[Romano]

Trong khi Washington tập trung vào cuộc đua chip AI tiên tiến, Bắc Kinh âm thầm chiếm lĩnh thị trường chip nền tảng – loại bán dẫn 'xương sống' cho mọi thiết bị từ ô tô, y tế đến hệ thống quốc phòng.
Theo Mike Kuiken, cựu cố vấn an ninh quốc gia của lãnh đạo Thượng viện Mỹ Chuck Schumer, an ninh chuỗi cung ứng của Mỹ đang bị đặt vào thế rủi ro lớn.

Tương lai của ngành công nghiệp bán dẫn Mỹ có thể phụ thuộc vào kết quả điều tra của Văn phòng Đại diện Thương mại Mỹ (USTR) và Bộ Thương mại Mỹ về tham vọng thống trị của Trung Quốc trong lĩnh vực này.

Các con số cho thấy rõ mức độ nghiêm trọng: Trung Quốc hiện chiếm gần 40% năng lực sản xuất chip toàn cầu – xu hướng có thể dẫn đến vị thế thống trị tuyệt đối vào cuối thập kỷ này. Tuy nhiên, vấn đề này lại bị lu mờ bởi cuộc đua “hào nhoáng” trong lĩnh vực AI.Trái với tên gọi “chip cũ” hay “chip lạc hậu”, chip nền tảng – tức những loại được sản xuất trên tiến trình 28 nm hoặc lớn hơn – thực tế là những thành phần không thể thiếu.

Chúng có mặt trong gần như mọi thiết bị điện tử, từ bộ chuyển mạch nguồn, mạng viễn thông cho đến vũ khí quân sự.

Đối với Lầu Năm Góc, đây là điểm yếu chiến lược nghiêm trọng. Nếu chip tiên tiến là “bộ não” của hệ thống quân sự hiện đại, chip nền tảng chính là “cú đấm” của các vũ khí trên chiến trường.

Máy bay F-16, tên lửa Patriot hay Javelin đều dựa vào loại chip này. Mất quyền kiểm soát chuỗi cung ứng chip nền tảng cũng đồng nghĩa với mất quyền chủ động trong kho vũ khí của Mỹ.

Thực tế, mối đe dọa này đã hiện hữu tại chiến trường Ukraine, nơi các linh kiện bán dẫn Trung Quốc được phát hiện trong drone, tên lửa và xe tăng Nga.

Trung Quốc hiện chiếm khoảng 90% lượng hàng “lưỡng dụng” mà Nga nhập khẩu, trong đó có nhiều chip phục vụ mục đích quân sự.Trong khi đó, Mỹ lại dồn trọng tâm vào chip tiên tiến. Đạo luật CHIPS và Khoa học đã giúp Mỹ khởi động năng lực sản xuất nội địa, nhưng trong 39 tỷ USD trợ cấp, tới 28 tỷ USD lại được dành cho chip tiên tiến, trong khi phần nhỏ còn lại hướng đến chip nền tảng.

Trước sự hậu thuẫn khổng lồ từ chính phủ Trung Quốc, thị trường tự do không đủ để Mỹ cạnh tranh.

Các cuộc điều tra của Bộ Thương mại và USTR vì thế trở nên mang tính quyết định, nhằm xác định liệu các chính sách của Bắc Kinh có vi phạm thương mại hoặc đe dọa an ninh quốc gia hay không.

Tuy nhiên, áp thuế đơn thuần là chưa đủ. Báo cáo gần đây của Bộ Thương mại Mỹ cho thấy chip sản xuất tại Trung Quốc đã “phủ sóng” khắp ngành công nghiệp Mỹ, đến mức một nửa số doanh nghiệp không biết rõ nguồn gốc chip họ đang sử dụng. Washington cần áp dụng chính sách “biết rõ chip của bạn” – tương tự quy tắc “rõ biết khách hàng (know your customer)” trong ngành tài chính – buộc các công ty phải minh bạch chuỗi cung ứng của mình.

Nếu những cấu phần cốt lõi của nền kinh tế và quốc phòng Mỹ được chế tạo bằng “công tắc” do đối thủ kiểm soát, cuộc đua AI sẽ trở nên vô nghĩa, ông Kuiken nhận định.

Đảm bảo chuỗi cung ứng nội địa và đồng minh cho chip nền tảng không chỉ là vấn đề công nghiệp – đó là mệnh lệnh an ninh quốc gia cấp bách nhất hiện nay.

Cuộc điều tra của Bộ Thương mại và USTR có thể là cơ hội cuối cùng để Mỹ hành động dứt khoát. Nếu thất bại, mỗi chiếc ô tô, tên lửa hay thiết bị y tế được sản xuất sẽ chỉ càng chuyển hóa sức mạnh của Mỹ thành đòn bẩy cho Trung Quốc.