minh họa)
Thuở ấy, tôi rất quen thuộc với hẻm 146 Hiền Vương – nay đã đổi tên là Võ Thị Sáu – nơi có nhiều bạn học của tôi sinh sống. Từ lớp Năm – bây giờ là lớp 1 (1951) cho đến hết lớp Đệ Tứ – bây giờ là lớp 9 (1960), tôi gắn bó với ngôi trường La San Đức Minh, một trong những cơ sở giáo dục nổi tiếng lúc bấy giờ.
Mỗi buổi sáng, tôi được ba chở đến trường trên chiếc xe đạp – phương tiện quen thuộc của hầu hết các gia đình khi ấy. Trưa đến, tôi ở lại bán trú, có khi nằm nghỉ trưa trên chiếc ghế bố cũ trong nhà chơi, tay cầm cuốn truyện tranh Tintin nhập tâm vào những chuyến phiêu lưu xa xôi, có khi lại ghé nhà bạn trong hẻm để cùng nhau chơi đùa.
Buổi chiều, nếu ba bận việc không đến đón, tôi thong thả đi bộ về nhà trên đường Nguyễn Thông, quận 3 – một thói quen giản dị nhưng đã rèn luyện cho tôi sự tự lập từ sớm. Khi lên đến lớp Đệ Ngũ, tôi đã tự đạp xe đến trường, cảm nhận mình đã trưởng thành hơn trong từng vòng xe quay.
Những năm tháng ấy, Sài Gòn vẫn mang nét thanh bình của một đô thị phương Nam đang mở rộng, vừa pha chút hiện đại, vừa giữ nhiều nếp xưa. Xe đạp là phương tiện chủ yếu, xe hơi còn hiếm, chỉ những gia đình khá giả mới có. Trẻ con trong xóm, trong hẻm chơi với nhau rất thân, không phân biệt giàu nghèo.
Những hẻm nhỏ, tuy chật chội, nhưng lại là không gian của sự gắn kết cộng đồng: ai cũng quen biết, san sẻ cho nhau từng câu chuyện, từng món ăn. Chính bối cảnh ấy đã nuôi dưỡng trong chúng tôi một tình cảm giản dị mà sâu đậm, thứ tình cảm mà thế hệ trẻ hôm nay có lẽ khó tìm thấy trong những đô thị ồn ào, vội vã.
Tôi vẫn nhớ rõ anh bạn thân tên Vinh là con ông chủ tiệm thuốc Đông y Kim Tân trên đường Hai Bà Trưng. Những tiệm thuốc Bắc, tiệm vàng, tiệm vải ở khu chợ Tân Định khi đó không chỉ là nơi buôn bán, mà còn là điểm hẹn của ký ức – nơi lưu giữ nhịp sống vừa sôi động vừa chan chứa nghĩa tình.
Và tất nhiên, trong mạch ký ức ấy, không thể thiếu hình ảnh các thầy, các Sư huynh của trường La San Đức Minh. Tôi còn nhớ Frère Aimé, Frère Boniface, hay những giờ học Pháp văn cùng thầy Dậu, thầy Dụ…
Các thầy không chỉ dạy chữ, mà còn uốn nắn nhân cách, dạy chúng tôi sự kiên nhẫn, tinh thần kỷ luật và cả sự say mê tri thức. Đó là những giá trị bền bỉ, giúp thế hệ học trò chúng tôi trưởng thành trong giai đoạn xã hội còn nhiều biến động.
Nhìn lại, tôi thấy những gì mình trải qua không chỉ là kỷ niệm riêng tư, mà còn phản ảnh một phần đời sống của thanh thiếu niên Sài Gòn thập niên 1950–1960: một thế hệ lớn lên giữa cuộc giao thoa Đông–Tây, giữa nền nếp truyền thống và hơi thở của hiện đại.
Chúng tôi may mắn có được một môi trường học tập kỷ cương, một đời sống cộng đồng gắn bó, và một tuổi thơ đầy tình người, trước khi bước vào những biến đổi lớn của đất nước.
Đọc tuỳ bút
"Hẻm nhỏ Tân Định" hôm nay, tôi bỗng thấy những ký ức tưởng chừng xa vời lại hiện về rõ ràng.
Xin gửi lời cảm ơn đến anh Vũ Thế Thành, bởi nhờ trang viết đầy cảm xúc của anh, mà những kỷ niệm cá nhân của tôi đã được đánh thức, đồng thời giúp tôi nhận ra: ký ức của một người cũng chính là ký ức của một thế hệ.
Và thế hệ ấy, với bao điều giản dị mà ấm áp, vẫn còn nhiều điều để kể lại cho lớp trẻ hôm nay – để họ hiểu rằng Sài Gòn từng có một thời đẹp và hiền hoà như thế.
Nguyễn Hữu Thư