"Ân Đền Oán Trã"

[trungthuc]

Con người khi sống trên đời thật là khó hiểu, nếu lươn lẹo quá thì bị ghét bỏ mà nếu lương thiện quá cũng lắm kẻ cười người chê. Thật không biết sống sao cho vừa lòng người nên thôi, cứ sống ra sao, như thế nào, như mình thấy đúng là được rồi.

Tốt nhất là chọn cách sống "tùy cơ ứng biến", tùy vào hoàn cảnh sống và tiếp cận với người khác mà chúng ta sẽ có những thái độ hay cách cư xử khác nhau. Nếu cuộc đời đã khó chiều như thế, thì chúng ta hãy chọn sống một cách sòng phẳng đi. Người ta đối với mình thế nào thì mình cứ xử sự lại như thế ấy, không lấy "lòng dạ tiểu nhân để đo lòng quân tử", cũng không cần làm người quân tử với kẻ tiểu nhân. Thành ngữ có câu "Ân đền oán trả" có lẽ cũng từ đó mà được truyền tụng ra.

Vậy, hiểu như thế nào là "Ân đền oán trả"?
Một câu thành ngữ khá quen thuộc với mọi người. Trước hết, xin được giải thích sơ qua về mặt ý nghĩa của câu này. Ở đây, "ân" có nghĩa là ân tình, việc làm ơn, giúp đỡ và hỗ trợ người khác làm một việc gì đó. Còn "oán" mang ý nghĩa đối lập, nghĩa là thù hằn, gây hại cho người khác.

Người khác khi có ơn với mình thì chắc chắn mình sẽ biết để tạ lễ là chuyện đương nhiên. Nhưng nếu có ai muốn hãm hại, gây thù với mình thì cũng sẽ nhận lại sự đối xử tương tự. Người xưa luôn coi trọng đạo nghĩa và tình cảm. Họ cổ vũ dùng sự đức độ, lòng khoan dung của mình để đối nhân xử thế cho đúng mực. Những người được người khác giúp đỡ, họ biết đáp lại ân tình đã vay mượn bằng thái độ và hành động cung kính của mình. Đó là những người thật xứng đáng để nhận được sự trợ giúp, có cho đi thì tất sẽ được nhận lại.

Người đối xử như thế nào thì mình đối đáp như thế đấy!
Người xưa có câu, "Đánh kẻ chạy đi chứ không ai đánh người chạy lại", nếu người ta đã biết ăn năn, hối cải rồi thì chúng ta đâu cần phải đánh đuổi nữa làm gì. Con người không có mấy ai là hoàn hảo đâu, bao dung với nhau một chút cho dễ sống. Đối với những người như vậy thì đâu cần phải quá mạnh tay theo cách "Ân đền oán trả" để làm chi. Nhiều lắm thì cứ "Giơ cao đánh khẽ" là được. Dù sao như đã nói, ông bà mình cũng vốn coi trọng tình nghĩa, luôn dạy con cháu đừng nên quá khắt khe trong mọi chuyện mà.

Đã nói đi cũng nên phải nói lại, Điều đó tuy là tốt nhưng còn tùy vào đối tượng mà chúng ta đã gặp, là ai nữa. Có khi "chúng ta càng nhân nhượng, kẻ thù càng lấn tới" thì lại khổ. Bởi vậy, vạn sự cũng tùy theo nhiều yếu tố mà tính toán và xử thế. Có những người vốn có bản tính cố hửu đã vậy, thật khó có thể sửa đổi được. Người ta đã hết lần này đến lần khác muốn hại mình thì mình cũng nên có ít nhiều hành động nào đó để đáp trả lại. Cứ mãi sống hiền lành thì không khéo lại cứ chịu thiệt về phần mình thôi.

Cho dù chúng ta có đáp trả lại cũng không có gì là quá đáng, vì họ đã gieo nhân như thế nào thì phải chấp nhận lại hậu quả như vậy mà thôi. Đã từng nghe một câu nói và cảm thấy khá tâm đắc, "Người không phạm ta, ta không phạm người. Người phạm đến ta, ta tất sẽ phạm đến người". Thế đấy, sòng phẳng một chút vừa khiến cho bản thân đỡ chịu thiệt thòi, vừa khiến cho mọi người chung quanh biết nể sợ.

Lòng bao dung chỉ dành cho người xứng đáng
Chúng ta không thể tiếp tục bao dung cho những người sống không biết tôn trọng người khác được. Sự tha thứ chỉ phù hợp với những ai biết nhận ra cái sai của mình thôi và chịu sửa sai.
Thành ngữ "Ân đền oán trả" không chỉ để áp dụng cho những câu chuyện lớn lao trong cuộc sống mà kể cả những việc nhỏ nhặt nữa. Không hiểu sao, ngay khi vừa đọc câu này có người lại nghĩ đến chữ "sòng phẳng". Không phải ai cũng sống được theo kiểu sòng phẳng này, vì rõ ràng không có ai nợ một ai đâu.

Lấy ví dụ từ những việc đơn giản trong đời sống thôi. Gặp gỡ bạn bè, ăn uống xong thì chia đều tiền cho mỗi đứa hay hôm nay đứa nào khao mình thì hôm sau nhất quyết mình sẽ khao lại. Chẳng phải vì mình thích tính toán rõ ràng mà do tính không thích phải nợ ai, nhất là về tiền bạc càng nên rõ ràng hơn để khỏi mất lòng nhau. Hoặc khi người ta giúp đỡ mình cái gì thì cũng nên sớm tìm cách để trả ơn lại, nợ vật chất còn dễ chứ nợ ân tình càng khó trả hơn. Và ngược lại, ai gây hại đến mình thì có ngày họ cũng sẽ đón nhận hậu quả trả lại giống như vậy.

Đó là cũng quy luật của cuộc sống
Không phải chúng ta thích sân si với bất cứ ai, cũng không phải vì bản thân ích kỷ nhưng cái gì cũng có quy luật của nó cả. Mỗi khi làm một việc gì, cũng nên nghĩ đến hậu quả tốt xấu sau này. Bản thân có nhận lại kết quả như thế nào cũng đều là do những hành động của người đó đã từng làm qua mà thôi. Việc áp dụng "Ân đền oán trả" cũng không có gì là quá đáng cả. Nếu người ta đã sống sai với mình thì mình chịu để yên thì làm sao có thể chấp nhận được. Hoặc có chăng, "Cây muốn lặng mà gió chẳng ngừng", đối với những người cứ mãi không biết điều thì cần phải dạy cho họ một bài học đích đáng.

Có mấy ai sống được cuộc đời theo như mình mong muốn đâu. Nếu có được sự lựa chọn, tôi hay ai ai trong các bạn chắc cũng đều chọn sống lương thiện nhỉ? Có ai mà không muốn sống tốt, chan hòa với mọi người. Nhưng khổ nỗi, chỉ mỗi một mình suy nghĩ như thế thì thật là khó sống quá. Nhìn ra ngoài kia, người ta dối gian xảo trá với nhau nhiều đến khó tin. Dẫu cho bạn có muốn sống thu mình, khép kín lại, sống một đời an yên thì vẫn phải gặp vô số những kẻ tiểu nhân trong đời. Họ hại bạn và bạn cứ làm ngơ thì sẽ bị hại tiếp, thậm chí là còn hại thêm nhiều người khác nữa.

Nếu được, hãy cho họ một bài học. Đó vừa là giúp cho họ được tỉnh ngộ vừa là tránh phiền phức thêm cho những người ở chung quanh.

Muốn thương người thì trước hết phải thương chính bản thân mình cho tốt. Có rất nhiều bài học dạy về cách đối nhân xử thế ở đời và chúng ta còn phải học hỏi việc này về lâu về dài. Thế nhưng, chuyện bảo vệ cho bản thân mình cũng là một trong những điều cần phải học hỏi. Bạn muốn sống lương thiện và nhân ái nhưng cũng còn tùy theo người tiếp cận và tùy theo hoàn cảnh. Lòng nhân ái khi đặt không đúng chỗ nhiều lúc sẽ lại hại mình lẫn hại người. Vậy nên, mình cứ sống tùy duyện là được. Người đối với chúng ta thế nào thì chúng ta cũng xin được trả lại như thế đấy, đúng theo ý nghĩa của chuyện "Có vay có trã"!!