[Romano]

Israel đã chính thức trở thành quốc gia đầu tiên trên thế giới công nhận Somaliland – vùng lãnh thổ ly khai ở Sừng châu Phi – đánh dấu bước ngoặt ngoại giao lớn sau hơn 30 năm Somaliland không được bất kỳ quốc gia thành viên Liên hợp quốc nào thừa nhận.Theo Al Jazeera, Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu ngày 26/12 thông báo Israel và Somaliland đã ký tuyên bố chung thiết lập quan hệ ngoại giao đầy đủ. Ông cho biết thỏa thuận được ký kết “theo tinh thần của Hiệp định Abraham”, khuôn khổ do Mỹ bảo trợ nhằm bình thường hóa quan hệ giữa Israel và một số quốc gia Arab.

Ngay sau đó, Chính phủ Somalia ra tuyên bố phản đối gay gắt, coi động thái của Israel là “hành động trái phép”, “xâm phạm chủ quyền” và khẳng định Somaliland là một phần “không thể tách rời” của Somalia.Somaliland tuyên bố độc lập từ Somalia năm 1991, sau khi chính quyền trung ương sụp đổ vì nội chiến. Dù duy trì ổn định chính trị, có chính quyền, tiền tệ và quốc hội riêng, Somaliland chưa từng được quốc tế công nhận và vẫn bị Somalia phản đối mạnh mẽ.

Ngoại trưởng Somalia Abdisalam Abdi Ali đã tham vấn với người đồng cấp Ai Cập, Thổ Nhĩ Kỳ và Djibouti. Các bên tái khẳng định lập trường ủng hộ toàn vẹn lãnh thổ Somalia, cảnh báo việc công nhận một vùng ly khai trong quốc gia có chủ quyền sẽ tạo ra “tiền lệ nguy hiểm”, vi phạm Hiến chương Liên hợp quốc.

Về phía Israel, Thủ tướng Netanyahu đã điện đàm chúc mừng Tổng thống Somaliland Abdirahman Mohamed Abdullahi (Abdirahman Cirro), ca ngợi vai trò lãnh đạo của ông và mời thăm Israel. Ngoại trưởng Israel Gideon Saar cho biết hai bên sẽ mở đại sứ quán, bổ nhiệm đại sứ và thúc đẩy hợp tác trên nhiều lĩnh vực.

Tổng thống Cirro gọi đây là “thời khắc lịch sử”, khẳng định Somaliland sẵn sàng tham gia Hiệp định Abraham và coi quan hệ với Israel là “đối tác chiến lược” vì hòa bình và ổn định khu vực.

Giới phân tích nhận định động thái của Israel có thể làm thay đổi cục diện chính trị tại Somalia – quốc gia vốn đã phân mảnh bởi mô hình liên bang và các bất đồng nội bộ. Một số ý kiến cảnh báo việc công nhận Somaliland có thể khuyến khích các xu hướng ly khai khác trong khu vực.

Trước đó, Ethiopia từng tìm cách đạt thỏa thuận với Somaliland để đổi lấy quyền tiếp cận biển, nhưng đã rút lui dưới sức ép ngoại giao. Mỹ hiện chưa chính thức thay đổi lập trường, dù một số nghị sĩ Cộng hòa, trong đó có Thượng nghị sĩ Ted Cruz, từng công khai ủng hộ việc công nhận Somaliland.

Mặc dù chưa có quốc gia nào chính thức công nhận vùng lãnh thổ ly khai này, nhưng một số quốc gia – bao gồm Anh, Ethiopia, Thổ Nhĩ Kỳ, Các Tiểu vương quốc Arab Thống nhất, Đan Mạch, Kenya và Đài Loan – đã duy trì các văn phòng liên lạc tại Somaliland, và chính quyền Tổng thống Trump đã ra tín hiệu trong những tháng gần đây rằng họ có thể thay đổi lập trường về khu vực ly khai này. Tuy nhiên, thông báo hôm 26/12 đã gây ra phản ứng mạnh từ một số cường quốc khu vực, cho rằng Israel làm suy yếu chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ của Somalia.

Các thỏa thuận năm 2020 được chính quyền Tổng thống Trump nhiệm kỳ 1 làm trung gian và bao gồm việc Israel chính thức thiết lập quan hệ ngoại giao với Các Tiểu vương quốc Arab Thống nhất và Bahrain, với các quốc gia khác, bao gồm cả Maroc, tham gia sau đó.

Thỏa thuận với Maroc đã được tiếp nối bằng việc Israel công nhận chủ quyền của Rabat đối với khu vực Tây Sahara đang tranh chấp.

Tổng thống Abdullahi cho biết trong một tuyên bố riêng rằng Somaliland sẽ tham gia Hiệp định Abraham, gọi đó là một bước tiến hướng tới hòa bình khu vực và toàn cầu. Ông nói rằng Somaliland cam kết xây dựng quan hệ đối tác, thúc đẩy sự thịnh vượng chung và ổn định trên khắp Trung Đông và châu Phi.

Somaliland, quốc gia theo dòng Hồi giáo Sunni, đã tuyên bố độc lập chỉ trong 5 ngày vào năm 1960, trong thời gian đó được Israel và 34 quốc gia khác công nhận trước khi sáp nhập với Somalia. Somaliland chính thức ly khai vào năm 1991 khi Somalia rơi vào tình trạng hỗn loạn.

Somaliland nằm dọc theo phần lớn bờ Biển Đỏ của Somalia và đã hoạt động hiệu quả như một quốc gia độc lập trong suốt cuộc nội chiến kéo dài hàng thập kỷ của Somalia, và về nhiều mặt, là một quốc gia ổn định và hoạt động tốt hơn chính Somalia, với lịch sử chuyển giao quyền lực hòa bình và dân chủ.

Trong nhiều thập kỷ, Somaliland đã nỗ lực để được quốc tế công nhận, và đây là ưu tiên hàng đầu của Tổng thống Abdullahi kể từ khi ông nhậm chức năm ngoái.

Việc thiếu sự công nhận quốc tế đã cản trở việc tiếp cận các khoản vay, viện trợ và đầu tư nước ngoài, và khu vực này vẫn vô cùng nghèo khó.

Kênh 12 đưa tin rằng ông Abdullahi đã có chuyến thăm bí mật tới Israel vào tháng 10, gặp gỡ Thủ tướng Netanyahu, Giám đốc Mossad David Barnea và Bộ trưởng Quốc phòng Israel Katz.

Kênh này cho biết mối quan hệ giữa hai chính phủ đã nổi lên khi Israel tìm kiếm các quốc gia sẵn sàng tiếp nhận người dân Gaza mà họ muốn di dời khỏi Dải Gaza trong chiến tranh - một nỗ lực dường như đã thất bại do phản ứng dữ dội của quốc tế đối với ý tưởng di dời người dân Gaza.

Ngoài việc tìm kiếm một nơi ở tiềm năng cho người dân Gaza, động lực chính của Israel trong việc tăng cường quan hệ với Somaliland là vị trí địa lý gần Yemen của khu vực này. Việc tiếp cận lãnh thổ và không phận của Somaliland sẽ giúp Israel dễ dàng hơn trong việc tiến hành các cuộc tấn công và giám sát phiến quân Houthi do Iran hậu thuẫn ở Yemen.