Hạn chót 12:01 ngày 1/10: Kịch bản đóng cửa chính phủ
Quốc hội Mỹ đang lao nhanh tới nguy cơ “shutdown” liên bang nếu Hạ viện và Thượng viện không đạt thỏa thuận chi tiêu trước 12:01 sáng Thứ Tư, 1/10. Lần này, đường thoát vẫn mù mịt khi Chủ tịch Hạ viện Mike Johnson chỉ huy một thế đa số mong manh hiếm thấy, trong khi Đảng Cộng ḥa không đủ 60 phiếu để vượt thủ tục cản trở (filibuster) tại Thượng viện.
Bài học 2018–2019: 35 ngày dài nhất hơn 40 năm
Đợt shutdown gần nhất diễn ra từ 22/12/2018 đến 25/1/2019 – kéo dài 35 ngày, dài nhất hơn bốn thập kỷ, khiến Mỹ mất khoảng 3 tỷ USD GDP. Khi đó là đóng cửa một phần: một số cơ quan đă có ngân sách được phép hoạt động, các bộ khác phải “tắt đèn”.
Ai bị ảnh hưởng khi chính phủ tắt đèn? Con số từ lần trước
Khoảng 800.000 người làm việc tại các cơ quan bị đóng cửa bị tác động.
Chừng 300.000 người bị furlough (nghỉ không lương, không đi làm).
Số c̣n lại thuộc diện exempt (vẫn phải đi làm nhưng không nhận lương tạm thời).
Cả hai nhóm được truy lĩnh lương sau khi cơ quan mở lại.
Chi tiêu liên bang bị hoăn tạm thời quy mô lớn trong thời gian shutdown, qua đó lan sang tiêu dùng – đầu tư tư nhân.
“Shutdown” đă diễn ra bao nhiêu lần?
Kể từ đầu thập niên 1980, các cơ quan liên bang được hướng dẫn ngưng hoạt động b́nh thường nếu ngân sách bị gián đoạn cho tới khi Quốc hội thông qua thêm tiền. Từ 1990 đến nay có 6 lần shutdown, phản ánh một Washington ngày càng phân cực khiến các vướng mắc chi tiêu kéo dài hơn.
V́ sao lần này nguy cơ cao hơn?
Chưa thông qua 12 dự luật phân bổ ngân sách cần thiết cho năm tài khóa mới.
Nếu quá hạn 1/10 mà không có thỏa thuận, đây sẽ là đóng cửa toàn phần, không c̣n “vùng đệm” như năm 2018–2019.
Mấu chốt bế tắc nằm ở những “điểm nghẽn” chi tiêu trọng yếu mà hai đảng chưa nhích lại gần.
Những dịch vụ nào dừng, dịch vụ nào duy tŕ?
Dừng/giảm mạnh: các hoạt động “không thiết yếu” (nhiều cơ quan hành chính, dịch vụ công thường ngày).
Tiếp tục: các chức năng “thiết yếu” (an ninh, an toàn, một số dịch vụ cốt lơi) nhưng nhân sự có thể không được trả lương tạm thời cho tới khi mở lại.
Điểm then chốt chính trị ở Đồi Capitol
Hạ viện do GOP kiểm soát với đa số sít sao.
Thượng viện yêu cầu 60 phiếu để vượt filibuster – ngưỡng mà GOP không tự ḿnh đạt được.
Sự phân cực ngày càng sâu khiến con đường tránh shutdown chưa rơ ràng ngay cả phút chót.
Cửa hẹp trước hạn chót
Với tiền lệ 2018–2019 c̣n nóng hổi và 12 dự luật chi tiêu vẫn nằm trên giấy, nguy cơ shutdown toàn phần sau 12:01 sáng 1/10 là rất thực. Bài học quá khứ cho thấy thiệt hại kinh tế có thể không nhỏ, c̣n người lao động liên bang và dịch vụ công thiết yếu sẽ lại là những người phải “gồng ḿnh” trước tiên.