Dư luận lại dấy lên sau ngày 9/7, TAND TP.HCM tuyên bản án tử hình đối với Nguyễn Hữu Tình (18 tuổi, quê An Giang) về tội Giết người, 8 năm tù về tội Cướp tài sản, tổng hợp hình phạt là tử hình. Khi được nói lời cuối cùng, tên giết người mặt vẫn lạnh băng nhưng xin hiến tạng để hắn ra đi một cách thanh thản. Vậy những tên tử từ có được hiến tạng không?
Bất khả thi
Trao đổi với phóng viên xoay quanh việc tử tù xin hiến tạng, GS. TS. Trần Ngọc Sinh, Phó chủ tịch thường trực kiêm Tổng thư ký Hội ghép tạng Việt Nam, cho rằng tử tù hay người phạm trọng tội mong muốn hiến tạng để làm việc thiện thì điều đó rất đáng trân trọng và luật pháp cũng không ngăn cấm điều đó.
Luật Hiến, lấy, ghép mô, bộ phận cơ thể người và hiến, lấy xác cũng quy định người từ đủ 18 tuổi trở lên, có năng lực hành vi dân sự đầy đủ, có quyền hiến mô, bộ phận cơ thể của mình khi còn sống, sau khi chết và hiến xác.
Khoản 3 Điều 20 Hiến pháp 2013 quy định: "Mọi người có quyền hiến mô, bộ phận cơ thể người và hiến xác theo quy định của luật".
Điều 5 luật Hiến, lấy, ghép mô, bộ phận cơ thể người và hiến, lấy xác năm 2016 cũng quy định: "Người từ đủ 18 tuổi trở lên, có năng lực hành vi dân sự đầy đủ có quyền hiến mô, bộ phận cơ thể của mình khi còn sống, sau khi chết và hiến xác".
Tuy nhiên, giáo sư cho rằng điều này khó thực hiện, nếu không nói là bất khả thi.
"Về nguyên tắc, muốn lấy tạng một người ghép cho người còn sống thì cơ quan đó phải còn nguyên vẹn và đảm bảo các yếu tố như tim ngừng đập hoàn toàn và phải thực hiện lấy tạng gấp rút trong vòng 45 phút. Tuy nhiên, với quy định thi hành án tử bằng hình thức tiêm thuốc độc thì các cơ quan cơ thể (tạng phủ) sẽ bị hủy hoại, không phục hồi được. Như vậy, khi thi hành án xong thì không lấy được bộ phận nào của cơ thể có thể tái sinh để ghép cho người được", giáo sư Sinh nói.
Nguyễn Hữu Tình có nguyện vọng được hiến tạng sau khi chết. Ảnh: Lê Quân.
Phó chủ tịch thường trực Hội ghép tạng cho biết giới y học không ủng hộ việc cho phép tử tù hiến tạng. Bên cạnh đó, pháp luật Việt Nam và tất cả các nước trên thế giới đều không dùng tạng, tức các bộ phận cơ thể người của tử tù để ghép cho người sống.
"Khoảng 10 năm trước, khi bức xúc về nguồn tạng hiến, tôi trò chuyện với chuyên gia người Bỉ có tay nghề hơn tôi rất nhiều, ông nói mình đừng nghĩ đến chuyện lấy bộ phận cơ thể của tử tù vì gặp rắc rối nhiều vấn đề: Sinh học, pháp lý, đạo đức", giáo sư kể.
Lấy tạng để ghép sẽ phạm tội?
Giáo sư Trần Ngọc Sinh cho hay để lấy được bộ phận cơ thể của tử tù ghép cho người sống thì phải làm sai quy trình thi hành án, tức là phải lấy trước khi tiêm thuốc. Như vậy thì người thực hiện việc lấy tạng, ghép tạng có thể phạm tội.
"Từng có nhiều vụ bị lên án, khó để vượt qua nguyên tắc pháp lý là lấy mô tạng còn tươi, có thể tái sinh; trong khi thi hành án tử thì người đó phải thật sự chết", ông Sinh nói.
Giáo sư cũng nêu vấn đề là sẽ có ý kiến cho rằng tại sao lại bỏ sót nguồn tạng từ tử tù, nhưng ông cho rằng không thể vì sự khan hiếm nguồn tạng mà làm điều không thể. Vì thật sự nguồn tạng từ tử tù không nhiều, trong khi hệ lụy lại quá nhiều.
Ngoài ra, ông cũng cho biết mặc dù bộ phận cơ thể người không ảnh hưởng gì đến gen ác hay thiện khi cho - nhận, nhưng ở một số nước, người nhận tạng bày tỏ quan điểm từ chối tạng của tử tù.
Do đó, ông cho rằng thay vì ngồi băn khoăn việc xin hiến tạng của tử tù thì chúng ta nên vận động người dân có ý nguyện thực hiện việc này sớm. Với con số khoảng 10.000 người chết vì tai nạn giao thông mỗi năm, Phó chủ tịch Hội ghép tạng hy vọng 1/10 trong số đó tự nguyện hiến tạng thì sẽ có 2.000 quả thận để ghép. Trong khi đó, ông cho biết hơn 10 năm từ khi có luật Hiến tạng chết não nhưng số người hiến chưa tới 200.
"Đây là nguồn rất lớn đang bỏ phí. Chỉ mong các tổ chức xã hội tập trung vào chuyện đó vì hiến tạng là điều tốt. Mình chết đi rồi nhưng những bộ phận cơ thể của mình sẽ tái sinh trong cơ thể người khác. Điều đó thật ý nghĩa", Tổng thư ký Hội ghép tạng bày tỏ.