Bột hồng bí ẩn phủ khắp California giữa thảm họa cháy rừng

[Romano]

Trong bối cảnh lực lượng cứu hỏa đang ra sức chiến đấu với các đám cháy rừng tàn khốc ở Nam California (Mỹ), hình ảnh máy bay thả lượng lớn bột màu hồng xuống khu vực bị “giặc lửa” hoành hành, bỗng gây chú ý.Chất bột với màu hồng bắt mắt này hiện là cảnh tượng phổ biến ở ngoại ô Los Angeles. Chúng phủ kín lối đi, mái nhà và ô tô. Các quan chức cho biết hàng nghìn kilogam chất chống cháy này đã được thả trong tuần qua để ngăn chặn ngọn lửa lan rộng.

Vậy chất bột màu hồng này là gì và có tác dụng đến đâu?

Chất chống cháy là sản phẩm có tên Phos-Chek của công ty Perimeter. Nó được sử dụng để dập tắt các đám cháy ở Mỹ kể từ năm 1963. Đây cũng là chất chống cháy chính được Cục Lâm nghiệp và Phòng cháy chữa cháy California sử dụng. Theo báo cáo năm 2022 của hãng thông tấn AP (Mỹ), đây cũng là chất chống cháy được sử dụng nhiều nhất trên thế giới.

Công thức chính xác của Phos-Chek không được công khai, tuy nhiên, Perimeter từng tiết lộ trong các hồ sơ trước đó rằng sản phẩm này có 80% là nước, 14% là muối dùng trong phân bón, 6% là chất tạo màu và chất ức chế ăn mòn. Perimeter phân tích rằng, phosphate có trong Phos-Chek còn thay đổi cách phân hủy xenlulo trong thực vật, khiến chúng không bắt lửa. Phos-Chek thường được phun trên thảm thực vật và đất xung quanh đám cháy rừng để ngăn ngọn lửa lan sang khu vực đó.

Theo Cục Kiểm lâm Mỹ, chất chống cháy làm chậm tốc độ lan rộng của hỏa hoạn qua việc làm mát và phủ nhiên liệu, làm cạn kiệt oxy trong đám cháy, giảm tốc độ đốt cháy nhiên liệu bởi muối vô cơ của chất chống cháy làm thay đổi cách nhiên liệu cháy.

Lý giải về màu hồng đặc trưng của Phos-Chek, Perimeter cho biết nó là "phương tiện hỗ trợ trực quan cho cả phi công và lính cứu hỏa". Sau một vài ngày tiếp xúc với ánh sáng Mặt Trời, màu hồng sẽ phai thành tông màu đất.

Perimeter từng khuyên người sử dụng nên vệ sinh bột ngay khi có thể và điều này không gây nguy hiểm. "Chất chống cháy càng khô thì càng khó loại bỏ hoàn toàn", Perimeter cảnh báo.

Công ty này tiết lộ, có thể sử dụng nước ấm và chất tẩy rửa nhẹ để loại bỏ Phos-Chek khỏi các bề mặt nhỏ. Đối với các bề mặt lớn hơn, có thể dùng máy rửa áp lực.Tuy nhiên, trước đây, việc sử dụng chất chống cháy đã gây tranh cãi bởi tác động tiềm ẩn của nó đối với môi trường.

Năm 2022, tổ chức Forest Service Employees for Environmental Ethics gồm các cựu nhân viên và người lao động đang làm việc trong Cục Kiểm lâm đã cáo buộc cơ quan liên bang này vi phạm luật nước sạch của Mỹ khi đổ chất chống cháy hóa học từ máy bay xuống rừng. Họ lập luận rằng hóa chất này giết chết các loài cá và không có hiệu quả.

Đến năm 2023, một thẩm phán Tòa án Quận của Mỹ đã đồng ý với Forest Service Employees for Environmental Ethics, nhưng trong phán quyết của mình, bà cho phép Cục Kiểm lâm Mỹ tiếp tục sử dụng chất chống cháy bởi họ đang xin giấy phép cho việc này từ Cơ quan Bảo vệ Môi trường Mỹ (EPA).

Thị trưởng khi đó của Paradise, California - ông Greg Bolin, đã ca ngợi phán quyết của thẩm phán, nói rằng nó đảm bảo các cộng đồng "có cơ hội chiến đấu" trước các đám cháy.Cục Kiểm lâm Mỹ xác nhận với đài NPR rằng năm nay, họ đã loại bỏ dần việc sử dụng một loại công thức của Phos-Chek có tên Phos-Chek LC95 để chuyển sang loại khác là MVP-Fx. Theo họ, MVP-Fx ít độc hại hơn đối với động vật hoang dã.

Cục Kiểm lâm Mỹ cũng có lệnh cấm bắt buộc đối với việc rải chất chống cháy ở những khu vực môi trường nhạy cảm, như đường thủy và môi trường sống của các loài có nguy cơ tuyệt chủng. Tuy nhiên, có những trường hợp ngoại lệ đối với lệnh cấm này, đó là khi tính mạng con người hoặc an toàn công cộng bị đe dọa.

Việc sử dụng chất chống cháy là bắt buộc, để dập tắt các vụ cháy rừng khiến hàng triệu người phải đối mặt với nguy cơ sức khỏe. Nhiều nghiên cứu cho thấy, ở miền Tây nước Mỹ, trong những năm gần đây, khói cháy rừng chiếm tới một nửa tổng lượng ô nhiễm không khí do các hạt gây hại sức khỏe.
Hiệp hội Alzheimer vào năm 2023 đã công bố nghiên cứu cho thấy khói cháy rừng có thể tệ hơn đối với sức khỏe não bộ con người, so với các loại ô nhiễm không khí khác, và làm tăng nguy cơ mắc chứng sa sút trí tuệ.

Ông Daniel McCurry, nhà nghiên cứu tại Đại học Nam California, đánh giá rằng cần có thêm nhiều nghiên cứu về chất chống cháy nhưng ông hiểu giá trị của chúng: "Nếu có một đám cháy rừng sắp lan đến ngôi nhà của tôi, tôi vẫn muốn có nhiều chất chống cháy trước nhà".

Trong vòng chưa đầy một tuần, 5 đám cháy lớn ở Nam California đã thiêu rụi diện tích hơn 160 km2. Hiện đám cháy Eaton gần Pasadena đã được khống chế khoảng 30%, trong khi đám cháy lớn nhất ở Pacific Palisades vẫn chưa được kiểm soát. Công tác tìm kiếm, cứu nạn vẫn đang diễn ra.

Chính quyền hạt Los Angeles ngày 12/1 thông báo số người thiệt mạng do các vụ cháy rừng dữ dội ở Los Angeles đã tăng lên 24 người. Cảnh sát trưởng Hạt Los Angeles Robert Luna cho biết số người thiệt mạng có khả năng sẽ tăng lên do hiện còn ít nhất 20 người mất tích.

Ngày 13/1, Tổng thống Mỹ Joe Biden ước tính chi phí tái thiết sau các vụ cháy rừng thiêu rụi nhiều khu vực ở Los Angeles trong tuần qua sẽ lên đến hàng chục tỷ USD.