Nền kinh tế của Iran đă vấp phải rất nhiều trở ngại và sự tăng trưởng đang ở mức rất thấp so với nhiều năm trước đây.
Nền kinh tế của Iran đang suy sụp sau nhiều năm bị Mỹ trừng phạt và Tehran khẳng định Washington phải gỡ bỏ những trừng phạt đó trước khi hai bên có thể quay lại việc đàm phán hạt nhân.
Cả hai nước đều tỏ ư muốn quay lại bàn đàm phán, nhưng cả Mỹ và Iran đều không muốn nhượng bộ lẩn nhau.
Iran đă kư thỏa thuận hạt nhân, chính thức được gọi là
"Kế hoạch Hành động Toàn diện Chung" (JCPOA) với Mỹ, Trung Quốc, Pháp, Nga, Anh và Đức vào năm 2015.
Tuy nhiên, cựu Tổng thống Mỹ Donald Trump đă rút khỏi thỏa thuận hồi năm 2018 và áp đặt các lệnh trừng phạt theo chính sách
"áp lực tối đa" để buộc Iran quay trở lại bàn đàm phán.
Dưới đây là 6 biểu đồ cho thấy nền kinh tế Iran đang gặp khó khăn như thế nào:
Nền kinh tế của Iran ước tính đă giảm 4,99% vào năm 2020, và liên tục thu hẹp kể từ năm 2017.
Trong khi đó, Iran đă có mức tăng trưởng kinh tế mạnh, lên đến 12,5% trong năm 2016 sau khi thỏa thuận hạt nhân được kư kết. Tuy nhiên, mức tăng đó chỉ tồn tại trong một thời gian ngắn ngủi.
Abrams, vị cựu đại diện đặc biệt của Mỹ về Iran trong chính phủ Trump, hiện là thành viên cáo cấp về nghiên cứu Trung Đông tại
Hội đồng Quan hệ Đối ngoại (CFR), cho biết:
"Không thể biết chính xác những con số sẽ là bao nhiêu nếu không có lệnh trừng phạt. Nhưng tôi nghĩ khá rơ ràng rằng các lệnh trừng phạt đă có tác động đến nền kinh tế Iran và đến ngân sách của chính phủ họ".
Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) nhận xét
GDP của Iran sẽ tăng 3% vào năm 2021.
Sản xuất và xuất khẩu dầu bị ảnh hưởng
Ông Abrams cho biết, các lệnh trừng phạt đă làm giảm khả năng bán dầu của Iran và ngăn họ thu được tiền từ việc bán nhiên liệu này.
Ông nói:
"Có hàng tỷ đô la đang nằm trong các ngân hàng ở Iraq, Trung Quốc và Hàn Quốc… mà Iran không thể động tay vào do các lệnh trừng phạt".
Theo ước tính của
IMF, việc xuất khẩu dầu của Iran dự kiến sẽ tiếp tục giảm đi trong năm 2021.
Nền kinh tế của Iran bị thu hẹp
Thương mại thế giới với Iran cũng bị sụt giảm
Xuất khẩu và nhập khẩu đều giảm mạnh sau khi các lệnh trừng phạt được áp dụng trở lại. Bên cạnh dầu mỏ, kim loại công nghiệp của Iran, một nguồn thu nhập xuất khẩu lớn của đất nước này cũng chịu sự cấm vận trừng phạt.
IMF ước tính rằng, Iran có mức thâm hụt thương mại 3,45 tỷ USD vào năm 2020. Nước này có thặng dư thương mại là 6,11 tỷ USD trong năm 2019, theo
IMF.
Nạn lạm phát gia tăng đột biến
Giá trị đồng tiền của Iran đă giảm liên tục kể từ đầu năm 2018, nhưng Matthew Bey, nhà phân tích toàn cầu cao cấp tại
Stratfor, cho biết đồng rial đă
"phần nào ổn định".
Tuy nhiên, giá trị của nó trên thị trường không chính thức là hơn 250.000 rial/USD khác xa với tỷ giá chính thức của ngân hàng trung ương là 42.000 rial/USD được sử dụng cho hầu hết hàng hóa nhập khẩu.
Đồng tiền suy yếu hơn khiến cho hàng nhập khẩu trở nên đắt đỏ hơn đối với người dân địa phương và nạn lạm phát cao đồng nghĩa với việc chi phí sinh hoạt đang tăng lên vào thời điểm người dân đang phải vật lộn với nền kinh tế yếu kém và thị trường việc làm.
Thị trường việc làm yếu
Tỷ lệ thất nghiệp cao được cho là sẽ tăng hơn nữa trong bối cảnh kinh tế Iran gặp khó khăn.
Ước tính có khoảng 12,4% dân số nước này sẽ mất việc làm vào năm 2021, theo dự báo của
IMF.
Tăng sự thâm hụt tài khóa
Chính phủ Iran đang chi tiêu vượt quá khả năng của ḿnh và thâm hụt tài khóa ngày càng lớn. Mặc dù đây không phải lúc nào cũng là điều xấu nhưng nó có thể hạn chế khả năng của quốc gia trong việc cải thiện hoạt động kinh tế và phục hồi sau đại dịch COVID-19.
"Tôi chắc chắn rằng ngân sách quốc gia là mối quan tâm nhất định (đối với Lănh tụ tối cao Iran Ayatollah Ali Khamenei) v́ ông ấy muốn có tiền cho Lực lượng Vệ binh Cách mạng, cho Hezbollah, cho dân quân Shia ở Iraq và cho nhiều chi phí khác", ông Abrams từ
CFR cho biết.
Tuy nhiên, ông cũng chỉ ra rằng những mối quan tâm thông thường của một chính phủ dân sự, chẳng hạn như thu nhập quốc dân, thu nhập trung b́nh của gia đ́nh, tỷ lệ lạm phát hoặc tỷ lệ thất nghiệp, có thể không quan trọng đối với các nhà lănh đạo tôn giáo.
Triển vọng thỏa thuận Mỹ-Iran?
Theo Bey, một thỏa thuận giữa Mỹ và Iran không phải là không thểxảy ra nhưng chỉ khi mỗi bên giảm bớt gay gắt trong lập trường hiện tại của ḿnh.
Bey nói, Mỹ sẽ phải chấp nhận rằng việc giảm nhẹ các lệnh trừng phạt là một bước cần thiết để thúc đẩy Iran tuân thủ JCPOA. Mặt khác, Iran phải thừa nhận rằng nếu nước này không thực hiện
"các bước quan trọng", chính quyền ông Biden không thể gỡ bỏ hoàn toàn các biện pháp trừng phạt.
Mặt khác, ông Abrams cho biết có một
"vấn đề rất quan trọng" trong chính sách Iran của chính quyền Biden, đó là khôi phục thỏa thuận hạt nhân trước khi đàm phán một thỏa thuận rộng hơn bao gồm chương tŕnh tên lửa của Iran và hỗ trợ các nhóm phiến quân trong khu vực.