Có nên cắt amiđan không? Đây là câu hỏi nhiều người quan tâm. Mỗi năm có nhiều người gặp vấn đề về amiđan do nhiễm trùng tái diễn và viêm họng.
Nếu amiđan thường xuyên bị nhiễm trùng, chúng có thể lợi bất cập hại
Vòng Waldeyer
Thuật ngữ chuyên môn để chỉ amiđan là palatine tonsils, hay amidan vòm miệng. Hai cục thịt nhỏ nằm ở hai bên đằng sau miệng.
Các amidan palatine là một cặp gồm một bộ 4 amidan tạo thành một vòng tròn ở ngay đầu trên của họng.
Ở phía sau mũi, chúng ta có VA. Chúng là một loại mô amidan khác, gọi là amidan mũi họng. Ngoài ra, còn có một mảng mô amidan phủ đằng sau lưỡi gọi là amidan lưỡi mà bình thường không thể nhìn thấy.
Các VA và amidan được nối với nhau bởi một dải mô amidan mỏng ở mỗi bên; chúng được gọi là amidan vòi.
Toàn bộ vòng mô amiđan này được gọi là vòng Waldeyer, được đặt theo tên của một nhà giải phẫu học người Đức thế kỷ 19.
Amiđan rất quan trọng để bảo vệ miễn dịch
Trong những năm đầu đời, các hạch bạch huyết chưa phát triển đầy đủ, và cơ thể sẽ phải dựa vào amiđan để “bắt giữ” các vi khuẩn và vật liệu lạ mà chúng ta hít hoặc nuốt phải
Vòng Waldeyer tạo thành một phần của hệ miễn dịch, cùng với các hạch bạch huyết (ở hai bên cổ).
Trong những năm đầu đời, các tuyến bạch huyết chưa phát triển đầy đủ, và cơ thể phải nhờ cậy vào amiđan để bắt giữ vi khuẩn và và vật liệu lạ mà chúng ta hít hoặc nuốt phải.
Bằng cách bắt giữ những hạt này, cơ thể bắt đầu nhận ra chúng là những thứ có thể gây nguy hiểm và tạo ra các tế bào bạch cầu và kháng thể để tiêu diệt chúng, để chúng không thể gây hại cho chúng ta.
Mô amiđan đặc biệt quan tốt trong việc bắt giữ những hạt này vì nó có những hang hốc (crypts) làm tăng diện tích bề mặt.
Mô amiđan đặc biệt quan trọng trong 6 tháng đầu đời. Sau đó, các tuyến bạch huyết sẽ đảm nhiệm chiếm phần lớn công việc và amidan về cơ bản là “thất nghiệp”.
Rắc rối của amiđan
Khi chúng ta già đi, thức ăn và mầm bệnh vẫn đọng lại trong các hang hốc của amiđan.
Sau đó chúng có thể gây nhiễm trùng, dẫn đến viêm họng hoặc viêm amiđan. Một số nhiễm trùng cũng có thể khiến amidan to lên.
Amiđan và VA to có thể chặn đường hô hấp, gây ra vấn đề ngáy hoặc nuốt và nói.
Khi dinh dưỡng và tiêm chủng được cải thiện, trẻ em ngày nay ngày càng ít bị viêm amiđan hơn. Thông thường, bác sĩ ngoại tai mũi họng sẽ can thiệp khi gặp các vẫn đề về tắc nghẽn hơn là nhiễm trùng tái đi tái lại.
Thu nhỏ amiđan
Nếu amidan gây rắc rối, bác sĩ ngoại tai mũi họng có thể cắt bỏ chúng bằng phẫu thuật. Nếu chúng chỉ đơn giản là quá lớn, chúng có thể được thu nhỏ bằng những dụng cụ đặc biệt để loại bỏ các hang hốc, để lại một chút mô amidan.
Việc thu nhỏ amidan sẽ làm giảm đau ở trẻ và giảm nguy cơ chảy máu sau phẫu thuật. Nhược điểm là, trong trường hợp hiếm hoi, phần mô để lại có thể bị nhiễm trùng, hoặc phát triển trở lại - mặc dù điều này hiếm gặp.
Đôi khi người ta lo ngại rằng nếu cắt bỏ amiđan, chúng ta có thể dễ bị nhiễm trùng hơn. Điều này không thực sự đúng. Các tuyến bạch huyết sẽ đảm nhiệm vai trò bảo vệ chúng ta.
Nếu amiđan quá lớn hoặc hay bị nhiễm trùng, chúng có thể loại bất cập hại.
Nhiều trẻ em bị mầm bệnh nguy hiểm tấn công do không được phẫu thuật amiđan
Việc cắt giảm ngân sách NHS dành cho phẫu thuật amidan có thể đã làm tăng đáng kể các ca bệnh nhiễm trùng đe dọa tính mạng ở trẻ em.
Một nghiên cứu cho thấy rằng trong khoảng thời gian từ năm 1991 đến 2014, số trẻ dưới 14 tuổi phải điều trị các biến chứng từ vi khuẩn gây viêm họng đã tăng hơn gấp đôi.
Trong cùng thời gian này, số ca cắt amiđan thuộc NHS ở Anh giảm mạnh tới 80% - từ 28.000 một năm xuống còn 6.300.
Nhtiều trẻ cần điều trị cấp cứu tại bệnh viện vì liên cầu nhóm A, một vi khuẩn gây viêm amiđan và viêm họng liên cầu.
Nếu nhiễm trùng lan vào cơ thể - trở thành liên cầu “xâm lấn” - nó có thể gây nhiễm trùng huyết hoặc hội chứng sốc nhiễm độc chết người. Cứ năm bệnh nhân thì có một bệnh nhân sẽ tử vong trong vòng một tuần.
Các nhà nghiên cứu, bao gồm các nhà khoa học từ Public Health England, cho rằng số ca cắt amiđan ít hơn có thể là nguyên nhân.