Sau nhiều cuộc đàm phán nghẹt thở tại Brussels, Liên minh Châu Âu (EU) đă đạt được thỏa thuận phát hành 90 tỷ Euro trái phiếu chung để "tiếp máu" cho Ukraine. Tuy nhiên, khi xung đột chưa có dấu hiệu hạ nhiệt và tốc độ chi tiêu của Kiev ngày càng lớn, câu hỏi ngày càng rơ ràng hơn: sau 90 tỷ euro này, EU sẽ c̣n có thể - hoặc sẵn sàng - bơm thêm bao nhiêu nữa?
Từ trái sang: Chủ tịch Hội đồng châu Âu Antonio Costa, Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky và Chủ tịch Ủy ban châu Âu Ursula von der Leyen tại hội nghị ở Brussels, Bỉ ngày 6/3/2025. Ảnh: Getty Images.
Khoản vay “cấp cứu” cho Kiev
Sau nhiều tuần thương lượng căng thẳng, EU đă đạt đồng thuận phát hành khoản vay 90 tỷ euro dưới h́nh thức trái phiếu chung trên thị trường tài chính quốc tế. Số tiền này được xem là “phao cứu sinh” giúp Ukraine tiếp tục chi trả lương công chức, duy tŕ các dịch vụ thiết yếu và tài trợ cho nỗ lực quốc pḥng trong bối cảnh nguồn thu nội địa suy giảm nghiêm trọng v́ chiến tranh.
Đây là một trong những gói hỗ trợ tài chính lớn nhất mà EU từng dành cho một quốc gia ngoài khối, phản ánh mức độ cam kết của Brussels đối với Kiev. Tuy nhiên, nó cũng cho thấy áp lực ngày càng lớn lên ngân sách và cơ chế tài chính của chính EU.
Dù được gọi là trái phiếu chung, khoản vay này không mang tính “nợ chung” hoàn toàn. Ba quốc gia gồm Hungary, Slovakia và Cộng ḥa Séc được miễn nghĩa vụ tham gia bảo lănh, cho thấy sự chia rẽ nội bộ EU trong vấn đề hỗ trợ Ukraine.
Việc phải chấp nhận các ngoại lệ như vậy cho thấy Brussels đang ưu tiên giữ được sự đồng thuận tối thiểu, thay v́ áp đặt một giải pháp tài chính thống nhất nhưng có nguy cơ làm nứt vỡ khối.
Chủ tịch Ủy ban châu Âu Ursula von der Leyen từng đề xuất sử dụng hơn 210 tỷ euro tài sản của Nga đang bị phong tỏa tại EU làm tài sản đảm bảo cho khoản vay, qua đó giảm gánh nặng cho các nước thành viên.
Tuy nhiên, đề xuất này nhanh chóng vấp phải phản đối, đặc biệt từ Bỉ – quốc gia đang nắm giữ phần lớn số tài sản nói trên. Brussels lo ngại rủi ro pháp lư nếu Moscow kiện đ̣i tài sản, cũng như tiền lệ nguy hiểm đối với hệ thống tài chính và luật pháp quốc tế.
Kết quả là EU buộc phải quay lại phương án quen thuộc: vay trên thị trường và đặt gánh nặng bảo lănh lên vai ngân sách khối.
Bài toán chính trị của châu Âu
Theo các ước tính, Ukraine đang tiêu tốn hàng chục tỷ euro mỗi năm cho cả chi tiêu dân sự lẫn quân sự. Điều đó đồng nghĩa với việc 90 tỷ euro có thể chỉ đủ duy tŕ trong một khoảng thời gian hữu hạn, nhất là nếu xung đột kéo dài sang các năm tiếp theo.
Vấn đề cốt lơi đặt ra cho EU không chỉ là có tiếp tục hỗ trợ Ukraine hay không, mà là hỗ trợ bằng cách nào. Liệu Brussels sẽ tiếp tục phát hành thêm các khoản vay lớn hơn, chấp nhận gia tăng nợ chung? Hay các quốc gia trụ cột như Đức và Pháp sẽ phải trực tiếp hy sinh ngân sách quốc gia nhiều hơn?
Không thể tách rời yếu tố tài chính khỏi thực tế chính trị. Tại nhiều quốc gia EU, dư luận đang tỏ ra mệt mỏi với chi phí kéo dài cho Ukraine, trong bối cảnh lạm phát, tăng trưởng chậm và các vấn đề xă hội trong nước chưa được giải quyết triệt để.
Khoản vay 90 tỷ euro v́ thế không chỉ là quyết định kinh tế, mà c̣n là phép thử cho ư chí chính trị và sự đoàn kết nội khối của EU trong thời gian tới.
Khi số tiền này dần được giải ngân và “cháy” theo nhịp độ chiến tranh, Brussels sẽ sớm phải đối mặt với lựa chọn khó khăn tiếp theo: dừng lại, hay tiếp tục mở hầu bao – dù cái giá phải trả ngày càng đắt đỏ.