Chính quyền của tổng thống Mỹ Biden đă thường xuyên nói rơ, một trong những yếu tố quan trọng trong kế hoạch của Hoa Kỳ nhằm chiến thắng trong cuộc tranh đua với Trung Quốc đó là tăng cường các liên minh của Mỹ trong bài phát biểu đầu tiên trước Quốc Hội lưỡng viện Hoa Kỳ tối qua, 28/04/2021, tổng thống Joe Biden đă tŕnh bày những kế hoạch đầy tham vọng nhằm củng cố tiềm lực quốc gia, từ việc thêm 4 năm giáo dục công miễn phí, cho đến việc thúc đẩy đầu tư vào nghiên cứu và phát triển.
Tổng thống Joe Biden chuẩn bị phát biểu tại Quốc Hội lưỡng viện, Washington, Mỹ, ngày 28/04/2021. REUTERS - JONATHAN ERNST
Mục tiêu tối hậu của những kế hoạch này chính là nhằm giành lấy phần thắng trong cuộc tranh đua với Trung Quốc, như tuyên bố của ông Biden trong bài phát biểu hôm qua: “Chúng ta đang trong một cuộc tranh đua với Trung Quốc và các nước khác để chiến thắng trong thế kỷ 21”.
Nikkei Asia hôm nay trích lời Ryan Hass, một cựu giám đốc an ninh quốc gia đặc trách Trung Quốc, Đài Loan và Mông Cổ, ghi nhận là dưới thời chính quyền Biden, quan hệ Mỹ-Trung “đang dần dần chuyển từ đối đầu gay gắt sang cạnh trạnh sâu rộng”.
Chính quyền Biden đă thường xuyên nói rơ, một trong những yếu tố quan trọng trong kế hoạch của Hoa Kỳ nhằm chiến thắng trong cuộc tranh đua với Trung Quốc đó là tăng cường các liên minh của Mỹ. Trong chiều hướng này, Nhật Bản có vẻ là ưu tiên hàng đầu của tổng thống Biden, thể hiện qua việc trong tháng 4, tổng thống Hoa Kỳ vừa tiếp đón thủ tướng Nhật Yoshihide Suga trong chuyến viếng thăm cấp Nhà nước đầu tiên ở Mỹ trong nhiệm kỳ của ông Biden.
Trong tuyên bố chung, lănh đạo hai nước cho biết Washington và Tokyo sẽ làm việc với nhau để “đối đầu với những thách thức từ Trung Quốc” và “bảo đảm một vùng Ấn Độ -Thái B́nh Dương tự do và rộng mở”, đồng thời nhấn mạnh đến tầm quan trọng của ḥa b́nh và ổn định ở vùng eo biển Đài Loan.
Tuy nhiên, trong bài phát biểu hôm qua, tổng thống Dân Chủ cũng cho biết ông đă nói với chủ tịch Trung Quốc Tập Cận B́nh rằng Hoa Kỳ duy tŕ một sự hiện diện quân sự hùng hậu ở vùng Ấn Độ-Thái B́nh Dương, “giống như chúng ta làm với khối NATO ở châu Âu, không phải để gây xung đột, mà là ngăn ngừa xung đột”.
Sau khi lên cầm quyền, tổng thống Biden cũng đă nhanh chóng tăng cường quan hệ với các đối tác trong Bộ Tứ, tức Đối thoại An ninh Bốn bên (QUAD), qua cuộc họp thượng đỉnh trực tuyến vào tháng 3. Đối với chính quyền Biden, Bộ Tứ, quy tụ Hoa Kỳ, Ấn Độ, Úc, Nhật, sẽ phải là một bức tường thành vững chắc trước đà lớn mạnh của Trung Quốc.
Đối với Trung Quốc, nh́n chung, tổng thống Biden vẫn có một chính sách cứng rắn tương tự như người đồng nhiệm Donald Trump. Cho nên, cuộc gặp cấp cao giữa ngoại trưởng Mỹ Antony Blinken và cố vấn an ninh quốc gia Jake Sullivan với ngoại trưởng Trung Quốc Vương Nghị và ủy viên Bộ Chính trị đặc trách đối ngoại Dương Khiết Tŕ, tại Alaska vào cuối tháng trước, đă diễn ra rất căng thẳng, nhất là v́ phía Bắc Kinh không chấp nhận những lời chỉ trích nặng nề của Washington về vấn đề Hồng Kông và người Duy Ngô Nhĩ.
Chính quyền tổng thống Biden thật ra đang c̣n trong giai đoạn điều chỉnh lại chiến lược đối với Trung Quốc, cho nên nhiều chính sách của thời Donald Trump vẫn được giữ nguyên, trong đó có các thuế quan mang tính trừng phạt được ban hành trong cuộc chiến tranh thương mại Mỹ-Trung. Cũng không loại trừ khả năng là trong lĩnh vực công nghệ, chính quyền của tổng thống Dân Chủ ban hành thêm các hạn chế đối với các công ty Trung Quốc, đồng thời đẩy mạnh đầu tư vào lĩnh vực này ở Mỹ, nhất là trong ngành trí thông minh nhân tạo, một trong những ngành mà theo ông Biden, Hoa Kỳ đang tụt hậu so với nhiều nước.
Trong bối cảnh đại dịch Covid-19 vẫn hoành hành trên khắp thế giới, cuộc tranh đua giữa Mỹ và Trung Quốc c̣n đang diễn ra trên mặt trận y tế. Hoa Kỳ có giành phần thắng hay không là tùy thuộc vào khả năng của cường quốc số một thế giới khống chế được dịch trong nước và giúp các nước khác đẩy lùi virus corona. Nói cách khác, chính sách “ngoại giao vac-xin “ sẽ là một trong những nhân tố quyết định cho sự thắng bại cho cuộc tranh đua Mỹ-Trung.
Không chỉ là một sự cạnh tranh về việc phát triển các công nghệ của tương lai, như phát biểu của tổng thống Biden tối qua, quan hệ giữa Washington với Bắc Kinh c̣n là một cuộc trắc nghiệm về những giá trị của dân chủ đối lại với chế độ độc đoán.
Ông Biden nói: “ Chủ tịch Tập Cận B́nh “rất quyết tâm đưa Trung Quốc trở thành quốc gia quan trọng nhất thế giới. Ông ấy và những lănh đạo chuyên quyền khác nghĩ rằng trong thế kỹ 21, dân chủ không thể tranh đua được với độc đoán, bởi v́ dân chủ mất rất nhiều thời gian để đạt đồng thuận”. Và để dân chủ thắng độc đoán, đối với ông Biden không có cách ǵ khác hơn là phải đầu tiên mạnh mẽ để nâng cao sức mạnh của nước Mỹ qua những kế hoạch mà ông đă tŕnh bày trước Quốc Hội lưỡng viện Hoa Kỳ.