Cựu Tổng thống Donald Trump lập tức nhấc điện thoại gọi một số cộng sự thân cận và đồng minh chính trị ưa thích truyền h́nh, yêu cầu họ công khai tuyên bố Tướng Mark Milley đáng bị bắt v́ tội phản quốc, khi vào chiều thứ Ba, sau khi tin tức dồn dập về việc cố vấn quân sự hàng đầu của ông Donald Trump bí mật lên kế hoạch pḥng trường hợp Tổng Tư lệnh quốc gia “dở chứng” sau bạo động ngày 6 tháng 1.
Theo 2 nguồn tin thông thạo sự việc, cựu Tổng thống trên điện thoại tỏ vẻ cứng rắn với một yêu cầu đơn giản: Ông muốn những người ủng hộ nổi tiếng của ḿnh lên truyền h́nh và công khai đ̣i phải bắt giữ Chủ tịch Hội đồng Tham mưu trưởng Liên quân Hoa Kỳ.
Họ ngay lập tức làm theo chỉ thị, và một loạt trong đó có ứng cử viên Thượng nghị sĩ Hoa Kỳ từ tiểu bang Ohio Josh Mandel, một số cựu viên chức, và Charlie Kirk từ tổ chức Turning Point USA, lên mạng xă hội lặp lại cáo buộc “phản quốc” đối với Tướng Milley. Cựu Tổng thống hai lần bị luận tội vào tối thứ Ba xuất hiện trên truyền h́nh bảo thủ Newsmax, tuyên bố: “Hôm nay tôi nhận được nhiều cuộc điện thoại bảo rằng đây là tội phản quốc!”
Sau đó, ông Trump cũng gởi ra tuyên bố bằng văn bản, gọi Chủ tịch Hội đồng Tham mưu trưởng Liên quân Hoa Kỳ “Tướng Mark Milley ngu ngốc.” Cựu Tổng thống bảo, nếu tường tŕnh chính xác, th́ “tôi nghĩ ông ta sẽ bị xét xử tội PHẢN QUỐC v́ đă bí mật trao đổi với đồng nhiệm Trung Quốc, không cho Tổng thống biết, mà c̣n bảo Trung Quốc là ông ta sẽ thông báo cho họ nếu có tấn công.”
Truyền thông thứ Ba tung ra những trích đoạn về cuốn sách bom tấn “Peril” của kư giả kỳ cựu Bob Woodward và Robert Costa sắp được xuất bản. Trong đó tiết lộ, Tướng Milley do quá lo ngại về t́nh trạng sức khỏe tâm thần của cựu Tổng thống Donald Trump trong những tháng cuối cùng nhiệm kỳ nên đă bí mật lên kế hoạch pḥng trường hợp ông Trump “dở chứng” bấm nút phóng hạt nhân. Chủ tịch Hội đồng Tham mưu trưởng Liên quân Hoa Kỳ bí mật gọi điện trấn an đồng nhiệm Trung Quốc 2 lần rằng Mỹ sẽ không tấn công hạt nhân Bắc Kinh,
Vào ngày sau vụ bạo động chết người tại Điện Capitol do Trump kích động, Daily Beast loan tin, “các viên chức an ninh quốc gia hàng đầu dành 24 giờ qua chật vật t́m hiểu xem bằng cách nào có thể giữ cho Tổng Tư lệnh của họ là ông Donald Trump khỏi kích động thêm vụ bạo động nữa, tiết lộ bí mật quốc gia, hay châm ng̣i các cuộc đối đầu với các đối thủ quốc tế.
Theo Peril, Milley tỏ ra lo ngại trước hành vi thất thường của ông Trump sau khi thất cử 2020 và sau vụ bạo động ngày 6 tháng 1. Viên tướng tin rằng, Tổng thống bị “sa sút sức khoẻ tâm thần nghiêm trọng,” và ông ta có thể “dở chứng.” Vào lúc đó, những lo ngại như vậy được chia sẻ trong nội các của ông Trump, và một cựu viên chức cho hay, vụ bạo động “đă thay đổi phép tính,” và “người ta lo ngại về t́nh trạng tâm thần của Tổng thống.”
Các tác giả cho hay, Milley đă triệu tập một cuộc họp bí mật với các viên chức quốc pḥng cao cấp tại Ngũ Giác Đài để xem xét thủ tục phóng hạt nhân. “Cho dù người ta bảo quư vị làm ǵ, quư vị phải tuân theo thủ tục. Quư vị phải tuân theo tŕnh tự, và tôi là một phần trong thủ tục đó,” Milley yêu cầu họ phớt lờ chỉ thị phóng hạt nhân trừ phi có ông tham gia.
Hiện chưa rơ Milley thực ra ám chỉ đến điều ǵ v́ luật lệ không đ̣i hỏi Chủ tịch Hội đồng Tham mưu trưởng Liên quân Hoa Kỳ phải tham gia hoặc phải được tư vấn về việc phóng vũ khí hạt nhân.
Tại Hoa Kỳ, Tổng thống có “thẩm quyền duy nhất” trong việc phóng vũ khí hạt nhân, điều này có nghĩa, không có ai trong các lực lượng vũ trang hay trong nội các cần phải tán thành và đồng t́nh với quyết định của tổng thống trong chừng mực mệnh lệnh hợp pháp theo các điều luật chiến tranh.
Tuy nhiên, một lệnh phóng hạt nhân bất hợp pháp vẫn c̣n mù mờ do sức mạnh huỷ diệt hàng loạt của vũ khí hạt nhân vốn căng thẳng với những tiêu chí đối với những quyết định nhắm mục tiêu hợp pháp như sự cần thiết, khác biệt, tương xứng, và đau khổ không cần thiết.
Những câu hỏi về thẩm quyền phóng hạt nhân dưới tính cách thất thường của ông Trump theo bám các viên chức quân sự cao cấp trong suốt nhiệm kỳ của cựu Tổng thống. Vào năm 2017, Tướng John Hyten – cựu lănh đạo Tư lệnh Chiến lược chịu trách nhiệm lực lượng hạt nhân – đă gạt bỏ quan ngại sang một bên. Trong trường hợp nhận được yêu cầu tấn công hạt nhân, Hyten cho hay sẽ “tư vấn cho tổng thống,” và nếu được lệnh làm ǵ đó bất hợp pháp, “Tôi sẽ bảo: Thưa Ngài tổng thống, việc đó bất hợp pháp,” và thay vào đó, làm việc với Tổng Tư lệnh để t́m ra phương án thay thế hợp pháp và phù hợp.
2 ngày sau vụ bạo động, Chủ tịch Hạ viện Nancy Pelosi gọi cho Milley, hối thúc Chủ tịch Hội đồng Tham mưu trưởng có những biện pháp cẩn trọng để bảo đảm Tổng thống Trump thất thường không thể phóng hạt nhân.
Theo biên bản cuộc điện đàm mà Woodward và Costa có trong tay, Milley t́m cách bảo đảm với Pelosi rằng, vũ khí hạt nhân của Mỹ an toàn. Chủ tịch Hạ viện không đồng t́nh. “Những ǵ tôi đang nói với ông là, nếu họ thậm chí không thể ngăn ông ta khỏi cuộc tấn công vào Điện Capitol, ai biết ông ta c̣n có thể làm ǵ nữa? Và nếu có ai đó đang chịu trách nhiệm ở Toà Bạch Ốc mà lại xu nịnh ông ta về chuyện này th́ sao?” Pelosi nói. “Anh biết ông ta điên, ông ta điên từ lâu nay.”
“Thưa bà Chủ tịch Hạ viện, tôi đồng t́nh với bà về mọi điều!”
Tướng Milley gọi Tổng Tham mưu trưởng Quân đội Giải phóng Nhân dân Trung Quốc, Tướng Lư Tác Thành, vào ngày 30 tháng 10 năm 2020 – 4 ngày trước tổng tuyển cử, và vào ngày 8 tháng 1 – 2 ngày sau khi những người ủng hộ ông Trump xông vào Điện Capitol bạo động, trấn an đồng nhiệm Trung Quốc rằng Mỹ sẽ không tấn công hạt nhân Bắc Kinh, và nếu có ông sẽ báo trước cho họ.
Trên Newsmax TV vào tối thứ Ba, Trump giận dữ về những tường tŕnh Milley gọi điện cho tướng lănh hàng đầu của Trung Quốc. “Trước hết, nếu việc này đúng sự thật, thật khó tin được ông ta đă gọi cho Trung Quốc và làm những điều như vậy và sẵn ḷng báo cho họ biết trước cuộc tấn công, đó là phản quốc,” cựu Tổng thống nói.
Theo ông Trump, ư tưởng đó “hoàn toàn lố bịch.” “Để ông ta nói rằng tôi thậm chí nghĩ đến việc tấn công Trung Quốc, tôi nghĩ Milley đang t́m cách che đậy năng lực yếu kém trong việc rút quân khỏi Afghanistan, điều ngu ngốc nhất người ta từng chứng kiến,” cựu Tổng Tư lệnh tiếp tục.
Các viên chức Ngũ Giác Đài vào thứ Ba cho kư giả Fox News Jennifer Griffin hay, Tướng Milley không “đưa ḿnh” vào hệ thống các cấp chỉ huy nhưng chỉ đơn giản xem xét những quy định hiện tại.