Có một câu chuyện mới đang được lan truyền ở phương Tây: Ukraine không c̣n thua nữa. Lập luận này khiến Washington cân nhắc viện trợ tên lửa Tomahawk cho Kiev, thậm chí Tổng thống Donald Trump c̣n dự đoán rằng Ukraine có thể giành lại toàn bộ lănh thổ trước chiến tranh. Nhưng thực tế đang phản ánh điều ngược lại, nhà báo Mỹ Geoff LaMear b́nh luận.
Tổng thống Nga Vladimir Putin trong chuyến thăm trụ sở Quân khu phía Nam của Nga. (Ảnh: Getty Images).
Trong bài b́nh luận trên Real Clear World, nhà báo LaMear cho biết, những người cho rằng Ukraine không c̣n thua nữa dựa trên lập luận khả năng tấn công tầm xa ngày càng mạnh của Kiev, cùng với khủng hoảng kinh tế và dân số đang ŕnh rập nước Nga, sẽ buộc Moscow phải chấp nhận một thỏa thuận có lợi hơn cho Ukraine và phương Tây. Lập luận này khiến Washington cân nhắc việc viện trợ tên lửa Tomahawk cho Kiev, và thậm chí Tổng thống Donald Trump c̣n dự đoán rằng Ukraine có thể giành lại toàn bộ lănh thổ trước chiến tranh.
Nhưng thực tế phũ phàng phản ánh điều ngược lại. Nga vẫn kiên định với chiến lược tiêu hao, đồng thời nâng cấp mạnh mẽ khả năng tấn công tầm xa của ḿnh. Trong bối cảnh đó, những mục tiêu “tối đa” mà Kiev đặt ra – giành lại tất cả các vùng lănh thổ bị chiếm và đánh bại hoàn toàn Nga – vẫn là điều bất khả thi.
Nga đang thắng – và có lư do để không đàm phán
Chính quyền Trump hiện dao động giữa hai thái cực: vừa mềm mỏng vừa cứng rắn với Moscow. Nếu sự thay đổi giọng điệu của ông Trump gầ đây chỉ là một “chiêu thương lượng”, th́ ông sẽ nhanh chóng thất vọng. Nga không muốn đàm phán đơn giản v́ họ đang ở thế thắng. Trong một cuộc trao đổi đáng chú ư, ông Trump cũng từng nói thẳng với Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky rằng: “Ông không có bài để chơi đâu".
Thực tế đúng như vậy. Ukraine có một số lợi thế – năng lực drone gần như tương đương với Nga, sự hỗ trợ tài lực từ phương Tây, các lực lượng đặc nhiệm Ukraine cũng đạt được nhiều thành công đáng kể, như phá hủy hàng loạt máy bay ném bom chiến lược của Nga trong một vụ tấn công bằng UAV táo bạo trên đất Nga.
Tuy nhiên, đây vẫn là cuộc chiến tiêu hao. Lợi thế của Ukraine chỉ đủ để tạo ra những chiến thắng ngắn hạn – như chiến dịch phản công Kharkov năm 2022 hay chiến dịch Kursk năm 2024 – chứ không thể lật ngược xu hướng dài hạn.
Nga vẫn vượt trội gấp đôi Ukraine về pháo binh, theo chính ước tính của Ukraine, và sản xuất vũ khí tấn công tầm xa nhiều hơn toàn khối NATO. Trong một cuộc chiến mà chiến hào chứ không phải cơ động là yếu tố quyết định, th́ hỏa lực mới là vua.
Bài toán nhân lực – điểm yếu chết người của Kiev
Ukraine đang cố gắng bảo tồn thế hệ trẻ cho giai đoạn hậu chiến, nên chủ yếu tuyển quân trung niên. Nhưng chiến lược này đang đi đến giới hạn: nhiều binh sĩ thương tật vẫn phải ở lại quân ngũ. Có trường hợp mất chân hoặc mắt vẫn được điều sang làm bảo tŕ hoặc lái xe tăng.
Nguồn nhân lực suy kiệt khiến Ukraine không thể giữ vững mọi mặt trận. Nhiều khu vực chỉ c̣n được bảo vệ bằng băi ḿn, thay v́ quân pḥng thủ. Khi lực lượng bị ṃn đi, mỗi km chiến tuyến c̣n lại càng dễ bị xuyên thủng – điều này có thể khiến đà tiến chậm của Nga trở thành làn sóng tràn lấn không thể đảo ngược.
Hỗ trợ của Mỹ không thể thay đổi cán cân
Dù Washington có tăng cường viện trợ, Nga vẫn không tin rằng cán cân chi phí – lợi ích đă thay đổi. Nếu sự cứng rắn mới của ông Trump chỉ là đ̣n gió đàm phán, Moscow sẽ dễ dàng nhận ra.
Nhưng nếu đây là chuyển hướng chính sách thật sự, th́ Mỹ vẫn phải đối mặt với thế tiến thoái lưỡng nan. Một phần v́ Washington đă có lợi ích kinh tế trực tiếp ở Ukraine, sau khi kư thỏa thuận khai thác khoáng sản giữa hai nước. Nếu Nga chiếm sâu hơn ở Donbas, những mỏ khoáng Mỹ nhắm tới sẽ rơi vào tay Nga.
Tuy nhiên, kéo dài cuộc chiến không giúp ích ǵ: chiến tranh tiêu hao chỉ làm Nga mạnh hơn trong dài hạn, và Mỹ có nguy cơ mất trắng lợi ích.
Châu Âu trả giá đắt
Hiện nay, Mỹ chủ yếu bán vũ khí cho châu Âu, sau đó các nước này chuyển giao cho Ukraine. Cách làm này giúp Mỹ vừa thu lợi quốc pḥng, vừa khiến Nga bị bào ṃn, nhưng cũng khiến châu Âu phụ thuộc nặng nề hơn vào Washington.
Nếu các nước NATO dồn ngân sách mua vũ khí Mỹ cho Ukraine, họ sẽ thiếu nguồn lực bảo vệ chính ḿnh. Những vụ máy bay Nga xâm phạm không phận Estonia và Ba Lan cho thấy NATO đang có lỗ hổng nghiêm trọng về năng lực pḥng không và cảnh báo sớm.
Theo nhà báo LaMear, việc châu Âu tự chủ về quốc pḥng – phát triển công nghiệp quân sự và tích hợp năng lực liên minh – sẽ đem lại lợi ích bền vững hơn cho cả NATO và Mỹ.
Rơ ràng, sức mạnh kinh tế của Mỹ không thể làm thay đổi quyết tâm chiến đấu của Nga, v́ Moscow coi Ukraine là lợi ích cốt lơi – giống như việc Washington sẽ phản ứng dữ dội nếu Trung Quốc lập liên minh quân sự ngay ở Mexico. Ba năm trừng phạt chỉ khiến Nga thích ứng nhanh hơn, trong khi lại thúc đẩy xu hướng giảm dự trữ USD toàn cầu, làm xói ṃn vị thế đồng USD.
V́ thế, nhà báo LaMear cho rằng, Washington nên tận dụng thế bế tắc hiện nay để thúc đẩy châu Âu tự gánh vác trách nhiệm an ninh, thay v́ duy tŕ sự phụ thuộc. “America First” – nước Mỹ trước hết – có nghĩa là đặt lợi ích của Mỹ lên hàng đầu, và để châu Âu tự lo cho chính ḿnh.