Ukraine nói pháo HIMARS giúp thay đổi cuộc chơi với Nga, nhưng Washington chuyển giao một cách thận trọng v́ lo ngại kích động xung đột trực tiếp với Moskva.
Giới chức Ukraine thường nói rằng nếu có nhiều vũ khí hiện đại hơn từ phương Tây, họ có thể nhanh chóng đẩy lùi lực lượng Nga. Trong đó, những tổ hợp pháo phản lực phóng loạt tự hành HIMARS được Mỹ chuyển giao từ tháng trước được xem là yếu tố có thể thay đổi cục diện chiến trường Ukraine.
Kể từ cuộc tập kích của HIMARS gần đây vào kho đạn Nga ở Izyum, đông nam thành phố Kharkov, các cuộc pháo kích của Nga đă giảm hơn 10 lần so với trước, theo Bohdan Dmytruk, chỉ huy một tiểu đoàn thuộc Lữ đoàn cơ giới 93 của Ukraine.
Chỉ riêng trong tiểu đoàn của Dmytruk, số người thương vong v́ đạn pháo đă giảm đáng kể so với thời điểm đơn vị của ông chuyển đến khu vực này cách đây ba tháng. "Chúng tôi hiện chỉ ghi nhận một ca chấn thương năo mỗi tuần. Trước khi có HIMARS, con số này là khoảng 2-3 người v́ cường độ pháo kích của Nga", ông nói.
Dmytruk và các binh sĩ trong khu vực cho rằng Nga giảm cường độ pháo kích để tiết kiệm đạn sau khi kho vũ khí bị phá hủy, đồng thời sợ rằng sẽ bị lộ vị trí và tạo cơ hội cho HIMARS khai hỏa chính xác.
"Họ không biết nó ở đâu", Dmytruk nói về HIMARS, tổ hợp pháo có thể khai hỏa, sau đó cơ động tới vị trí khác trong hai phút với tốc độ 96 km/h.
Pháo phản lực HIMARS khai hỏa ở Ukraine. Ảnh: CNN.
Dmytruk cho rằng Nga có thể đang t́m cách ứng phó với HIMARS bằng cách chuyển kho đạn vào sâu trong vùng lănh thổ kiểm soát, ngoài tầm bắn 80 km của loại pháo phản lực này.
Thực tế đó khiến quân đội Ukraine mong muốn Mỹ và phương Tây chuyển thêm pháo HIMARS cũng như loại đạn có tầm bắn xa hơn. "Để phản công hiệu quả, chúng tôi cần ít nhất 100 tổ hợp HIMARS, với loại đạn uy lực hơn", Bộ trưởng Quốc pḥng Ukraine Oleksii Reznikov nói hôm 19/7. "Đó sẽ là yếu tố thay đổi cuộc chơi".
Nhưng chính quyền Tổng thống Joe Biden mới chuyển giao cho Ukraine 12 tổ hợp HIMARS và cam kết cung cấp thêm 4 tổ hợp nữa. Anh và Đức cũng hứa chuyển ba hệ thống pháo phóng loạt tầm xa tương tự.
Cung cấp khí tài cho Ukraine đă trở thành một hoạt động lớn với hơn 50 nước tham gia. Mỹ dẫn đầu nỗ lực này với 8,2 tỷ USD đă được gửi đi và hàng tỷ USD dự kiến được chuyển. Mỹ c̣n nỗ lực t́m kiếm vũ khí trên toàn cầu, đảm bảo khí tài hoạt động tốt và phù hợp với nhu cầu thực địa ở Ukraine.
Tuy nhiên, các quan chức quân sự và chính quyền Mỹ nói một trong những mối lo ngại hàng đầu của họ khi viện trợ cho Ukraine là nguy cơ kích động một cuộc xung đột trực tiếp giữa NATO với Nga. Loại đạn M31 của pháo HIMARS mà Mỹ đang cung cấp cho Ukraine không thể bắn từ khu vực phía đông Ukraine tới lănh thổ Nga.
Ngoài đạn M31 tầm bắn 80 km Ukraine đang sử dụng hiện nay, HIMARS c̣n có thể khai hỏa Tên lửa Chiến thuật Lục quân (ATACMS) có thể tấn công mục tiêu cách xa khoảng 300 km. Nhưng Lầu Năm Góc không gửi ATACMS cho Ukraine v́ lo ngại chúng có thể vươn tới lănh thổ Nga.
Thực tế này khiến Ukraine thất vọng. Trong cuộc chiến chủ yếu dựa vào hỏa lực pháo binh như hiện nay, các loại đạn tầm bắn xa hơn sẽ giúp lực lượng Ukraine di chuyển HIMARS cách xa tiền tuyến hơn, tránh bị đối phương phát hiện và tấn công.
"Càng sớm nhận được chúng, chúng tôi càng bảo toàn được nhiều binh sĩ và nhanh chóng phát động chiến dịch phản công", Yehor Cherniev, nghị sĩ quốc hội Ukraine, nói. "Nhưng thật tiếc, chúng tôi đang phải tốn hàng tuần, hàng tháng để thuyết phục các đối tác".
Hồi cuối tháng 5, khi quyết định cung cấp HIMARS được đưa ra, Tổng thống Biden nói "chúng tôi sẽ không gửi cho Ukraine các hệ thống có thể tấn công vào lănh thổ Nga". Tại cuộc họp báo sau đó, Bộ trưởng Quốc pḥng Lloyd Austin và chủ tịch Hội đồng Tham mưu trưởng Liên quân Mỹ Mark Milley đă né tránh các câu hỏi về khả năng Lầu Năm Góc cung cấp ATACMS cho Ukraine.
Giới chức Mỹ cho biết họ muốn xem cách lực lượng Ukraine sử dụng HIMARS như thế nào trước khi chuyển thêm, dù sự chậm trễ này có thể khiến Ukraine phải trả giá bằng tính mạng của nhiều người.
HIMARS đă được Ukraine sử dụng để phá hủy các trạm chỉ huy, kho đạn và nhiều trung tâm hậu cần khác của Nga. Tại Kherson ở miền nam Ukraine, các cuộc tập kích gần đây của HIMARS nhắm vào cầu Antonovskiy, huyết mạch trong tuyến tiếp tế nối với bán đảo Crimea.
HIMARS hiệu quả tới mức Bộ trưởng Quốc pḥng Nga Sergei Shoigu đă hạ lệnh cho các chỉ huy coi đây là mục tiêu ưu tiên để tiêu diệt. Moskva hy vọng sử dụng máy bay không người lái vũ trang để "t́m và diệt" HIMARS. Nga đă tuyên bố tấn công ít nhất 4 tổ hợp pháo này.
Tuy nhiên, Kyrylo Budanov, giám đốc t́nh báo quân sự Ukraine, khẳng định nước này "chưa mất một hệ thống HIMARS nào".
Ngoại trưởng Ukraine Dmytro Kuleba đă so sánh cách Mỹ và phương Tây chuyển giao vũ khí với tṛ chơi điện tử. "Bạn phải mở khóa để được thăng cấp, nhưng trong quá tŕnh đó, bạn thường mất vài mạng. Vấn đề trong đời thực là bạn không thể chết nhiều lần trước khi đạt tới cấp độ tiếp theo", Kuleba nói.
Một lo ngại khác của Mỹ là kho dự trữ hạn chế đạn tầm xa cho HIMARS. Mỹ hiện có khoảng 1.000-3.000 tên lửa ATACMS, theo Chris Dougherty, thành viên cấp cao về quốc pḥng tại Trung tâm An ninh mới của Mỹ (CNAS). Chúng là tên lửa lâu đời nhất trong kho vũ khí của Mỹ và được kiểm tra định kỳ để đảm bảo khả năng hoạt động. Các loại vũ khí mới có tầm bắn xa hơn hiện chưa được sản xuất.
Bộ Quốc pḥng Mỹ cho biết nước này có 410 tổ hợp HIMARS vào năm 2020, nhưng từ chối cung cấp con số hiện tại.
Giám đốc t́nh báo quân sự Ukraine Budanov nói hệ thống vũ khí có tầm xa nhất trong biên chế nước này là tên lửa đạn đạo Tochka-U được sản xuất từ thời Liên Xô với tầm bắn tối đa khoảng 120 km, song số lượng c̣n rất ít.
Tuy nhiên, ông nhấn mạnh quân đội Ukraine đă có HIMARS. "Chúng tôi sẽ chiến đấu với những vũ khí này. Nếu chúng tôi nhận được đạn có tầm bắn xa hơn, chúng tôi sẽ phát huy hiệu quả của chúng. Người Nga biết rằng những vũ khí này sẽ là dấu chấm hết cho đà tiến của họ", Budanov nói.