Trên bước đường lăng du suốt cuộc đời, có biết bao điều đáng nhớ lưu lại trong tiềm thức con người. Nhưng với tôi th́ đơn giản lắm. Chỉ là dư vị ngọt béo, thơm ngậy của một tô cháo ḷng nhỏ ở Huế.
Từ chùa Từ Đàm ngược lên đàn Nam Giao, quăng lưng chừng dốc bên tay phải đường Điện Biên Phủ có quán cháo ḷng Mụ Đồng, nổi tiếng từ trước năm 1975. "Tiếng lành đồn xa", cháo ḷng Mụ Đồng được các tài xế xe đ̣ ngay bến Từ Đàm lưu truyền đi khắp mọi miền. C̣n chúng tôi biết đến nơi đó do t́nh cờ...
Sau giải phóng Huế một năm, tôi và nhà thơ H. cùng làm quen với hai chị em gái ở ngôi nhà trên đường Điện Biên Phủ. Hai nàng xinh đẹp nết na, chẳng khác ǵ Thúy Kiều - Thúy Vân. Hồi đó các nàng áo trắng ngạc nhiên v́ hai anh lính người Bắc có khiếu văn nghệ. Họ cứ nghe tuyên truyền, tưởng “mấy ông VC trong rừng về phải dữ tợn, thô kệch lắm”. Ai ngờ gặp chàng trai Hà thành H. dáng điệu thư sinh, lại làm thơ nổi tiếng; c̣n tôi cũng là chàng lính ham văn nghệ, chơi ghi ta thành thạo và cũng biết hát... nhạc Trịnh. Cô chị hiền lành, nhân hậu. Cô em xinh đẹp và... đanh đá. Tôi kết cô chị, "nhường" cho H. cô em. Mối tâm t́nh ấy kể ra c̣n nhiều điều thú vị, nhưng có một điều đáng nhớ là nhà hai nàng gần quán cháo ḷng Mụ Đồng, nên thi thoảng cô em hay đ̣i hai anh đăi cháo ḷng. H́nh ảnh những bộ quân phục màu lá xanh cùng với tà áo dài trắng líu ríu bước vô quán, trước bao con mắt ngưỡng mộ và cả khó chịu. Mặc kệ! V́ cháo ḷng Mụ Đồng rất ngon.
Hồi đó mụ Đồng chừng năm mươi tuổi, bằng tuổi mạ của hai em gái Huế kia. Tính mụ hơi trầm, thi thoảng mới có một nụ cười xă giao, hai bàn tay nhanh thoăn thoắt phục vụ khách, miệng liến thoắng chỉ đạo con gái, con trai tíu tít chạy bàn. Quán nườm nượp khách, nếu đến đúng giờ cao điểm, không c̣n chỗ mà ngồi. Tô cháo ḷng ở đây vừa đủ ăn, không to, không nhỏ quá. Những hạt gạo nở bung nhưng c̣n nguyên mà không nát, nước dùng trong vắt nh́n rơ từng hạt gạo, lát hành, c̣n những váng mỡ vàng màu ớt th́ bám một vành nhỏ xung quanh miệng tô. Hành ng̣ trụng nước sôi rồi mà vẫn xanh tươi, thơm hắc. Tôi thường tránh nh́n vô tô cháo, ráng không nuốt nước miếng trước mặt hai người đẹp. Phần trên tô cháo hấp dẫn quá, một lượt xếp mỏng những miếng nội tạng của con heo. Lát gan, dồi trường màu nâu. Mấy miếng bao tử, ruột non màu trắng, lấm tấm mấy cục huyết điểm xuyết, miếng tim tai tái bao bọc vài sợi mỡ trắng. Chén nước chấm đỏ ớt đậm đà. Người ăn nhẩn nha đưa từng muỗng cháo vô miệng, chấm một miếng nội tạng vô chén nước mắm rồi thong thả nhai, tận hưởng hương vị gịn ngọt, bùi béo.
Mối t́nh của hai chàng lính Bắc với hai nàng Kiều xứ Huế thơ mộng được một thời gian. Nhà thơ H. sau đó ra quân sớm để vô đại học, c̣n tôi nhịp đời đưa đẩy vô tuốt trong miền Tây Nam bộ. Tuy vậy, mỗi lần viết thư cho hai nàng Huế, chúng tôi đều hỏi thăm. "Quán Mụ Đồng chừ ra răng?". "Vẫn rứa! Tụi em qua ăn thường ngày. Chỉ có người xưa không thấy mô hết. Ghét!". Nàng Kiều em nói lẫy. Sau này, có lần gặp nhau ở Hà Nội, tôi hỏi nhà thơ H. nhớ ǵ nhất trong thời gian ở Huế? Anh vẫn gọi tôi là anh, xưng em (theo vai vế hồi c̣n đi tán hai nàng ở Huế). Nhà thơ nhỏ nhẹ: "H. nhớ những chiều lang thang ở chợ Đông Ba, mấy chàng lính trẻ vốn mê thơ em cứ đ̣i đổi cho H. chiếc mũ cối mới v́ thấy chiếc mũ của H. bị rách vải bọc. Các cậu ấy nói, anh là nhà thơ nổi tiếng, sao đội mũ rách được". Tôi gặng hỏi anh c̣n nhớ ǵ nữa không? Có vẻ ngượng ngùng, nhà thơ nói rất nhớ cặp môi con gái thoảng mùi cay của ớt và vị béo ngậy của cháo ḷng Mụ Đồng.
Năm 2002, tôi có dịp vô Huế nhân dịp một đám cưới. Ngôi nhà số 114 trên đường Điện Biên Phủ đă di dời lui phía trong, sát chân đồi Từ Hiếu. Người xưa của tôi giờ đă ba con, nhưng nhan sắc c̣n rất mặn mà. Chúng tôi đi bộ lên đồi Từ Hiếu, nương theo bóng thông reo t́m lại kỷ niệm ngày xưa. Và tất nhiên chúng tôi ghé quán cháo ḷng Mụ Đồng. Từ bữa mới vô, tôi đă có ư hỏi thăm xem quán c̣n không? Quán Mụ Đồng giờ khang trang, rộng răi hơn nhiều. Ông chủ nhà đă mất, mụ Đồng giờ tra (già) lắm rồi, chỉ ngồi một chỗ trong nhà, nh́n ra ngoài xem con gái và các cháu bán cháo. Tuy các con đă rành việc, mà sáng nào mụ Đồng cũng nhắc thằng cháu trai dậy sớm tới ḷ heo mua nội tạng cho tươi, múc đủ nước luộc thịt heo về nấu nước dùng. Nhắc con dâu nhớ vo rửa gạo khô cho thiệt sạch.