Vì sao sách Hương bay ngược gió về sư Minh Tuệ bị cấm phát hành?

[vuitoichat]

Theo như nguyên do vì đâu cuốn sách Hương bay ngược gió, tổng hợp những câu nói của sư Thích Minh Tuệ trên đường tu hành, đã bị cơ quan có thẩm quyền tại Việt Nam cấm phát hành, trong khi đó Tổ Thẩm định của Cục Xuất bản đánh giá nội dung sách "lành mạnh, tốt đời đẹp đạo theo đúng chủ trương của nhà nước".

Đây là cuốn sách do nữ văn sĩ Phạm Hiền Mây biên soạn, công ty Khai Tâm phối hợp với Nhà xuất bản Đà Nẵng ấn hành.

Sách đã được in vào tháng 7/2024, nhưng đến khâu phát hành thì bị tuýt còi.

Cuốn sách kể lại bước đường bộ hành khất thực để tu học của sư Thích Minh Tuệ trong sáu năm qua, được chuyển soạn từ các chia sẻ của ông do một số người mến mộ có dịp gặp và trò chuyện với ông ghi lại trong 27 video đã đăng trên YouTube.

Sư Thích Minh Tuệ trở thành hiện tượng tại Việt Nam chỉ trong một thời gian ngắn, khi hình ảnh ông đầu trần, chân đất, khoác y phấn tảo và ôm nồi cơm điện đi dọc Việt Nam để tu học hạnh đầu đà được lan truyền trên mạng xã hội.

Giáo hội Phật giáo Việt Nam từng ra công văn thông báo ông Minh Tuệ không phải là sư và không phải là thành viên của giáo hội này.

Hiện ông Minh Tuệ, sau một thời gian ngừng bộ hành, ẩn tu ở quê nhà - được cho là do sự tác động của chính quyền - đang trên đường bộ hành tới Ấn Độ.

"Chưa bao giờ làm một cuốn sách nào mà tôi phải nhẫn nại từ đầu đến cuối như thế này. Nhẫn đến tận cùng, đến nghẹt thở, nhất là trong bối cảnh nền kinh tế hết sức ảm đạm từ năm ngoái đến nay," ông Hoàng Nhơn, Giám đốc Công ty Khai Tâm, từ Sài Gòn nói với BBC News Tiếng Việt hôm 25/12.

Cấm nhưng không nói lý do

Theo tường thuật của ông Nhơn, cuốn sách Hương bay ngược gió được Nhà xuất bản Đà Nẵng cấp phép vào ngày 20/9/2024, sau khi Tổ Thẩm định của Cục Xuất bản đánh giá nội dung sách "lành mạnh, tốt đời đẹp đạo theo đúng chủ trương của nhà nước".

Cuốn sách sau đó được nộp lưu chiểu vào 14/10/2024.

Tại Việt Nam, hoạt động xuất bản do nhà nước quản lý. Các công ty tư nhân, các cá nhân, tổ chức ngoài nhà nước muốn xuất bản sách đều phải "xin" giấy phép xuất bản từ cơ quan thuộc nhà nước.

"Theo quy định hiện hành, tính từ ngày nộp lưu chiểu, thì trong vòng 14 ngày sau đó sẽ có văn bản thông báo quyết định phát hành từ Cục Xuất bản và nhà xuất bản.

"Chúng tôi dự kiến cuốn sách sẽ được xuất bản vào cuối tháng Mười," ông Nhơn nói.

Thế nhưng, công ty đợi mãi tới giữa tháng 12 mà phía nhà xuất bản vẫn không thông báo gì.

Hôm 12/12, ông Nhơn quyết định gọi điện cho Nhà xuất bản Đà Nẵng để hỏi thì được người đại diện cho biết tin sét đánh: Cuốn sách không được phép phát hành.

Người này không đưa ra lý do và cho đến nay ông Nhơn vẫn chưa nhận được văn bản chính thức nào về việc cấm phát hành.

Ông Nhơn nói với BBC:

"Tôi biết khi cuốn sách này được cấp phép in và nộp lưu chiểu thì UBND TP Đà Nẵng và Sở Thông tin và Truyền thông Đà Nẵng đã tổ chức một buổi họp với nhà xuất bản như thể là có chuyện gì đó rất nghiêm trọng; như thể Nhà xuất bản Đà Nẵng đã dám cả gan làm điều gì đó tày đình – là cấp phép cho cuốn sách này."

"Rồi họ cứ 'làm việc lên, làm việc xuống' với nhà xuất bản vì chuyện này. Phải chăng họ - UBND và sở - cũng đã góp phần tác động chính trong việc không cho phát hành cuốn sách?"

"Tại sao lại sợ một công dân đang tập học theo lời Phật dạy một cách hết sức đàng hoàng? Sợ những câu chuyện về ông ấy đi vào đời sống, đến với bạn đọc? Trong khi những lời đó thì đã được đăng tải trên YouTube từ nhiều năm qua cho đến nay, và được hàng triệu người xem?"

Ông Nhơn nói ông không thể biết được lý do thật sự đằng sau, nhưng ông suy đoán rằng một số người có thể "lo sợ, thậm chí ghen tị với sức ảnh hưởng của sư Minh Tuệ, sợ điều đó có thể ẩnh hưởng tới lợi ích của họ", nên đã tác động để dẫn tới quyết định cấm này.

Ngoài việc tổn hại về kinh tế trước mắt (sách tồn kho) và cơ hội kinh doanh (khả năng sách được bán ra trong nhiều năm tới), ông Nhơn nói rằng những người tham gia làm sách như ông còn phải chịu tổn thất về tinh thần.

"Rốt cuộc thì ai, những cơ quan nào muốn triệt một cuốn sách lành mạnh như vậy?" ông Nhơn đặt câu hỏi.

'Văn bản từ Ban Tôn giáo chính phủ'

Giữa lúc đó, có thông tin về một văn bản của Ban Tôn giáo Chính phủ gửi Cục Xuất bản khi cục này đề nghị cho ý kiến về cuốn Hương bay ngược gió, dẫn tới quyết định cấm phát hành cuốn sách.

Tiến sĩ Nguyễn Xuân Diện, Phó trưởng phòng Thư tịch học, Viện Nghiên cứu Hán Nôm, trả lời BBC hôm 25/12 rằng ông được biết về một văn bản như vậy do bà Trần Thị Minh Nga, Phó Trưởng Ban Tôn giáo Chính phủ, ký hồi đáp công văn hỏi ý kiến của Cục Xuất bản.

"Theo tìm hiểu của tôi, Cục Xuất bản thấy cuốn sách này không có vấn đề gì vi phạm Luật Xuất bản, nhưng do người ta thấy nhà tu hành Thích Minh Tuệ có cách tu khác cách tu hành của Giáo hội Phật giáo Việt Nam nên họ đã gửi cuốn sách tới Ban Tôn giáo Chính phủ để hỏi ý kiến. Đại diện ban này là bà Nga đã ký công văn trả lời, dẫn đến việc Cục Xuất bản không cho phát hành cuốn sách trên toàn quốc," ông Diện nói với BBC.

BBC News Tiếng Việt đã liên lạc với Ban Tôn giáo Chính phủ và ông Nguyễn Nguyên, Cục trưởng Cục Xuất bản, hôm 25/12 để làm rõ về văn bản nói trên, cùng quyết định cấm xuất bản, nhưng chưa nhận được phản hồi.

Tiến sĩ Nguyễn Xuân Diện và cuốn Hương bay ngược gió

Theo Tiến sĩ Diện, quy trình xuất bản một cuốn sách bắt đầu bằng việc các tác giả gửi bản thảo đến nhà xuất bản. Nhà xuất bản giao bản thảo cho các biên tập viên biên tập (với những đề tài khó hoặc chuyên sâu thì phải mời chuyên gia). Sau đó, nhà xuất bản sẽ làm việc trực tiếp với tác giả để thống nhất những chỗ được biên tập.

Sau khi thống nhất, tác giả và tổng biên tập ký tên vào bản thảo giấy và nhà xuất bản bắt đầu quy trình xin giấy phép xuất bản từ Cục Xuất bản.

Sau khi có giấy phép xuất bản do cục trưởng Cục Xuất bản ký, cuốn sách sẽ được in ra.

In xong, nhà xuất bản hoặc tác giả gửi lưu chiểu 10 cuốn về Cục Xuất bản để xem lại lần nữa. Sau khoảng hai tuần nếu "không thấy có vấn đề gì", giám đốc nhà xuất bản sẽ ký giấy phép phát hành.

"Một cuốn sách đã trải qua nhiều quy trình như vậy mới được in ra và không vi phạm điều 10 Luật Xuất bản, vậy thì hà cớ gì Cục Xuất bản phải đưa sách sang Ban Tôn giáo Chính phủ? Tại sao không đưa ra khi còn là bản thảo?" Tiến sĩ Diện đặt câu hỏi.

"Tôi không biết bà Nga và Ban Tôn giáo Chính phủ căn cứ vào đâu để ra lệnh cấm này. Họ không nói rõ lý do và cái công văn đó thì chắc bây giờ không ai biết được ngoài lãnh đạo Cục Xuất bản."

Cũng theo Tiến sĩ Diện, dù sách bị cấm nhưng bản lậu đã tràn ngập trên thị trường, "thì lại không thấy ý kiến gì của Cục Xuất bản hay của Ban Tôn giáo Chính phủ".

Ông Diện cũng nêu ý kiến về việc các sách của các vị sư vừa qua dính nhiều tai tiếng như Thích Chân Quang, Thích Nhật Từ được phát hành cả chục năm qua thì hai cơ quan nói trên không hề tuýt còi.

"Đó là sự bất cập, vô lối trong quản lý biên soạn, xuất bản và in ấn sách của Việt Nam," ông nói.

Theo Tiến sĩ Diện, ở Việt Nam "lâu nay tồn tại một không khí bí mật, thậm thụt, tùy tiện trong công tác xuất bản".

"Nhiều khi chỉ vì lệnh miệng, tức là chỉ một cú điện thoại, hoặc một tin nhắn, là một cuốn sách có thể không được in ấn, phát hành, hoặc bị đình bản, hoặc thu hồi, mà không có văn bản chính thức nào."

Quay trở lại sự việc cuốn Hương bay ngược gió bị cấm xuất bản, Tiến sĩ Diện nhận định có rất nhiều tổn thất.

"Thiệt hại lớn nhất là danh tiếng của Ban Tôn giáo Chính phủ, của Cục Xuất bản và của Giáo hội Phật giáo Việt Nam."

"Tiếp theo là việc chặn đứt, ngăn chặn sự lan tỏa những điều tốt đẹp về đạo đức và tôn giáo tới hàng trăm ngàn người."

"Cuối cùng là tổn hại về tinh thần và kinh tế với những người chủ trương biên soạn, in ấn cuốn sách."

Tiến sĩ Diện nói rằng ông không biết, và không muốn đoán lý do vì sao Ban Tôn giáo Chính phủ cấm cuốn sách này. Nhưng ông nhấn mạnh rằng con đường tu của sư Thích Minh Tụê - dù một số người coi là khác biệt - cần được tôn trọng.

Ông Hoàng Nhơn nói với BBC rằng đã có một số người ngỏ ý muốn xuất bản cuốn sách ở một số nước khác, sang một số ngôn ngữ khác.

"Nếu họ quan tâm thì tôi sẽ để lại bản quyền cho họ," ông Nhơn cho hay.

Theo tìm hiểu của BBC, cuốn Hương bay ngược gió bị cấm ở Việt Nam nhưng đã được quảng cáo bán ở Úc với giá 29 đô la.

Ảnh chụp màn hình

Một số vụ cấm xuất bản sách ở Việt Nam

Sách bị cấm xuất bản, phát hành, tái bản, hay bị thu hồi vì bị đánh giá là "có vấn đề" không phải là hiếm ở Việt Nam.

Năm 2019, một cuộc trấn áp đã được thực hiện với Nhà xuất bản Tự Do - một tổ chức phi lợi nhuận với hoạt động chính là xuất bản và phát hành các ấn phẩm không chịu sự kiểm duyệt của chính quyền Việt Nam. Sách của nhà xuất bản bị thu hồi và một số người tham gia vào nhà xuất bản này đã bị bắt giữ.

Cuốn Petrus Ký, nỗi oan thế kỷ do nhà nghiên cứu lão thành Nguyễn Đình Đầu chủ biên, một công trình tập hợp các bài viết của nhiều tác giả xưa và nay về học giả Trương Vĩnh Ký, đã bị thu hồi vào năm 2017.

Cuốn này vốn được Cục Xuất bản cấp giấy phép với đầy đủ các thủ tục giấy tờ và đã qua thời hạn lưu chiểu theo luật định, tức được phép lưu hành.

Sách của các nhà văn Dương Thu Hương, Phạm Thị Hoài, bộ sách Bên thắng cuộc của tác giả Huy Đức - người hiện đang bị tạm giam để điều tra với cáo buộc lợi dụng quyền tự do dân chủ, Một cơn gió bụi của học giả Trần Trọng Kim, Chuyện kể năm 2000 của nhà văn Bùi Ngọc Tấn... cũng bị cấm hoặc bị thu hồi sau khi xuất bản.