Đảng Dân chủ sốc nặng sau thất bại nặng nề năm 2024, nhưng chiến thắng vang dội hôm 4/11 từ bờ Đông sang bờ Tây nước Mỹ báo hiệu những ngày tươi sáng hơn đang chờ đón.
Ông Zohran Mamdani cùng mẹ sau khi giành chiến thắng trong bầu cử thị trưởng New York. Ảnh: Reuters.
Đảng Dân chủ Mỹ vừa trải qua một năm tự vấn và day dứt sau khi thất bại hoàn toàn tại Nhà Trắng lẫn Quốc hội, theo Guardian. Bị sốc nặng, đảng Dân chủ bước vào nhiệm kỳ thứ 2 của Tổng thống Mỹ Donald Trump trong trạng thái tê liệt về mặt chính trị, khi không c̣n tự tin về những giá trị đại diện.
Theo lời các đảng viên Dân chủ, những cử tri trung thành mất niềm tin vào tầng lớp lănh đạo cũ kỹ. Đảng Dân chủ ngày càng thu hẹp vào các tiểu bang ven biển, các thành phố lớn và thị trấn đại học.
Rồi ngày bầu cử cấp bang 4/11 đă tới. Đảng Dân chủ chiến thắng vang dội từ bờ Đông sang bờ Tây nước Mỹ trong đợt bầu cử lớn đầu tiên sau khi ông Trump trở lại Nhà Trắng, vượt xa cả những dự đoán lạc quan nhất.
Đảng Dân chủ "cũ" đă biến mất?
“Đêm nay dành cho đảng Dân chủ. Đảng đang trên đà phát triển, đang trên đà tiến lên chứ không c̣n thụt lùi”, Thống đốc California Gavin Newsom phát biểu sau khi các kênh tin tức dự đoán dự luật phân chia lại khu vực bầu cử được thông qua với tỷ lệ ủng hộ cao.
Nghị sĩ Abigail Spanberger trở thành nữ thống đốc đầu tiên được bầu tại Virginia, thay thế vị trí của thành viên đảng Cộng ḥa Glenn Youngkin. Tại New Jersey, nghị sĩ Mikie Sherrill biến cuộc đua được dự đoán sít sao thành đại thắng. Và tại New York, Zohran Mamdani làm nên lịch sử khi đánh bại cựu Thống đốc ba nhiệm kỳ Andrew Cuomo, trở thành thị trưởng theo đạo Hồi đầu tiên của thành phố, trong cuộc đua thu hút số cử tri đi bầu cao nhất trong nhiều thập niên.
Chiến thắng của họ chưa trả lời được nhiều câu hỏi lớn về tương lai của đảng Dân chủ, khi liệu đảng sẽ áp dụng triệt để chủ nghĩa dân túy cánh tả hay chuyển hướng sang chủ nghĩa trung dung thực dụng.
Tuy nhiên, một năm sau khi thua ông Trump, đảng Dân chủ thành công không phải nhờ chọn một con đường tư tưởng duy nhất, mà bằng cách đọc điểm yếu của các đối thủ. Mặc dù các ứng viên khác biệt về phong cách và cách tiếp cận, đảng Dân chủ ít bị ràng buộc bởi tính chính thống và những phép tắc cũ, ngầm thừa nhận thời đại đă thay đổi và họ cũng phải thay đổi.
“Đây không c̣n là đảng Dân chủ từ thời ông nội các bạn”, Ken Martin - Chủ tịch Ủy ban Quốc gia đảng Dân chủ - phát biểu.
Dự luật 50 của Thống đốc Galvin Newsom được thông qua với tỷ lệ cử tri ủng hộ cao. Ảnh: Reuters.
Trong phần lớn thập niên qua, đảng Dân chủ tự định h́nh vai tṛ người bảo vệ hệ thống và các thể chế dân chủ.
Sau những biến động trong nhiệm kỳ đầu của ông Trump, đảng Dân chủ lựa chọn ông Joe Biden. Ông Biden xây dựng sự đồng thuận và theo chủ nghĩa thể chế, dành trọn nhiệm kỳ khôi phục chuẩn mực chính trị trong nước và duy tŕ trật tự quốc tế tự do ở nước ngoài. Tuy nhiên, di sản của ông giờ đây bị định h́nh bởi việc ông Trump tái đắc cử. Nhiều đảng viên Dân chủ từ bỏ lời kêu gọi đưa chính trị Mỹ quay lại các giá trị truyền thống bởi chiến lược này không c̣n phù hợp.
Trong khi đó, ông Trump hành động quyết liệt để củng cố quyền lực và thay đổi cục diện bầu cử theo hướng có lợi cho ḿnh. Nhiều người theo chủ nghĩa cấp tiến cảm thấy đảng Dân chủ thích nghi quá chậm chạp. Ngay trước bầu cử năm 2024, khảo sát cho thấy đại đa số cử tri được hỏi coi trọng ứng viên “cải thiện cuộc sống người dân” hơn là một người cam kết bảo vệ thể chế.
Căng thẳng gia tăng vào đầu năm 2025, khi các đảng viên Dân chủ kêu gọi giới lănh đạo trên khắp đất nước làm ǵ đó trước những chính sách của ông Trump. Phong trào biểu t́nh No Kings ra đời với ước tính khoảng 7 triệu người ở 50 bang xuống đường hồi tháng 10.
Ezra Levin - đồng sáng lập của Indivisible - lập luận chiến thắng hôm 4/11, sau những ngày biểu t́nh rầm rộ, là bằng chứng cho thấy chính trị mạnh bạo sẽ hiệu quả.
Thái độ quyết đoán đó xuất hiện ở Điện Capitol, khi các thượng nghị sĩ đảng Dân chủ từ chối nhượng bộ để mở cửa chính phủ, trừ khi đảng Cộng ḥa gia hạn trợ cấp chăm sóc sức khỏe. Đây là cách tiếp cận cứng rắn mà họ phản đối chỉ vài tháng trước.
Trong khi đó, trong cuộc chiến phân chia lại khu vực bầu cử ở các bang, nhiều lănh đạo đảng đă vận động cho động thái trả đũa Texas của California. Ông Newsom đă kêu gọi các thống đốc đảng Dân chủ khác làm theo.
“Chính trị đă thay đổi. Thế giới đă thay đổi. Luật chơi đă thay đổi”, ông Newsom nói.
Trong hầu hết cuộc bầu cử tổ chức trong năm 2025, đảng Dân chủ đều cải thiện thành tích so với năm 2024. Thăm ḍ ư kiến cử tri tại Virginia và New Jersey cho thấy cả hai thống đốc đắc cử không chỉ giữ vững lập trường mà c̣n thu hút được cử tri của ông Trump. Cả hai cũng lôi kéo đàn ông trẻ tuổi và cử tri gốc Latin từng bỏ phiếu cho ông Trump vào năm 2024.
Tại New York, ông Mamdani nhận được phiếu bầu của lượng cử tri trẻ tuổi đông đảo.
Những rạn nứt vẫn c̣n
Chiến thắng ngày 4/11 đă mang lại cho đảng Dân chủ sự khích lệ cần thiết sau một năm buồn. Tuy nhiên, những rạn nứt cũ về tuổi tác, hệ tư tưởng, chiến thuật và phong cách vẫn sâu sắc.
Với bầu cử năm 2026, triển vọng của đảng Dân chủ phụ thuộc vào việc liệu những người theo chủ nghĩa cấp tiến và ôn ḥa có thể đoàn kết và đưa ra thông điệp nhất quán giải quyết nỗi lo kinh tế hay không. C̣n tới năm 2028, đảng Dân chủ cần một ứng viên đưa ra tầm nh́n không chỉ quanh quẩn câu chuyện phản đối ông Trump.
Đảng Cộng ḥa t́m cách hạ thấp chuỗi chiến thắng của đảng Dân chủ. Kể từ năm 2016, đảng Dân chủ có xu hướng thể hiện tốt hơn khi ông Trump không có tên trong danh sách ứng viên, hoặc trong những năm không bầu cử tổng thống hoặc quốc hội.
Theo truyền thống, đảng cầm quyền thường không có kết quả tốt trong bầu cử giữa kỳ. Tuy nhiên, nỗ lực phân chia lại khu vực bầu cử dự kiến nghiêng về đảng Cộng ḥa trong bầu cử Hạ viện năm 2026. Tại Thượng viện, nhiệm vụ này thậm chí c̣n khó khăn hơn, bởi đảng Dân chủ sẽ phải giành chiến thắng ở những bang ông Trump dẫn trước với cách biệt hai con số. Trong khi tỷ lệ ủng hộ ông Trump giảm sút, người Mỹ cũng có quan điểm tiêu cực rơ rệt về đảng Dân chủ.
Dẫu vậy, đảng Dân chủ đang cải thiện thành tích ở những khu vực họ đă không cạnh tranh trong nhiều năm.
Mùa hè vừa qua, bà Catelin Drey đă giành một ghế thượng viện cấp bang ở Iowa, phá vỡ thế đa số tuyệt đối của đảng Cộng ḥa nhờ lật ngược một khu vực ủng hộ ông Trump năm 2024.
“Tôi gơ cửa hàng ngh́n ngôi nhà. Có người nói chưa bao giờ thấy ứng viên nào đến tận cửa nhà như thế”, bà mẹ 38 tuổi có chiến dịch tranh cử tập trung vào khả năng chi trả, đặc biệt là chi phí chăm sóc trẻ em, cho biết.
Sau thất bại tháng 11/2024, đảng Dân chủ đưa ra hàng loạt báo cáo hậu bầu cử, bản thăm ḍ dư luận và những lư thuyết về lư do thất bại. Bà Drey đưa ra câu trả lời đơn giản đến bất ngờ.
“Hăy xuất hiện và phục vụ người dân”, bà nói.
VietBF@ sưu tập