Các nhà khoa học cho biết nguồn gốc của đại dịch AIDS xuất phát từ những năm 1920 tại thành phố Kinshasa, thuộc khu vực hiện tại là nước Cộng hòa Dân chủ Congo. Một nhóm các nhà khoa học tại Đại học Oxford và Đại học Leuven, nước Bỉ, tìm cách tái tạo lại “cây phả hệ” của HIV và phát hiện xuất xứ của những tổ tiên xa xưa nhất của nó bằng cách phân tích những biến thể của bộ mã gen HIV.
“Bạn có thể nhìn thấy dấu chân của lịch sử trong bộ mã gen ngày nay, nó đã để lại một vết tích, một dấu vết biến thể trong bộ mã gen HIV mà không có cách nào để loại bỏ,” Giáo sư Oliver Pybus của Đại học Oxford phát biểu.
Bằng cách đọc những dấu vết biến thể này, nhóm nghiên cứu đã phác họa lại cây phải hệ và truy ra được gốc rễ của nó. HIV là một phiên bản biến đổi của một loại virus có trên loài tinh tinh, thường được biết đến với tên gọi virus gây suy giảm miễn dịch ở khỉ (simian immunodeficiency virus), sau đó có lẽ đã hoán đổi qua loài do con người tiếp xúc với máu bị nhiễm virus khi làm thịt khỉ.
Loại virus này bắt nguồn từ tinh tinh, có tên gọi SIV
Loại virus này đã gây ra nhiều đợt bùng phát ở quy mô lớn, một trong số đó dẫn đến việc virus HIV-1 nhóm O lây nhiễm cho 10.000 người ở Cameroon. Và chỉ cần một đợt bùng phát duy nhất, virus HIV-1 nhóm M đã lây lan cho hàng triệu người ở mọi đất nước trên khắp thế giới.
Câu trả lời cho lý do vì sao điều này lại xảy ra nằm ở kỷ nguyên phim đen trắng và đoạn kết của các đế quốc châu Âu. Vào những năm 1920, thành phố Kinshasa (có tên là Leopoldville trước năm 1966) là một phần lãnh thổ của thuộc địa Congo thuộc Bỉ.
“Đây là một khu vực rất rộng lớn và phát triển rất nhanh chóng, các ghi chép y khoa từ thời thuộc địa cho thấy có một tỷ lệ rất cao của những căn bệnh khác nhau lây truyền qua đường tình dục,” Giáo sư Pybus cho biết.
Một số lượng lớn lao động nam được đưa đến thành phố, làm mất cân bằng giới tính cho đến khi số lượng đàn ông nhiều gấp đôi phụ nữ, từ đó dẫn đến sự nở rộ của nạn buôn bán tình dục.
“Có hai yếu tố cơ sở hạ tầng khiến cho các chiến dịch y tế công cộng không thể chữa trị cho người dân những căn bệnh lây nhiễm khác nhau, đó là việc tiêm chích chữa bệnh bằng những cây kim không được tiệt trùng chính là con đường lây lan nhanh nhất. Yếu tố thứ hai chính là hệ thống giao thông khổng lồ cho phép con người di chuyển khắp đất nước.” Được biết có khoảng 1 triệu người sử dụng hệ thống tàu lửa Kinshasa vào cuối những năm 1940.
Kinshasa (ảnh được chụp vào năm 1955) là nguồn gốc của đại dịch
Thế là virus lây lan một cách không thể kiểm soát, lan qua các khu vực Brazzaville và khu khai thác mỏ Katanga lân cận. “Cơn bão” này chỉ kéo dài ở Kinshasa có vài thập kỷ, nhưng đến khi nó qua đi thì con virus kia đã bắt đầu lan khắp thế giới rồi.
Giáo sư Jonathan Ball từ Đại học Nottingham cho biết:
“Thật thú vị khi hiểu được những thời kỳ ban đầu của đại dịch HIV-1. Những nguyên nhân khiến loại virus này để lại dấu vết trong lịch sử loài người đó chính là thói quen đi lại, việc gia tăng dân số và những tập tục của con người như công tác chữa bệnh thiếu an toàn và nạn mại dâm.”
vnn