Mỗi khi đứng trước cánh cổng sắt của một ngôi nhà, Thiếu tá Serhiy Laziuk lại dừng lại, hít một hơi thật sâu. Ông biết điều sắp nói sẽ khiến thế giới của một người mẹ sụp đổ.
Thiếu tá Serhiy Laziuk. Ảnh Telegraph.
Thiếu tá Laziuk đă làm công việc này hàng trăm lần: thông báo tin tử trận cho gia đ́nh binh sĩ Ukraine. Nhưng mỗi lần gơ cửa vẫn là một vết cắt mới. Chỉ vài giây sau khi cất lời, không khí im lặng bị xé toang bởi tiếng hét thất thần của một người mẹ, khuôn mặt bà hốc hác v́ đau đớn. Đứng bên cạnh, Thiếu tá Laziuk đặt nhẹ tay lên vai người mẹ, tay kia cầm lá thư báo tin con trai bà – người từng được ghi nhận mất tích – đă hy sinh.
Trước đó vài giờ, ông vừa rời khỏi một căn hộ khác. Người mẹ bên trong mở cửa bằng giọng khàn đặc, không khóc, không la hét, chỉ im lặng đến tê dại khi nghe tin con trai thiệt mạng trong một cuộc tấn công bằng máy bay không người lái của Nga.
Đó là nhiệm vụ hằng ngày của Thiếu tá Laziuk tại văn pḥng tuyển quân thành phố Lviv – nơi vừa gửi thanh niên ra mặt trận, vừa đón họ trở về… trong quan tài. Có ngày ông phải mang tin dữ đến hai, ba gia đ́nh.
“Công việc khủng khiếp nhất trong quân đội”, các đồng nghiệp của Thiếu tá Laziuk nói. Ít ai muốn thay ca cho ông.
“Phần khó nhất là khi họ vẫn c̣n hy vọng. Họ nghĩ có lẽ có sự nhầm lẫn nào đó", vị Thiếu tá Ukraine chia sẻ.
Nỗi mệt mỏi bám riết người Thiếu tá báo tin tử trận
Trước chiến tranh, Thiếu tá Laziuk chỉ là một nhân viên pháp lư trong công ty kiến trúc. Giờ, ông là “người báo tin tử trận”. Mỗi lần chuẩn bị, ông đều gọi điện trước cho gia đ́nh, nói sẽ đến giao phong b́ niêm phong “từ Bộ Quốc pḥng”. Sau đó, ông sẽ liên hệ với gia đ́nh suốt nhiều tuần để hỗ trợ nhận thi thể, tổ chức tang lễ.
Ông kể, có người b́nh tĩnh, có người gào khóc, có người ngất xỉu, phải gọi xe cấp cứu. “Ban đầu tôi không thấy quá khó khăn, nhưng sau hai tuần, tim bắt đầu đập loạn, tay run. Tôi chỉ c̣n cảm nhận được 10% niềm vui của cuộc sống", ông thở dài.
Hàng tuần, ông tham dự liệu pháp nhóm dành cho sĩ quan tâm lư tổn thương, song nỗi mệt mỏi tinh thần vẫn bám riết.
Một ngày, người ta thấy Thiếu tá Laziuk lặng lẽ đứng trong đám đông tại nghĩa trang quân sự mới ở Lviv – nơi các ngôi mộ mọc dày đến mức nghĩa trang cũ đă đầy sau vài tháng đầu cuộc xâm lược. Trước mặt ông là hai quan tài của những binh sĩ mà chính ông từng báo tử cho gia đ́nh. Trong túi áo ông, lại có thêm một bức thư nữa – sẵn sàng được mang đến một cánh cổng khác.
Laziuk cầu mong chiến tranh sớm kết thúc, nhưng ông hiểu công việc của ḿnh sẽ không dừng lại: vẫn c̣n hàng ngh́n người mất tích, những thi thể chưa được t́m thấy, có thể nằm đâu đó trong vùng chiếm đóng – hoặc bên kia biên giới Nga.
Là một tín đồ Chính thống giáo, ông tin đây là sứ mệnh của đời ḿnh: “Khi tôi ở đó, họ bớt sợ hơn".
Theo thống kê được Tổng thống Zelensky công bố hồi tháng 2, hơn 46.000 binh sĩ Ukraine đă tử trận, song các nguồn phương Tây tin rằng con số thực tế cao hơn nhiều. Trong khi đó, nguồn tân binh ngày càng cạn kiệt. Tất cả đàn ông 25–60 tuổi đều có thể bị gọi nhập ngũ, nhưng nửa triệu người được cho là đang trốn tránh nghĩa vụ quân sự.
“Ai cũng muốn chiến thắng, nhưng chẳng ai muốn ra trận”
Việc tổng động viên cưỡng bức đă trở thành b́nh thường. Ở mọi thành phố, các đội tuần tra quân sự lùng sục trên phố, ép người đủ tuổi lên xe buưt tới trung tâm tuyển quân – người dân gọi đó là “busification”.
“Ai cũng muốn Ukraine thắng, nhưng chẳng ai muốn nhập ngũ”, binh nh́ Myroslav Trembetskyi thừa nhận. Anh từng bị thương nặng ở Pokrovsk, giờ phụ trách lái xe cho đội tuyển quân.
Đồng đội của anh, Andriy Noster – từng làm trong ngành khách sạn – được giao nhiệm vụ “xoa dịu” những người phản ứng dữ dội khi bị bắt đi lính.
Trong khi đó, nhiều nam giới Ukraine sống trong nỗi sợ hăi bị phát hiện. Ở Lviv, Mykola, 50 tuổi, đă cố thủ trong nhà hơn một năm, màn cửa luôn khép kín, chỉ quan sát thế giới qua khe cổng. Ông xem hàng giờ video trên mạng về cảnh đàn ông bị ép lên xe.
“Tôi không muốn chịu số phận như họ – nhiều người đi rồi không trở lại”, ông nói. Mykola khẳng định đă quyên góp hàng ngh́n USD cho quân đội và than phiền bệnh tật khiến ḿnh không thể chiến đấu.
Vợ ông, Yulia, từng đưa con trai tuổi thiếu niên sang Ư tránh bị gọi nhập ngũ. Giờ con trai họ đă 18 tuổi, làm việc trong một nhà máy pizza.
“Tôi nhớ con, nhưng ḷng tôi b́nh yên v́ biết nó c̣n sống”, bà Yulia nói.