Đây là một luận văn của chí sĩ Trần Quý Cáp (陳季恰, 1870 – 1908), bàn về vai trò của giới sĩ phu trong sự hưng suy của quốc gia. Mọi quan điểm phản hồi mong quý độc giả tường trình lịch thiệp dưới bài viết này hoặc gửi về hộp thư TTXVA, chúng tôi hân hạnh được phúc đáp !
Phiên âm :
SĨ PHU TỰ TRỊ LUẬN
Luận viết : Quốc chi luân vong cửu hĩ, nhi nhất tuyến chi sinh cơ thượng tồn giả, hà tại hồ, hà tại hồ ?
Độc thư minh lý, sở vị sĩ phu giả, tồn dã.
Hà nãi nhất bàn cổ học mai đầu ư bát cổ tàn biên, tứ gia lạn chỉ, dĩ tự khoa yêm bác, nhi Đông Kinh, Tây Cống bất tri vi hà xứ địa phương. Đa số tân thì túy tâm ư ngũ châu cẩm tú, Tam Đảo thần tiên, đồ cạnh thượng phù hiêu, ư khai trí trị sinh vô bổ nhất hào thực sự.
Y ! Dân khí tiêu trầm dĩ phi nhất nhật. Phong trào sở cập, đại mộng vị tinh. Thương mang tứ cố, ngô tương trù ỷ. Cập kim bất phấn, chủng loại kỳ nguy !
Phiên Nôm :
LUẬN VỀ SỰ TỰ TRỊ CỦA SĨ PHU
Quốc gia chìm đắm đã lâu mà cái máy sống như một sợi chỉ mong manh vẫn còn, là nhờ ở đâu, nhờ ở đâu ?
Ở nơi dốc chí đọc sách, hiểu rõ nghĩa lý của đám sĩ phu mới gọi là còn được.
Sao đến nỗi một ban học cũ, vùi đầu trong đám sách nát của văn chương bát cổ, giấy mực của bốn nhà để tự khoe học rộng nhớ nhiều mà khi hỏi đến Tây Cống [1], Đông Kinh [2] thì không biết đó là nơi nào, xứ nào cả. Một số lớn người mới say lòng nơi gấm vóc năm châu, sự phồn thịnh của Ba Đảo [3] uổng công tranh đua với nhau về những cái hiểu biết phù hiêu mà đến việc mở trí cho quốc dân, xây dựng đời sống mới thì không được một mảy may thực dụng.
Ôi ! Khí dân tiêu trầm nào phải một ngày, sóng gió dồn dập đến mà giấc mộng lớn vẫn chưa tỉnh. Bốn biển xanh biếc mênh mông, ta biết dựa vào đâu ? Bây giờ mà không phấn chấn tự cường, ắt là giống nòi nguy mất !
❀ ❀ ❀ ❀ ❀
Chú thích :
[1] Sài Gòn.
[2] Hà Nội.
[3] Nhật Bản.
vnn