Cú sốc trong nội các của ông Trump về ý tưởng tiếp quản Gaza

[june04]

Khi công bố đề xuất Mỹ tiếp quản Gaza, Tổng thống Trump đã gây sốc cho các quan chức cấp cao Nhà Trắng và cả nhóm cố vấn của mình.

"Mỹ sẽ tiếp quản Dải Gaza và thay đổi nó. Chúng tôi sẽ sở hữu khu vực, chịu trách nhiệm rà phá bom đạn chưa nổ, san bằng mọi thứ và xóa sổ những tòa nhà đã bị phá hủy", Tổng thống Mỹ Donald Trump tuyên bố trong cuộc họp báo chung với Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu hôm 4/2 tại Nhà Trắng.

Trong khi tuyên bố từ Tổng thống Mỹ có vẻ trang trọng và được cân nhắc kỹ lưỡng, nó lại được soạn vội vàng trên một mảnh giấy, theo 4 nguồn tin am hiểu vấn đề. Điều này cho thấy ngay tại thời điểm đó, các trợ lý và cố vấn cho ông Trump thậm chí còn chưa kịp lập kế hoạch cơ bản nhất để xem xét tính khả thi của ý tưởng.

Không chỉ các quan chức Mỹ choáng váng, thông báo còn gây bất ngờ cho những vị khách Israel của ông chủ Nhà Trắng. Ngay trước khi họ chuẩn bị dự cuộc họp báo chung, Tổng thống Trump đã khiến Thủ tướng Netanyahu ngạc nhiên khi nói ông có kế hoạch công bố ý tưởng "sở hữu Gaza", theo hai nguồn thạo tin.

Trước đó, ông Trump đã không tổ chức bất cứ cuộc họp nào với Bộ Ngoại giao hoặc Lầu Năm Góc về thảo luận về ý tưởng trên, điều vốn là thông lệ đối với mọi đề xuất chính sách đối ngoại nghiêm túc. Không có nhóm chuyên trách nào về "tiếp quản Gaza" được thành lập. Bộ Quốc phòng Mỹ không đưa ra ước tính nào về số lượng quân có thể triển khai tới Gaza, chi phí hay thậm chí là kế hoạch sơ bộ về chiến dịch điều quân.

Theo CNN, bình luận của Tổng thống khiến một số thành viên nội các dự họp báo tại Phòng Đông, Nhà Trắng, ngơ ngác. Khi các lãnh đạo đảng Cộng hòa tại quốc hội theo dõi thông tin về cuộc họp báo từ Đồi Capitol, họ cũng hoang mang bởi tuyên bố của Tổng thống.

Các trợ lý cho biết đề xuất về Gaza không được đưa ra trong những cuộc họp riêng mà ông Trump đã tổ chức với các thành viên Cộng hòa thuộc Ủy ban Quân vụ, mặc dù lệnh ngừng bắn Israel - Hamas và những thách thức sâu rộng hơn trên khắp Trung Đông là những điểm chính trong các cuộc thảo luận cho đến tận tuần trước.

"Không hề, Tổng thống chưa từng đề cập về vấn đề này", một trợ lý cấp cao đảng Cộng hòa nói.

Song theo hai quan chức chính quyền, trong các cuộc trò chuyện riêng tư, Tổng thống đã nói về việc Mỹ kiểm soát dải đất suốt nhiều tuần qua. Và ông càng được tiếp thêm động lực công bố ý tưởng sau khi đặc phái viên Nhà Trắng tại Trung Đông Steve Witkoff trở về từ Gaza vào tuần trước và mô tả cảnh tượng kinh hoàng mà ông chứng kiến tại đây.

Tuy nhiên, không ai ở Nhà Trắng cũng như ở Israel có thể ngờ tới việc Tổng thống Trump nêu đề xuất một cách chóng vánh như vậy.

Tuyên bố của ông tạo ra nhiều câu hỏi hơn là câu trả lời, như: Điều này sẽ diễn ra như thế nào? Cần bao nhiêu quân nhân Mỹ để xóa sổ Hamas, dọn dẹp những đống đổ nát khổng lồ và tháo gỡ tất cả bom mìn chưa nổ? Sẽ tốn bao nhiêu để xây dựng lại một dải đất hoang tàn có diện tích bằng Las Vegas? Làm thế nào để giải thích việc Mỹ tiếp quản Gaza theo luật pháp quốc tế? Và điều gì sẽ xảy ra với hai triệu người tị nạn ở Gaza?

Trong nhiều giờ sau đó, các quan chức cấp cao chính quyền Mỹ đã không thể đưa ra câu trả lời xác đáng cho những câu hỏi đó. Lý do của họ nhanh chóng trở nên rõ ràng: Không có thông tin chi tiết nào thực sự tồn tại.

Thay vào đó, họ bắt đầu tìm cách xoa dịu công chúng và tìm cách rút lại ý tưởng của Tổng thống.

Cố vấn an ninh quốc gia Mỹ Mike Waltz ngày 5/2 xuất hiện trên chương trình CBS Mornings, nói rằng đây chỉ là "các khái niệm về một kế hoạch", giống như cách Tổng thống từng mô tả ý tưởng về chính sách chăm sóc sức khỏe trong chiến dịch tranh cử năm 2024 và kế hoạch đó đã không trở thành hiện thực.

"Sự thật là không ai có giải pháp thực tế và Tổng thống chỉ đưa ra một số ý tưởng mới mẻ, táo bạo. Tôi không nghĩ nó đáng bị chỉ trích theo bất kỳ cách nào", Waltz nói. "Tôi nghĩ nó sẽ thúc đẩy toàn bộ khu vực đến với các giải pháp riêng của họ nếu họ không thích ý tưởng từ Tổng thống Trump".

Và trong các bình luận với phóng viên cùng ngày, thư ký báo chí Nhà Trắng Karoline Leavitt cũng cố gắng giảm nhẹ một số tuyên bố từ Tổng thống.

"Tổng thống đã nói rằng ông có ý tưởng này trong một thời gian khá dài. Ông ấy đã suy nghĩ về điều đó", bà cho hay, nhưng thừa nhận ý tưởng vẫn chưa được chính thức hóa thành văn bản trước khi ông Trump tuyên bố nó trong họp báo.

"Kế hoạch được viết trong bài phát biểu của Tổng thống tối qua", bà nói.

Leavitt đồng thời nói rằng Tổng thống chỉ ủng hộ việc di dời "tạm thời" người Palestine khỏi Gaza, mặc dù một ngày trước, ông Trump gợi ý rằng không ai nên quay trở lại khu vực. "Theo tôi, họ không còn lựa chọn nào khác. Họ đang có gì? Một đống đổ nát lớn", ông Trump nói.

Bà cho biết Tổng thống Trump không cam kết gửi quân đội Mỹ đến Gaza, mặc dù ông không loại trừ khả năng này, và hạ thấp các nghĩa vụ tài chính Mỹ phải gánh vác nếu muốn đảm bảo "quyền sở hữu lâu dài" với dải đất.

Ông Trump đã công khai gây sức ép với Jordan và Ai Cập suốt nhiều tuần qua về việc tiếp nhận người dân từ Gaza nhưng cho đến nay, cả hai nước đều từ chối. Việc cưỡng ép di dời người Palestine ở Gaza sẽ vi phạm luật pháp quốc tế, nhưng Tổng thống đã nói trong cuộc họp báo ngày 4/2 rằng ông mong đợi họ tự nguyện rời khỏi vùng đất vì nó không còn ở được nữa.

Phát biểu trước các phóng viên khi công du Guatemala, Ngoại trưởng Marco Rubio hai lần ngụ ý rằng Tổng thống Trump chỉ đề xuất dọn sạch và xây dựng lại Gaza, chứ không phải tuyên bố sở hữu vô thời hạn lãnh thổ này.

Witkoff, đặc phái viên tại Trung Đông, trong khi đó đã nói với các thượng nghị sĩ đảng Cộng hòa rằng Tổng thống Trump "không muốn đưa bất kỳ quân nhân Mỹ nào tới thực địa và ông cũng không muốn chi bất kỳ USD nào" cho Gaza, theo thượng nghị sĩ Josh Hawley.

Các quan chức Mỹ khác tỏ ra không mấy hào hứng với đề xuất từ ông chủ Nhà Trắng. Hai người thân cận với Tổng thống khẳng định đây là ý tưởng của riêng ông. Một người cho biết họ chưa bao giờ nghe ông đề cập đến kế hoạch đưa quân tới Gaza trước đây.

Một số quan chức cấp cao giấu tên cho hay họ đang cố gắng tìm hiểu nguồn gốc của ý tưởng này, song coi đó là điều viển vông, ngay cả với Tổng thống Trump.

Dù vậy, Daniel B. Shapiro, đại sứ Mỹ tại Israel dưới thời tổng thống Barack Obama, đánh giá ngay cả việc đưa ra ý tưởng cũng tiềm ẩn nhiều nguy cơ.

"Đây không thể là một đề xuất nghiêm túc. Việc Mỹ tiếp quản Gaza, với chi phí khổng lồ về cả tài chính và quân đội, cũng giống như việc yêu cầu Mexico trả tiền cho bức tường biên giới hoặc Mỹ chiếm giữ dầu của Iraq", ông nói, đề cập đến hai ý tưởng được ông Trump đưa ra trong nhiệm kỳ đầu tiên.

"Mối nguy hiểm đặt ra là các thành phần cực đoan ở Israel và những lực lượng đối địch sẽ coi đó là một đề xuất nghiêm túc", ông giải thích. "Nó có thể đe dọa nỗ lực giải cứu thêm con tin ở Gaza, khiến nhân viên Mỹ tại Trung Đông trở thành mục tiêu tấn công và làm suy yếu triển vọng về một thỏa thuận bình thường hóa quan hệ giữa Arab Saudi với Israel".