Căng thẳng gây đồn đoán ông Zelensky sa thải tổng tư lệnh Ukraine

[sunshine1104]

Nhiều đồn đoán về việc ông Zelensky sa thải tổng tư lệnh quân đội Ukraine Zaluzhny đang xuất hiện, song Ukraine rất khó chọn người thay thế vị tướng được lòng người dân này.

Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky được cho là đã thông báo sa thải tướng Valery Zaluzhny, chỉ huy cao nhất của quân đội Ukraine, trong cuộc họp ngày 29/1, theo nguồn tin quan chức cấp cao biết về cuộc trao đổi. Nguồn tin cho hay Zaluzhny vẫn giữ chức vụ trong khi chờ sắc lệnh của Tổng thống Zelensky, dự kiến đưa ra vào cuối tuần này.

Nếu thông tin chính xác, đây sẽ là cuộc cải tổ quân sự lớn nhất của ông Zelensky sau gần hai năm xung đột giữa Ukraine và Nga, theo giới quan sát.

Serhiy Nykyforov, người phát ngôn của ông Zelensky, cùng ngày phủ nhận thông tin sa thải tướng Zaluzhny. "Cuộc thảo luận không đề cập tới vấn đề này. Không có sắc lệnh nào cả. Tổng thống không cách chức tổng tư lệnh quân đội", ông nói.

Tuy nhiên, tin đồn vẫn bùng nổ khắp Kiev tối 29/1, trong bối cảnh quan hệ giữa Tổng thống Zelensky và tướng Zaluzhny xuất hiện dấu hiệu rạn nứt suốt những tháng qua.

"Đã có nỗ lực thuyết phục ông Zaluzhny tự nguyện chuyển sang vị trí công việc khác. Nỗ lực này không thành công lắm nên vấn đề bị hoãn lại", nhà phân tích Volodymyr Fesenko ở Kiev, nói. Ông thêm rằng việc sa thải tư lệnh quân đội Ukraine chỉ là "vấn đề thời gian".

Mối quan hệ giữa Tổng thống Zelensky và tướng lĩnh quân đội Ukraine trở nên căng thẳng từ trước mùa thu năm ngoái, khi chiến dịch phản công thất vọng của Ukraine làm dấy lên nhiều đồn đoán về việc sa thải ông Zaluzhny. Một số sĩ quan quân đội nói rằng những bất đồng về chiến lược và chiến thuật trong một cuộc chiến khắc nghiệt là điều có thể lường trước.

Nhà phân tích Fesenko cho rằng giữa ông Zaluzhny và Tổng thống Zelensky, người không hài lòng với thất bại của cuộc phản công năm ngoái, đã xuất hiện "căng thẳng tâm lý".

Những đợt phản công vào cuối năm 2022 đã giúp Ukraine giành lại nửa số lãnh thổ Nga kiểm soát. Tuy nhiên, Nga sau đó sử dụng thời gian chiến sự giảm nhiệt để xây dựng cơ sở phòng thủ nhiều lớp dọc chiến tuyến dài 1.000 km và triển khai hàng trăm nghìn binh sĩ mới.

Cuộc phản công mùa hè của Zaluzhny đã biến thành cuộc chiến tiêu hao với những tổn thất nặng nề cả về binh lính và vũ khí mà phương Tây hỗ trợ. Thất bại này được cho là do những sai lầm chiến thuật và phương Tây chậm trễ viện trợ chiến đấu cơ, tên lửa cho Kiev.

Đỉnh điểm căng thẳng giữa hai người là vào tháng 11/2023, sau khi Zaluzhny nói chiến trường Ukraine lâm vào bế tắc và khó có thể có đột phá, bình luận vấp chỉ trích gay gắt từ văn phòng tổng thống. Ông Zelensky và các đồng minh lạc quan hơn về cuộc chiến, nói Ukraine vẫn có thể và sẽ đẩy lùi lực lượng Nga khỏi các lãnh thổ đang kiểm soát.

Căng thẳng tiếp tục vào tháng 12 năm ngoái liên quan tới mong muốn huy động thêm nửa triệu quân của quân đội Ukraine. Kiev đang rất cần bổ sung nhân lực cho lực lượng vũ trang nhưng việc động viên thêm quân chắc chắn sẽ khiến một bộ phận công chúng bất bình. Giới lãnh đạo chính trị và các tướng quân đội Ukraine đang đùn đẩy trách nhiệm cho nhau, khi cả hai bên đều không muốn hoàn toàn chịu trách nhiệm về việc đưa hàng trăm nghìn người Ukraine vào một cuộc chiến khốc liệt.

Một số người thân cận với ông Zelensky coi Zaluzhny, người rất được lòng công chúng Ukraine, là đối thủ chính trị tiềm năng. Dù chiến dịch phản công không đạt kết quả như mong đợi, tư lệnh quân đội vẫn được nhiều người Ukraine biết đến khi từng đẩy lùi lực lượng Nga khỏi Kiev vào đầu năm 2022 và chỉ huy đợt phản công chớp nhoáng thành công cuối năm 2022.

Khi Zaluzhny chưa đưa ra kế hoạch hành động mới cho năm 2024, Tổng thống Zelensky đôi khi phớt lờ vai trò lãnh đạo lực lượng vũ trang của ông, theo Fesenko. Tuy nhiên, tầm ảnh hưởng của ông Zaluzhny đối với các tướng lĩnh hàng đầu trong quân đội và binh sĩ vẫn rất lớn.

Đầu năm 2022, khi các chính trị gia Ukraine kiên quyết cho rằng Nga sẽ không tiến hành chiến dịch ở Ukraine, ông Zaluzhny đã tích cực chuẩn bị ứng phó. "Ông ấy đã nỗ lực hết sức để chuẩn bị và thực tế chứng minh ông đã thành công", trung tướng Ihor Romanenko, cựu phó tổng tham mưu Ukraine, nói.

Với nhiều người Ukraine, ông Zaluzhny là người đáng tin cậy nhất trong thời chiến ở nước này. Kết quả một cuộc thăm dò gần đây chỉ ra 88% người Ukraine tin tưởng tư lệnh quân đội, trong khi Tổng thống nhận được 62% tín nhiệm, theo Al Jazeera.

72% người được hỏi nói rằng họ phản đối sa thải ông Zaluzhny, trong khi chỉ có 2% ủng hộ quyết định này, theo cuộc khảo sát của Viện Xã hội học Quốc tế Kiev hồi đầu tháng 12.

Sự nổi tiếng của ông Zaluzhny cả trong quân đội và xã hội Ukraine khiến việc loại bỏ ông trở thành canh bạc chính trị với Tổng thống Zelensky. Điều này cũng đặt ra những rủi ro mang tính chiến lược vào thời điểm Nga dự kiến tăng cường chiến dịch và nền tảng ủng hộ của phương Tây đối với Ukraine đang lung lay.

Tổng tư lệnh Zaluzhny có mối quan hệ thân thiết với nhiều người đồng cấp phương Tây và thường có thể nhận được những cam kết ủng hộ trực tiếp về khí tài quân sự và những lời khuyên cho cuộc chiến chống Nga.

Giới quan sát cho biết hiện chưa rõ nếu Zaluzhny bị sa thải, ai sẽ thay vị trí của ông. Ứng cử viên hàng đầu là lãnh đạo cơ quan tình báo quân sự Ukraine (GUR) Kyrylo Budanov, 38 tuổi.

Việc bổ nhiệm lãnh đạo cơ quan tình báo có thể báo hiệu động thái hướng tới các chiến thuật tác chiến như tập kích sâu vào lãnh thổ Nga khi tiền tuyến bế tắc, theo giới quan sát. Tuy nhiên, Budanov được đánh giá không có kinh nghiệm chỉ huy quân đội.

Một lựa chọn khác là tư lệnh lục quân Ukraine Oleksandr Syrsky, 58 tuổi. Reuters ngày 31/1 dẫn nguồn tin giấu tên cho biết ông Syrsky được đề nghị thay thế vị trí của tướng Zaluzhny, song từ chối.

Ông Syrsky trở nên nổi tiếng với vai trò là người chỉ huy lực lượng phòng thủ Kiev trong tháng đầu tiên chiến sự bùng phát, sau đó tổ chức chiến dịch phản công chớp nhoáng thành công ở Kharkov mùa thu năm 2022.

Tuy nhiên, ông Syrsky không phải là người được lòng nhiều binh sĩ, theo một số sĩ quan cấp cao trong quân đội. Họ từng chỉ trích ông "quá quân phiệt" khi giữ lực lượng Ukraine ở thành phố Bakhmut, miền đông Ukraine, quá lâu, trong khi lẽ ra cần phải rút quân để tránh tổn thất nhân mạng nặng nề.

Cả ông Budanov và Syrsky đều được xem là lựa chọn yêu thích của Tổng thống Ukraine và Andriy Yermak, chánh văn phòng tổng thống kiêm cố vấn thân cận của ông Zelensky. Tuy nhiên, giới quan sát không cho rằng Ukraine không nên thay đổi tổng tư lệnh.

"Quan điểm của tôi là không thể đưa ra những quyết định như vậy vào lúc này. Ông Zaluzhny là người được 80% quân đội tín nhiệm", Oleksandr, chỉ huy tiểu đoàn ở miền đông Ukraine, nói. "Ông ấy bị sa thải vì lý do gì? Không có lý do rõ ràng nào. Ai sẽ thay thế ông ấy? Syrsky ư? Tôi hy vọng không phải. Không ai trong quân đội thích Syrsky".

Nguồn tin quan chức cấp cao Ukraine cho biết ông Zaluzhny đã từ chối đề nghị thuyên chuyển và dự định nghỉ hưu.

"Đây sẽ là bước đi thảm họa. Nếu điều này thành thật, chúng tôi sẽ thất bại. Tinh thần của cả quân đội và xã hội Ukraine sẽ sụt giảm", Oleksandr nói.

Igar Tyshkevich, nhà nghiên cứu tại Viện Tương lai Ukraine, tin rằng nếu Zaluzhny bị sa thải, công chúng sẽ có những phản ứng bất bình đối với ông Zelensky. Song chuyên gia này tin rằng nếu lãnh đạo mới có thể lãnh đạo thành công cuộc phản công tiếp theo, những bất bình đó "sẽ tan biến trong vòng vài tháng".