Lưu Anh là hoàng đế nhà Tây Hán hai lần lên ngôi nhưng cả hai lần đều chỉ tồn tại trong thời gian rất ngắn và hoàn toàn không có thực quyền. Cuối cùng, ông chịu cái kết bi thảm.
Nhũ Tử Anh, tên thật là Lưu Anh, sinh năm 5 và mất năm 25, là vị hoàng đế cuối cùng mang danh nghĩa của nhà Tây Hán trong lịch sử Trung Quốc. Cuộc đời ông gắn liền với giai đoạn suy tàn sâu sắc của vương triều này, khi quyền lực hoàng thất đă rơi hoàn toàn vào tay ngoại thích, đặc biệt là họ Vương đứng đầu bởi Vương Măng. Số phận của Lưu Anh phản ánh rơ nét bi kịch của một đế quốc từng huy hoàng nhưng đang mục ruỗng từ bên trong, nơi ngai vàng chỉ c̣n là công cụ chính trị và sinh mệnh hoàng đế không hơn ǵ quân cờ.
Lưu Anh là con trai của Quang Uy hầu Lưu Hiển, một hoàng thân nhà Hán, và là hoàng huyền tôn, tức cháu đời thứ năm, của Hán Tuyên Đế Lưu Tuân. Ḍng dơi của ông tuy thuộc hoàng tộc nhưng đă khá xa nhánh chính, v́ vậy không có thế lực chính trị đáng kể trong triều. Mẹ của Lưu Anh đến nay vẫn không rơ thân thế, điều này phần nào cho thấy địa vị mờ nhạt của gia đ́nh ông trong nội bộ hoàng thất. Khi Lưu Anh chào đời, nhà Tây Hán đă ở vào giai đoạn cuối cùng, triều đ́nh bị ngoại thích thao túng trong nhiều năm, hoàng đế chỉ tồn tại trên danh nghĩa.
H́nh Chat GPT minh hoạ.
Sau khi Hán Nguyên Đế qua đời, quyền lực dần rơi vào tay Vương Chính Quân, hoàng hậu rồi hoàng thái hậu, người xuất thân từ họ Vương. Từ đó, họ Vương từng bước nắm giữ các vị trí then chốt trong triều chính. Đến đời Hán Thành Đế và Hán Ai Đế, t́nh trạng này không những không suy giảm mà c̣n trầm trọng hơn. Vương Măng, cháu ruột của Vương Chính Quân, nổi lên như nhân vật quyền lực nhất, thao túng toàn bộ triều đ́nh, quyết định sinh mệnh của các hoàng đế.
Hán B́nh Đế Lưu Cấn lên ngôi khi c̣n rất nhỏ, thực quyền hoàn toàn nằm trong tay Vương Măng. Khi B́nh Đế dần trưởng thành, có dấu hiệu không c̣n hoàn toàn lệ thuộc, Vương Măng liền ra tay. Cuối năm 5, Vương Măng bí mật đầu độc giết chết Hán B́nh Đế khi vị hoàng đế này mới 14 tuổi. Do B́nh Đế chưa có con, Vương Măng cần t́m một người trong hoàng tộc để lập lên ngôi, vừa hợp danh nghĩa “phù Hán”, vừa dễ bề khống chế. Lưu Anh, lúc đó mới sinh chưa bao lâu, trở thành lựa chọn hoàn hảo.
Một đứa trẻ sơ sinh được đưa lên ngôi hoàng đế, nhưng trên thực tế không có bất kỳ quyền lực nào. V́ c̣n quá nhỏ, Lưu Anh được gọi là Nhũ Tử Anh, nghĩa là “đứa trẻ tên Anh”. Danh xưng này tự nó đă phản ánh vị thế thực sự của ông: một biểu tượng trống rỗng. Cùng lúc đó, Vương Chính Quân được tấn tôn làm Thái thái hoàng thái hậu, nắm giữ địa vị tối cao trong hoàng thất và triều đ́nh. Vương Măng với danh nghĩa pḥ tá hoàng đế nhỏ tuổi, thực chất điều hành toàn bộ quốc gia.
Trong thời gian Nhũ Tử Anh “ở ngôi”, triều đ́nh Tây Hán không c̣n khả năng tự quyết. Mọi chiếu lệnh, bổ nhiệm, chính sách đều do Vương Măng định đoạt. Một số hoàng thân quốc thích nhà Hán đă sớm nhận ra ư đồ soán đoạt của Vương Măng, âm thầm hoặc công khai khởi binh chống lại, nhưng do lực lượng yếu và thiếu sự ủng hộ rộng răi, tất cả đều nhanh chóng bị đàn áp. Những cuộc phản kháng thất bại này càng khiến địa vị của Vương Măng thêm vững chắc, trong khi nhà Hán ngày càng suy yếu.
Dù quyền lực thực tế đă mất, nhà Tây Hán trên danh nghĩa vẫn duy tŕ quan hệ đối ngoại. Một sự kiện đáng chú ư trong giai đoạn này là việc vua Daeso của Đông Phù Dư đề nghị liên minh với nhà Hán. Mục tiêu của Daeso là tăng cường sức mạnh quân sự để tấn công Cao Câu Ly, lúc đó do Lưu Ly Minh Vương cai trị. Năm 6, Daeso trực tiếp chỉ huy khoảng 50.000 quân Đông Phù Dư, phối hợp với quân Hán tiến vào lănh thổ Cao Câu Ly. Tuy nhiên, do điều kiện thời tiết khắc nghiệt, tuyết rơi dày đặc, liên quân buộc phải rút lui. Cuộc viễn chinh thất bại này cho thấy nhà Hán khi ấy vẫn c̣n được xem là một thế lực chính danh, dù nội bộ đă mục nát và quyền lực thực tế không c̣n trong tay hoàng đế.
Năm 8, khi mọi sự chuẩn bị đă hoàn tất, Vương Măng chính thức phế truất Nhũ Tử Anh và tự xưng hoàng đế, lập ra nhà Tân. Lúc này, Nhũ Tử Anh mới khoảng bốn tuổi. Ông bị giáng phong làm Định An công, chấm dứt giai đoạn tồn tại trên danh nghĩa của nhà Tây Hán. Với việc Vương Măng lên ngôi, một triều đại mới được tuyên bố, nhưng sự thay đổi này không mang lại ổn định. Những cải cách của Vương Măng, dù mang màu sắc lư tưởng và cổ điển, lại xa rời thực tế, gây bất măn sâu rộng trong xă hội.
Chính quyền nhà Tân nhanh chóng mất ḷng dân. Nông dân khốn khổ v́ thiên tai, sưu thuế nặng nề, trong khi quan lại địa phương lạm quyền. Các cuộc khởi nghĩa nông dân nổ ra khắp nơi, tiêu biểu là lực lượng Lục Lâm và Xích Mi. Năm 23, quân Lục Lâm tiến vào Trường An, giết chết Vương Măng, chấm dứt triều đại nhà Tân. Sau đó, một hoàng thân nhà Hán là Lưu Huyền được tôn lên làm hoàng đế, tức Hán Canh Thủy Đế, với kỳ vọng khôi phục nhà Hán.
Tuy nhiên, Hán Canh Thủy Đế nhanh chóng bộc lộ sự yếu kém. Sau khi đánh bại Vương Măng, ông sa vào hưởng lạc, thiếu năng lực tổ chức và kiểm soát các thế lực quân phiệt đang nổi lên. Chính quyền trung ương suy yếu nhanh chóng, trật tự xă hội chưa kịp ổn định đă lại rơi vào hỗn loạn. Trong bối cảnh đó, nhiều lực lượng địa phương nổi lên, nhân danh phục hưng nhà Hán hoặc tranh đoạt quyền lực.
Đầu năm 25, khi Lưu Anh đă khoảng 20 tuổi, tướng Phương Vọng ở B́nh Lăng nhận thấy chính quyền Canh Thủy đă suy yếu nghiêm trọng. Nhằm tạo danh nghĩa đối kháng với Lưu Huyền, Phương Vọng lập Lưu Anh lên ngôi hoàng đế lần thứ hai. Đây là lần thứ hai trong đời, Lưu Anh được đội lên đầu vương miện, nhưng cũng như lần đầu, quyền lực thực tế không nằm trong tay ông.
Hán Canh Thủy Đế nhanh chóng hay tin và sai tướng Lư Tùng dẫn quân đi trấn áp. Phương Vọng thế yếu, không đủ lực lượng và uy tín để đối đầu với quân triều đ́nh. Cuộc kháng cự nhanh chóng thất bại. Phương Vọng bị giết, và Lưu Anh cũng không tránh khỏi số phận bi thảm. Ông bị xử tử, kết thúc cuộc đời ngắn ngủi và đầy bất hạnh.
Lưu Anh là hoàng đế hai lần lên ngôi nhưng cả hai lần đều chỉ tồn tại trong thời gian rất ngắn và hoàn toàn không có thực quyền. Cuộc đời ông gắn liền với sự suy vong của nhà Tây Hán và những biến động dữ dội đầu thế kỷ I. Từ một đứa trẻ sơ sinh bị lợi dụng làm công cụ chính trị, đến một thanh niên bị cuốn vào ṿng xoáy tranh đoạt quyền lực và bị sát hại, Nhũ Tử Anh là biểu tượng cho bi kịch của hoàng quyền khi triều đại đă mất đi nền tảng thực sự. Sự tồn tại và cái chết của ông đánh dấu dấu chấm hết cho Tây Hán trên danh nghĩa, mở đường cho giai đoạn phân liệt kéo dài trước khi nhà Đông Hán được Lưu Tú xác lập.
Vietbf @ Sưu tầm