Những cây nêu ngày tết là h́nh ảnh mà chúng ta có thể dễ dàng bắt gặp. Cây nêu được dựng với ư nghĩa xua đuổi ma quỷ và đem lại những điều tốt.Cây nêu được làm bằng tre nhưng không phải ai cũng biết v́ sao.
Trao đổi với PV, Giáo sư Trần Lâm Biền, nhà nghiên cứu văn hóa dân gian Việt Nam cho biết, cây tre làm nêu đặc biệt có ư nghĩa đối với người làm nông nghiệp bởi, tháng Giêng là tháng sinh khí.
“Người Việt xưa coi cây nêu là trục vũ trụ, là cột nối giữa trời và đất. Cây tre có đốt là bậc thang đi về của thần linh, mang sinh khí của trời chuyển xuống mặt đất giúp mặt đất ph́ nhiêu, hội tụ sinh khí giúp mùa màng tốt tươi.
Cây tre c̣n tốt là khi chôn xuống đất có ngả nghiêng đến mấy cũng không găy, mang tính chất của đạo Phật là “tùy duyên hóa độ”. Ḷng tre rỗng thể hiện cái tâm không của nhà Phật. Dóng tre dài, thẳng tượng trưng cho những bậc chính nhân quân tử”, giáo sư Biền nói.
Theo giáo sư Biền, trước đây, cây nêu thường được cắm vào ngày 23 tháng Chạp. Ngày ông Công, ông Táo lên cầu trời, không có người quản lư nhà cửa nên quỷ sẽ hoành hành, dữ tợn hơn. Cây nêu có tác dụng xua đuổi quỷ tránh xa vùng đất của con người.
Ngày hạ nêu là ngày mùng 7 tháng Giêng. Trước khi hạ nêu, cần tránh động thổ để cho đất được hội tụ sinh khí, ph́ nhiêu. Sau khi hạ nêu, con người có thể bước vào lễ hội mới, bước đầu có những hoạt động liên quan đến sản xuất nông nghiệp.
Về cách dựng cây nêu, giáo sư Biền cho biết, cây tre làm nêu là loại tre già, to, thẳng, không được cụt ngọn. Trên ngọn để lại một phần lá tươi hoặc buộc lá dứa vào tượng trưng cho mây trời.
Thân cây có thể được trang trí bằng các loại cờ, phướn, đèn lồng, câu đối, niêu đất chứa vôi, chuông gió… Bên dưới gốc, rắc bột vôi trắng tạo thành ṿng tṛn hoặc rắc h́nh cánh cung, mũi tên hướng ra phía cổng để xua đuổi tà ma.
Giáo sư Biền cho biết thêm, ngày xưa, người dân dựng cây nêu với ư nghĩa tâm linh. Đến ngày nay, người dân không c̣n giữ tục cắm cây nêu nhiều như trước nữa và cắm nêu cũng không đúng với phong tục xưa.
“Bây giờ, các gia đ́nh cắm nêu chỉ để lấy đẹp chứ không hiểu ǵ về ư nghĩa của cắm nêu. Tuy nhiên, họ cắm lấy đẹp th́ cứ cắm c̣n không ảnh hưởng ǵ đến ư nghĩa tâm linh, v́ đẹp và tâm linh có tính chất khác nhau”, giáo sư Biền chia sẻ.