(Minh họa)
Nỗi sợ hăi chính là sức mạnh vô h́nh đă giúp giữ vững nước Nga của Tổng thống Putin trong hơn hai thập kỷ qua. Điều khiếp sợ này đă khiến người dân b́nh thường phải giữ im lặng, báo chí tự cho kiểm duyệt, và các viên chức lung tỏ ra tuyệt đối trung thành với ông ta. Nhưng lá bùa chú từng bảo vệ cho Putin đang bắt đầu bị tan vỡ.
Bên ngoài Điện Kremlin, một hàng dài ngoằn ngoèo con người đang đứng xếp thành hàng. Những người đàn ông mặc áo khoác chống nước ôm chặt các đơn khiếu nại; những người về hưu chống gậy, các bà mẹ đẩy xe nôi về phía cổng có biển "Nơi Tiếp đón của Tổng thống Liên bang Nga". Những chiếc ghế dài nhét chật kín các đơn từ kiến nghị. Rồi một người phụ nữ đă cáu gắt lên.
"Chúng tôi thấy phát ngán khi thấy họ chỉ chất đầy tiền trong pḥng!" bà này hét to lên.
"Ai đă chọn những kẻ làm đại biểu này? Chúng tôi chưa bao giờ bỏ phiếu cho họ! Putin đang nuôi dưỡng một đội quân để giải quyết vấn đề của chúng tôi—nhưng chẳng thấy có ǵ thay đổi cả!"
Lời nói bộc phát của bà đă nhận được tràng pháo tay từ đám đông. Từ phía tường Điện Kremlin, người dân Nga đang lớn tiếng tố cáo nhưng kẻ thân tín của Putin về tội danh trộm cắp và phản bội. Cảnh tượng ồn áo này đă được camera ghi lại vào ngày 27 tháng 9 là một cuộc biểu t́nh trên đường phố, kiểu biểu t́nh mà ở Nga, người ta thường bị bắt nhốt và phạt tù.
Nhưng bất chấp nhiều năm bị đàn áp tàn bạo, người dân Nga vẫn tiếp tục lên tiếng. Tổ chức nhân quyền Memorial, từng đoạt giải Nobel, đă thống kê ra có hơn 1,100 tù nhân chính trị ở Nga. Những người bất đồng chính kiến đă bị bỏ tù, tra tấn, lưu đày, hoặc bị giết hại. Tuy nhiên, ngay cả dưới áp lực đó, sự bất măn vẫn đang dâng trào: Người dân Nga mang nỗi phẫn nộ đến tận cửa nhà của Putin.
Hệ thống bắt đầu bị rung chuyển động mạnh
(Minh họa)
Putin đă xây dựng nên cái mà ông gọi là "hệ thống chiều dọc quyền lực", một kim tự tháp chứa những kẻ trung thành trải dài từ trưởng làng xă đến các đám tài phiệt và tướng lănh. Kim tự tháp này đă tồn tại suốt 25 năm qua, nhưng giờ đây những vết nứt đă bắt đầu thấy xuất hiện ra.
Sự bất măn không chỉ đến từ những người dân đang tuyệt vọng về mọi mặt, từ vật giá leo thang đến chuyện con em của họ phải ra chiến đấu ở Ukraine. Ngay cả phe đối lập được chế độ dàn dựng ra, nay cũng đang quay lưng lại với ông ta. Gennady Zyuganov, cựu chủ tịch Đảng Cộng sản 81 tuổi, người đă bảo vệ Điện Kremlin trong nhiều thập kỷ, đă lên án chính sách kinh tế của chính phủ trên đài phát thanh nhà nước.
"Với lăi suất 20%, chúng ta sẽ chẳng đi đến đâu cả", ông nói.
"Giá khoai tây đă tăng lên gấp bốn lần, đây thực sự là một sự ô nhục cho nước Nga!"
Cựu chủ tịch Đảng Cộng sản Gennady Zyuganov, 81 tuổi (ở giữa) tại một buổi lễ với Tổ chức Thiếu niên Tiền phong
Trong một cuộc họp được truyền h́nh trực tiếp với Putin, Zyuganov đă yêu cầu được trao lại quyền để tự ḿnh sửa chữa. H́nh ảnh một di tích Xô Viết đang làm nhục tổng thống v́ giá khoai tây đă lột tả một thực tế mới phi lư: những người trung thành đang mất đi niềm tin, và ông chủ dường như bị dồn vào chân tường.
Đối với người Nga b́nh thường, khoai tây luôn là một trong những loại thực phẩm sinh tồn thật khiêm nhường, thiết yếu, thứ mà bạn có thể trông cậy khi không c̣n cách nào khác. Khi ngay giá cả về cả khoai tây cũng bị thất bại, th́ niềm tin vào người đàn ông đă từng hứa hẹn sự ổn định cũng bị tan vỡ.
Về phía phe dân tộc chủ nghĩa, tờ Tsargrad, một tờ báo ủng hộ Điện Kremlin, hiện đang bị phẫn nộ v́ ṭa án bảo vệ người di cư Trung Á thay v́ "người Nga". Các biên tập viên cáo buộc ngành Tư pháp đă "bịt miệng người dân" và yêu cầu một cuộc thanh trừng chống tham nhũng toàn diện đối với các Thống đốc, Phó thống đốc và thẩm phán đang
"ch́m đắm trong tài sản biển thủ do tham ô, hối lộ".
Khi cả Đảng Cộng sản và phe cực hữu đều cáo buộc Điện Kremlin đă phản bội lại nước Nga, trung tâm kim tự tháp của Putin rơ ràng đă bị tổn thất nặng nề.
Mỗi tuần lại có thêm một vụ bê bối từ nội bộ giới tinh hoa. Để xoa dịu cơn giận dữ của công chúng, Putin giờ đây lại nuôi dưỡng đám đông bằng chính những người thân cận của ḿnh. Tuần trước, tờ Tsargrad lại đăng một bài viết gây phẫn nộ về việc cảnh sát e ngại ṭa án:
"Xă hội Nga ngày càng thất vọng về việc làm của hệ thống Tư pháp". Tờ báo bảo thủ này kêu gọi thay đổi cách ṭa án đối xử với các sĩ quan thực hiện xét xử nạn tham nhũng:
"Cảnh sát ở Nga đă bị đẩy đến bờ vực thẳm, và giờ đây không chỉ tính mạng người dân Nga mà cả quyền lực của chính phủ cũng đang bị đe dọa".
Người Nga chứng kiến hệ thống đang ngày càng bị mục ruỗng. Tháng trước, Thẩm phán Ṭa án Tối cao Victor Momotov đă bị tước đoạt 95 bất động sản và hàng tỷ rúp được cho là đă tích lũy thông qua các thỏa thuận khách sạn có liên quan đến mafia. Một ngày trước đó, các công tố viên đă tịch thu tài sản của hai vị tướng bị tố cáo đă nhận số tiện hối lộ thật khổng lồ. Cùng lúc đó, một Phó thống đốc, người đă cố gắng né tránh bị truy tố bằng cách t́nh nguyện tham gia chiến tranh ở Ukraine, vẫn bị cho bắt giữ điều tra.
"Các vụ bắt giữ đang trên đà gia tăng", Ilya Shumanov của Tổ chức Minh bạch Quốc tế Nga cho biết.
"Sự tương phản giữa giàu và nghèo, chiến tranh đang c̣n diễn ra và giá cả leo thang đang khiến cho người Nga rất bất mản và phẫn nộ."
Trong khi đó, cuộc sống của người dân Nga b́nh thường ngày càng thụt lùi. Tại quê hương St. Petersburg của Putin với dân số 5,6 triệu người, có khoảng 1,5 triệu người về hưu đang chật vật sống qua ngày với khoản trợ cấp ít ỏi.
"Chúng tôi chỉ đủ sống qua ngày từ lương hưu này sang lương hưu khác trong khi những người đứng đầu th́ cứ ra tay biển thủ hàng tỷ đô la", một bác sĩ đă nghỉ hưu nói với tờ
Daily Beast.
"Giá cả cứ leo thang, c̣n Putin th́ gây chiến tranh thay v́ nghĩ đến cuộc sống vất vả, khó khăn của chúng tôi."
Tâm lư này giờ đây lan tỏa khắp các thành phố của Nga. Mỗi lệnh trừng phạt mới, mỗi mệnh lệnh kêu gọi đi lính, mỗi đám tang từ Ukraine đều làm xói ṃn những lời hứa về sự ổn định của Putin vào đầu những năm 2000. Tỷ lệ người dân Nga ủng hộ đàm phán ḥa b́nh đă tăng lên mức cao kỷ lục là 65,9%, theo các cuộc thăm ḍ xă hội tháng 8 của Trung tâm Levada.
Cuộc xâm lược ở Ukraine được cho là để chứng minh sức mạnh to lớn của Nga. Nhưng thay vào đó, nó đă làm cạn kiệt ngân khố, cô lập các ngành kỹ nghệ lớn nhỏ và phơi bày điểm yếu của Putin. Và mặc dù 78% vẫn nói rằng họ ủng hộ hành động của quân đội Nga ở Ukraine, người dân bắt đầu nhận ra rằng mức thuế sẽ tăng vào năm 2026 và ngân sách gia đ́nh họ sẽ bị ảnh hưởng, do hậu quả của cuộc chiến kéo dài bốn năm của Putin.