Có một ngôi mộ cổ nằm giữa quần thể lộc vừng hơn 1.000 năm tuổi. Ngô mộ này có tại Phú Thọ, nằm trên một g̣ đất nổi lên giữa cánh đồng chiêm trũng, xung quanh là 86 cây lộc vừng có tuổi đời hơn ngàn năm.
Nằm ở giữa g̣ V́nh (xă Chương Xá, huyện Cẩm Khê, tỉnh Phú Thọ) là một ngôi mộ cổ. Ngôi mộ không có mái che, chỉ là một bệ gạch xây lên dưới những tán cây lộc vừng cổ thụ. Bên ngoài mộ phủ rêu xanh, gạch vữa nhuốm màu thời gian.
Ngôi mộ cổ nằm ở chính giữa g̣ V́nh, dưới những tán lộc vừng ngàn năm tuổi.
Khi chúng tôi hỏi về ngôi mộ đó, một người dân nói rằng: “Không có sử sách nào ghi lại đâu, chú muốn biết th́ vào hỏi các cụ già trong làng”.
Chúng tôi t́m đến ông Nguyễn Hữu Ngạn – nguyên Chủ tịch Hội người cao tuổi Chương Xá th́ được ông kể, từ khi lớn lên ông đă thấy ngôi mộ ở g̣ V́nh.
“Tôi đă hỏi những cụ cao niên trong làng về ngôi mộ nhưng cũng nhận được câu trả lời là từ khi nhỏ, họ đă thấy nó ở đó”, ông Ngạn nói.
Theo ông Ngạn, ngôi mộ cổ đó thờ công chúa Ngọc Hoa hay c̣n gọi là phu nhân Đường Thị Quế, người con thứ 7 của vua Hùng.
Tương truyền, vào năm 1001, các vua Hùng vào vùng đất Chương Xá bây giờ. Khi ấy vào mùa nước, con gái vua chính là công chúa Ngọc Hoa cùng với đoàn thuyền đi ngắm trăng. Trong đêm trăng thanh gió mát, bỗng nhiên có một cơn gió nổi lên cuốn ch́m thuyền của công chúa.
Khi t́m thấy, công chúa Ngọc Hoa đă mất. Vua cha sai quân lính múc đất ṿng quanh, đào đắp một g̣ cao xây xung quanh để thờ công chúa. Ngôi mộ được xây bằng những viên đá ong, xung quanh trồng cây lộc vừng và hai cây cọ được ví như hai cây đèn sáng nơi đây.
Ông Nguyễn Hữu Ngạn – nguyên Chủ tịch Hội người cao tuổi Chương Xá
Thế nhưng, khi được hỏi về gốc tích của ngôi mộ cổ, ông Phạm Minh Hồng - Chủ tịch UBND xă Chương Xá lại kể một câu chuyện khác.
Theo ông Hồng, trong cuốn lịch sử Đảng bộ xă Chương Xá có ghi, ngôi mộ ở g̣ V́nh hiện tại thờ công chúa Tiên Dung hay c̣n gọi là phu nhân Trần Thị Quế chứ không phải công chúa Ngọc Hoa (phu nhân Đường Thị Quế).
“Chúng tôi sưu tầm thông tin từ những bài cúng cổ của các cụ cao niên trong làng c̣n có tuổi đời cao hơn cụ Ngạn. Cũng có lần chúng tôi nhắc cụ Ngạn về việc này, nhưng khi có người hỏi chắc cụ lại quên về gốc tích lịch sử của ngôi mộ”, ông Hồng nói.
Ông Hồng cho biết thêm, khoảng năm 2003, người dân xây lại ngôi mộ th́ t́m được viên đá ong trên đó có khắc năm 1001, v́ vậy, mọi người dự đoán ngôi mộ đă có từ hơn 1.000 năm nay. Một số đoàn khảo cổ học về khảo sát nơi đây cũng xác định ngôi mộ và quần thể lộc vừng có từ hàng ngh́n đời nay.
Theo lănh đạo xă Chương Xá, ngôi mộ thờ công chúa Tiên Dung
“Báu vật” của làng
Mỗi khi nhắc đến quần thể lộc vừng và ngôi mộ cổ ở g̣ V́nh, người dân quanh vùng đều tỏ một ḷng thành kính. Với họ, nơi ấy rất linh thiêng nên không ai dám mạo phạm.
Ông Hồng, chủ tịch xă Chương Xá th́ kể, ngày trước, khi lộc vừng sốt trong giới cây cảnh. Nhiều người mon men ra chặt những cành, rễ… về bán. Một thời gian sau, không hiểu v́ lư do ǵ, những cành, rễ… bị chặt đều được trả về đúng vị trí cũ.
“Tôi không rơ ai chặt, nhưng những thứ bị chặt một thời gian sau đều trở về đúng vị trí cũ, điều này là rất lạ”, ông Hồng chia sẻ.
Năm 2013, quần thể lộc vừng ở g̣ V́nh đă được công nhận là cây di sản Việt Nam, c̣n ngôi mộ cổ chưa được công nhận di tích. Tuy nhiên, với người dân địa phương, g̣ V́nh vẫn như một “báu vật” của làng.
Rất đông người dân, kể cả trẻ nhỏ cũng ra đây hóng mát những buổi trưa hè oi ả.
Trước kia, nơi đây là vùng chiêm trũng, sen, súng mọc kín, muốn ra g̣ phải đi thuyền hoặc lội đồng. V́ vậy, khổ nhất là các ông từ. Thế nhưng, ngôi mộ vẫn luôn được quét dọn sạch sẽ, hương khói đầy đủ. Từ khi dồn điền đổi thửa, vùng chiêm trũng giờ đă thành đất trồng lúa, đường mở rộng nên ô tô có thể đi vào.
Ngày rằm, mùng 1 âm lịch, người dân cùng du khách thập phương vẫn đổ về đây tham quan và lễ bái rất đông. Những trưa hè nắng oi ả nhưng chỉ cần ra g̣ V́nh, không khí dịu hẳn. Người ta có thể trải chiếu, mắc vơng lên cây lộc vừng mà ngủ cả ngày. Người dân mỗi khi đi làm đồng nắng nóng, mệt mỏi ghé g̣ V́nh nghỉ chân một lát là tinh thần lại sảng khoái lên ngay.
Nhà văn Bắc Sơn khi về thăm nơi đây đă viết những ḍng cảm nhận: “Sự linh thiêng của g̣ thờ này cũng giống như những khu rừng thiêng của đồng bào miền núi, được đời sống tâm linh của cộng đồng bảo vệ. Các cụ già trong làng bảo, đến mùa ra hoa, đứng xa ngắm, g̣ V́nh trông như mâm xôi gấc khổng lồ. Xét theo phong thủy th́ các cụ gọi là long chầu hổ phục – báu vật trời ban cho dân làng”.