“Chuối giả”, một loại nông sản chủ lực của Ethiopia, được giới khoa học nhận định là loại siêu thực phẩm có thể cứu nhân loại khi đối mặt với t́nh trạng biến đổi khí hậu.
"Chuối giả" có danh pháp khoa học là Ensete ventricosum, thường được gọi tắt là enset. Chuối giả hầu như không được biết đến bên ngoài lănh thổ Ethiopia. Tại quốc gia Đông Phi này, enset thường được dùng để nấu cháo hoặc chế biến bánh ḿ.
Theo một nghiên cứu mới được công bố trên tạp chí Environmental Research Letters, "chuối giả" có tiềm năng cung cấp thức ăn cho hơn 100 triệu người trong bối cảnh Trái Đất đang nóng lên, gây khó khăn cho việc gây trồng một số loại nông sản nhất định.
Enset, hay chuối giả, là họ hàng gần của chuối. Loại cây này có h́nh dáng tương tự cây chuối. Ảnh: RBG Kew.
Tiềm năng lớn
"Chuối giả" thuộc lớp Ensete, là một họ hàng gần của chuối. Quả của loại cây này không ăn được song thân và rễ lại giàu tinh bột, có thể được lên men và dùng để chế biến cháo hoặc bánh ḿ.
"Chuối giả" đồng thời được đánh giá cao về mặt giá trị dinh dưỡng. Các thành phần của enset bao gồm nhiều loại khoáng chất cần thiết như phospho, kali, ma-giê và canxi, trong khi hàm lượng natri trong "chuối giả" lại tương đối thấp.
Enset là một loại cây trồng chủ lực ở Ethiopia, nơi có khoảng 20 triệu người sử dụng "chuối giả" làm thực phẩm. Tuy nhiên, enset hiện chỉ được tiêu thụ ở một vùng của Ethiopia và hầu như không được biết đến ở những khu vực khác.
Tồn tại bằng chứng chỉ ra rằng họ hàng hoang dă của enset phát triển xa về phía nam của châu Phi, cho thấy loài cây này có thể thích nghi và phát triển ở phạm vi rộng hơn, ít nhất là bên ngoài Ethiopia.
Thông qua các cuộc khảo sát nông nghiệp và lập mô h́nh dự đoán, các nhà khoa học ước tính được phạm vi tiềm năng của quần thể enset trong bốn thập kỷ tới.
Nhóm nghiên cứu phát hiện ra rằng "chuối giả" có thể cung cấp thức ăn cho hơn 100 triệu người, từ đó đảm bảo an ninh lương thực ở Ethiopia và một số nước châu Phi khác, bao gồm Kenya, Uganada và Rwanda.
Trước đó, vào năm 1999, một nghiên cứu xuất bản bởi Ethiopian Society of Soil Science cũng chỉ ra rằng "chuối giả" có nhiều tiềm năng phát triển ở vùng Waliso rộng lớn của Ethiopia.
Trái chuối (bên trái) đặt cạnh trái enset (bên phải). Ảnh: RBG Kew.
Tiến sĩ James Borrell, nhà nghiên cứu tại Vườn Bách thảo Hoàng gia Kew (Anh), nhận định rằng việc trồng "chuối giả" xen canh có thể giúp tăng cường an ninh lương thực.
“Enset có một số đặc điểm khác thường, khiến nó trở thành một loại cây trồng độc đáo”, tiến sĩ Borrell nhận xét. “Ta có thể trồng chúng vào bất kỳ mùa nào, thu hoạch chúng không theo mùa vụ và loại cây này lại sống lâu năm. Đó là lư do 'chuối giả' được gọi là cây chống đói”.
Trong một nghiên cứu xuất bản năm 2021, nhóm các nhà nghiên cứu Bewuketu Haile, Bizuayehu Tesfaye và Temesgen Magule Olango cũng mô tả "chuối giả" là “một trong những loại cây trồng quan trọng nhất được canh tác để đảm bảo an ninh lương thực ở Ethiopia”.
Giải quyết bài toán lương thực
Ethiopia thường được xem là trung tâm thuần hóa cây trồng chính ở châu Phi. Quốc gia Đông Phi này là quê hương của cà phê và nhiều loại cây trồng khác.
Biến đổi khí hậu được dự đoán sẽ ảnh hưởng nghiêm trọng đến sản lượng và sự phân bố của các loại nông sản lương thực chính trên khắp châu Phi, rộng hơn là phạm vi toàn cầu.
Do đó, ngày càng nhiều cá nhân và tổ chức nỗ lực t́m kiếm các loại cây trồng mới để cung cấp thực phẩm cho thế giới. Đây là hệ quả từ sự phụ thuộc của con người vào một số loại cây trồng phổ biến. Gần một nửa lượng calo con người hấp thu hiện đến từ ba loại nông sản là gạo, lúa ḿ và ngô, theo BBC.
“'Chuối giả' là một loại cây trồng có khả năng đóng vai tṛ bản lề trong việc giải quyết vấn đề an ninh lương thực và phát triển bền vững”, tiến sĩ Wendawek Abebe thuộc Đại học Hawassa ở Awasa (Ethiopia) nhận xét.
Tương tự, tiến sĩ Borrell đưa ra phép ẩn dụ: “Chúng ta cần đa dạng hóa các loài thực vật được sử dụng trên toàn cầu v́ toàn bộ trứng của chúng ta đều đang nằm trong một cái giỏ rất nhỏ”.
VietBF@sưu tập