Những bãi mìn của quân Nga để lại sau khi đã bị buộc rút quân là mối đe dọa cho thường dân ở Ukraine, còn khủng khiếp hơn các hỏa tiễn tầm xa gần, và nằm rải rác khắp nơi nhưng chưa có biện pháp nào để vô hiệu hóa chúng được.
Khi quân Nga nhanh chóng rút khỏi thành phố Izyum, vùng Kharkov, miền Đông Ukraine, hồi tháng Chín vừa qua, bà Lyudmila Ivanenka, 69 tuổi, hăm hở chạy ra ngoài lộ để xem binh lính Nga rút đi ra sao, về hướng nào. Trên đường về nhà với niềm vui mừng kéo dài chưa được bao lâu, tai họa lại ập đến với bà. Bà đã dẫm trúng mìn của quân Nga gài khi chiếm đóng vùng đất này. Bà bị thương rất nặng. Hàng xóm đưa bà đi cấp cứu, nhưng bọn quân Nga sẽ bắn phá những phương tiện nào đang di chuyển, cho nên phải dùng xe đẩy hàng để đưa bà đến bệnh viện. Thay vì được đưa cấp cứu nhanh chóng, nhưng chiếc xe đẩy hàng này chỉ có thể di chuyển rất chậm, kéo dài quá lâu, khiến cho bà Ivanenka bị mất nhiều máu, may mắn mà bà đã được cứu sống.
Khung cảnh hoang tàn tại ngôi làng bị phá hủy hoàn toàn ở Kamyanka, thành phố Izyum, vùng Kharkiv, Ukraine, vào ngày 13/12/2022. Người ta nói rằng, có hơn 1,200 người đã từng sống trong làng này trước khi bắt đầu chiến tranh Nga-Ukraine, nhưng bây giờ chỉ còn lại có 32 cư dân. (Ảnh: Sofia Bobok/Getty Images)
Bà Ivanenka không phải là nạn nhân duy nhất của sự tàn ác mà quân Nga cố tình để lại sau khi đã vội vả rút quân. Hồi tháng Tám, vài tuần trước khi quân Nga rút lui khỏi Izyum, Viktor Naidenko dắt con dê của mình đi qua một cánh đồng phía sau nhà. Khi quay trở lại, anh đi theo con đường khác, và đã đạp trúng mìn. Bàn chân của anh bị đứt lìa.
"Chúng tôi không hề biết chúng đến từ đâu, nhưng có nhiều lắm, và ở khắp nơi, chung quanh Izyum", anh Naidenko nói. Anh được đưa đi cấp cứu bằng trực thăng, bay thẳng qua Nga để được điều trị. Với sự giúp đỡ của các tình nguyện viên, Naidenko thực hiện chuyến đi dài để trở lại Izyum vào cuối tháng Tám. Từ đó, anh phải học lại cách sống, đi đứng và làm ruộng bằng một chân.
Mìn và những vật liệu gây nổ còn sót lại trên vùng tâm chiếm trước đây luôn luôn ám ảnh nhiều thế hệ sau này, vì chúng đã gây ra biết bao thương tật và giết hại rất nhiều thường dân ở Afghanistan, Iraq hay nhiều quốc gia khác, thậm chí hàng thập kỷ sau khi các hiệp ước hòa bình đã được ký kết. Tại Ukraine cũng thế, nhiều người bị thương tích vì những cạm bẫy vô hình này, người chưa đạp trúng mìn, luôn sống trong sợ hãi và lo âu, vì không biết bao giờ mới đến lượt mình.
Ở Kamyanka, thành phố Izyum, vùng Kharkiv, trước khi bắt đầu chiến tranh Nga-Ukraine, nơi đây có hơn 1,200 cư dân, nhưng bây giờ mọi người đều di tản hết, hoặc bị giết chết vì bom mìn, chỉ còn lại 32 người còn ở lại.
Bảng báo "có mìn" được cắm khắp nơi ở thành phố Izyum, vùng Kharkiv, Ukraine, vào ngày 13/12/2022. (Ảnh: Sofia Bobok/Getty Images)
Ivanenka cho biết, bà đạp phải thứ giống như loại mìn sát thương
PFM1, những quả mìn cở nhỏ bằng nắm tay, có thể phát nổ khi người khác đạp lên hoặc thậm chí đứng gần, cũng sẽ phát nổ ra và vằng đầy mảnh nhò giết người. Với mắt thường rất khó phát hiện những quả mìn này vì chúng có màu xanh lục hoặc nâu, rất tiệp với màu lá cây và đất, chúng được rải bằng máy bay hoặc súng cối.
Những loại mìn sát thương này đều bị luật pháp quốc tế cấm do dễ gây hại cho thường dân vô tội. Hồi tháng 11 vừa qua,
Landmine Monitor, trang mạng ấn phẩm chuyên theo dõi các nỗ lực rà phá bom mìn trên khắp thế giới cho biết, quân Nga đã sử dụng ít nhất 7 loại mìn sát thương ở Ukraine trong năm nay.
Nga không phải là bên tham gia Hiệp ước Cấm Mìn năm 1997, yêu cầu các nước cấm không được sử dụng loại mìn sát thương và lên kế hoạch để phá hủy kho dự trữ của họ. Ukraine ký hiệp ước này vào năm 1999, nhưng đã vi phạm các điều khoản vì không phá hủy hoàn toàn kho dự trữ mìn trước thời hạn năm 2010, theo
Landmine Monitor. Trên thực tế, Ukraine vẫn còn sở hữu kho dự trữ mìn, nhưng
Landmine Monitor cho rằng họ không tìm thấy có bằng chứng Kyiv sử dụng loại mìn sát thương này trong cuộc xung đột với lực lượng ly khai ở miền Đông, kể từ năm 2014 đến nay. Trong một báo cáo khác được công bố hồi tháng Sáu, Tổ chức Giám sát Nhân quyền cho biết
"không có thông tin đáng tin cậy nào cho thấy quân đội của chính phủ Ukraine sử dụng mìn sát thương vi phạm Hiệp ước Cấm Mìn từ năm 2014 đến năm 2022".
Vào tuần trước, tại buổi lễ tôn vinh bốn sĩ quan cảnh sát, trong đó có viên cảnh sát trưởng quốc gia vùng Cherkasy, do nỗ lực rà phá bom mìn ở Kherson. Tổng thống Volodymyr Zelensky cho biết, quân Nga đã rải mìn trên gần 260,000 km2 trên lãnh thổ Ukraine. Điều này thật khủng khiếp hơn cả hỏa tiễn, vì Ukraine không có hệ thống chống mìn như hệ thống phòng không, nên không thể hạn chế được mối đe dọa lớn này.
Một ông già đi qua một trung tâm mua sắm nhỏ ở thành phố Izyum, vùng Kharkiv, Ukraine, ngày 13/12/2022. (Ảnh: Sofia Bobok/Getty Images)
Tại Izyum, những thông điệp nhằm cảnh cáo người dân cần đề cao cảnh giác, thận trọng hết mức đã được lan truyền từ trước khi Nga rút quân, nên bà Ivanenka luôn để ý xem có mìn ở các bãi cỏ hay không, nhưng không bao giờ nghĩ rằng sẽ đạp phải mìn trên con đường chính. Bây giờ, bà trở thành người tàn tật, không có việc làm và rất khó có cơ hội được thay chân giả trong một tương lai gần. Nhưng ngay trong lúc Ivanenka được điều trị tại bệnh viện chính của Izyum, người ta vẫn có thể nghe thấy tiếng nổ bên ngoài, khi một đội rà phá bom mìn phát hiện thêm nhiều quả mìn nằm rải rác trong khuôn viên của bệnh viện. Những tấm biển cảnh cáo nguy hiểm đã được dựng lên ở khắp nơi.
Theo Naidenko, những câu chuyện như của Ivanenka và của anh rất phổ biến ở Izyum. Họ nằm đầy trong bệnh viện, các nạn nhân của vũ khí sát thương gián tiếp từ quân Nga.