Đă bao giờ bạn thắc mắc rằng các du hành gia định vị vị trí trong vũ trụ như thế nào không? Họ không hề có định vị GPS như đang ở trên Trái đất. Thực tế, họ sử dụng hệ tọa độ thiên văn để thực hiện công cuộc ḍ đường.
Chúng ta đă không c̣n xa lạ với GPS và Google Map, những công cụ cho ta biết ḿnh đang ở đâu trên bề mặt của Trái Đất, ở tọa độ thế nào. Và tọa độ th́ được thể hiện bởi vĩ độ và kinh độ.
Đó là cách xác định vị trí trên mặt đất, c̣n trong vũ trụ th́ sao? Đó là nơi không thể dùng đến GPS, xung quanh th́ tối đen như mực, vậy phải làm thế nào?
Thực ra, cách các phi hành gia định vị vật thể ngoài không gian cũng tương tự như Trái đất, chỉ khác là với phiên bản mở rộng hơn. Nó được gọi là "Hệ tọa độ thiên văn".
Trong hành tŕnh thám hiểm vũ trụ, khi phát hiện sao băng hay những ngôi sao nhỏ và muốn những người dưới Trái Đất cùng quan sát, hệ tọa độ thiên văn sẽ được sử dụng. "Mục đích là định vị trên bầu trời. Nó cũng giống như kinh tuyến và vĩ tuyến trên Trái Đất." - Rick Fienberg, phát ngôn viên của Hiệp hội Thiên văn học Hoa Kỳ cho biết.
Hệ tọa độ thiên văn (Nguồn: Wikipedia)
Điều khó tin là ư tưởng về hệ tọa độ thiên văn đă xuất hiện từ thời cổ đại. Bản chất của nó là quan niệm coi bầu trời là một khối cầu bao quanh Trái Đất, tức Trái Đất là trung tâm của vũ trụ.
"Dù điều này là hoàn toàn sai so với thực tế, nhưng ư niệm đó giúp chúng ta xây dựng được một hệ tọa độ dùng trong vũ trụ." - Christopher Palma, giáo sư thiên văn học và vật lư ĐH bang Pennsylvania nói.
Thuyết địa tâm cho ta cơ sở để xây dựng hệ tọa độ thiên văn.
Vậy "phiên bản mở rộng" này có ǵ khác so với phiên bản gốc?
Nó sẽ không có xích đạo mà sẽ có "xích đạo thiên cầu" - h́nh chiếu của xích đạo ra ngoài không gian.
Thay cho vĩ tuyến, chúng ta có "xích vĩ" - được đo theo hướng bắc hoặc nam tính từ xích đạo thiên cầu. Và thay cho kinh tuyến, chúng ta dùng "xích kinh" - được đo bằng góc về phía đông theo xích đạo thiên cầu.
Ngân hà này có tên 2XMM J143450.5+033843, những con số sau chữ J là xích kinh và xích vĩ của nó.
Do với Trái Đất, vũ trụ luôn quay tṛn, v́ thế đơn vị độ sẽ được thay bằng góc giờ. Ví dụ, 180 độ sẽ bằng 12 giờ xích kinh.
Phi hành gia không phải những người duy nhất phải nằm ḷng hệ tọa độ thiên văn. Bất ḱ ai muốn quan sát sao trời để xác định phương hướng, vị trí đều có thể sử dụng hệ tọa độ này. Hầu hết tàu thuyền đều được trang bị GPS, nhưng thủy thủ vẫn phải biết hệ tọa độ thiên văn pḥng trường hợp GPS không hoạt động.
"Nếu họ thấy được sao Bắc Cực, họ sẽ xác định được hướng bắc, và bằng một vài tính toán, họ cũng t́m được các hướng c̣n lại cũng như t́m được tọa độ của ḿnh, nhờ vào tọa độ của sao Bắc Cực trong hệ tọa độ thiên văn" - ông Fienberg giải thích.
VietBF © Sưu Tầm