Vụ trường quốc tế AISVN: Chưa có quy định pháp lý, rủi ro cao!

[Romano]

Khi chưa có quy định trong lĩnh vực giáo dục, quy định về việc thành lập, tổ chức, quản lý, hoạt động…đối với “Trường quốc tế”, rủi ro về mặt pháp lý rất cao.Thời gian vừa qua, dư luận chú ý việc Trường phổ thông liên cấp quốc tế Mỹ phải cho học sinh nghỉ học vì lý do tài chính và nhân sự. Việc này đẩy phụ huynh rơi vào tình thế “tiến thoái lưỡng nan” khi đã trót cho trường vay tiền và việc học của các con đang dang dở.
Sự kiện này không chỉ khiến nhiều người hồ nghi về cách vận hành, hoạt động của riêng AISVN, mà còn đặt ra nhiều câu hỏi xung quanh các quy định pháp lý đối với các trường quốc tế tại Việt Nam.Luật sư Mai Thảo, Phó Giám đốc TAT LAWFIRM nêu ý kiến về sự việc trên cho rằng, theo quy định tại Luật Giáo dục và hướng dẫn thi hành về loại hình nhà trường trong hệ thống giáo dục quốc dân Việt Nam bao gồm: Trường công lập, trường tư thục và trường dân lập áp dụng đối với cơ sở giáo dục mầm non.
Bên cạnh đó, liên quan đến quy định về việc đặt tên trường, pháp luật hiện hành quy định: Trường THCS (hoặc THPT; tiểu học và THCS; THCS và THPT; tiểu học, THCS và THPT; THPT chuyên) + tên riêng của trường.
Do đó, cụm từ “Trường quốc tế” xuất hiện trong thực tế tại Việt Nam không thể hiện đây là một loại hình giáo dục, mà đơn thuần chỉ là danh từ trong thành tố cấu thành nên tên riêng của trường.Trong hệ thống giáo dục quốc dân Việt Nam hiện nay không có loại hình “Trường quốc tế”. Đây không phải là một thuật ngữ pháp lý, do đó Luật Giáo dục và các văn bản hướng dẫn thi hành không có các quy định chuyên biệt để quy định riêng đối với các trường này. Pháp luật không có quy định về các tiêu chí để xác định một trường nào đó có được xem đạt chuẩn “Trường quốc tế” hay không.
Thực tế tại Việt Nam hiện nay, có rất nhiều trường các cấp, đặc biệt là hệ thống trường theo loại hình tư thục, trong tên riêng của trường thường có cụm từ “Trường quốc tế”. Trong đó, có các trường mặc dù trong tên riêng có danh từ “Trường quốc tế” nhưng cơ cấu tổ chức, quản lý, hoạt động của trường chỉ thuần tuý giống như các trường thông thường. Ngược lại, là nhóm các trường có yếu tố quốc tế trong cơ cấu tổ chức, hoạt động quản lý, đào tạo, giảng dạy.Đối với nhóm này, trường thường đáp ứng các tiêu chí có “tính quốc tế” như: Chương trình giáo dục quốc tế, như International Baccalaureate (IB), Cambridge International Examinations hoặc Advanced Placement (AP). Ngôn ngữ giảng dạy thường sử dụng tiếng Anh hoặc một ngôn ngữ quốc tế khác làm ngôn ngữ giảng dạy chính. Hệ thống giáo viên cần có đủ số lượng và chất lượng giáo viên có kiến thức và kinh nghiệm trong việc giảng dạy theo chương trình quốc tế, có thể đến từ nhiều quốc gia khác nhau. Cơ sở vật chất và trang thiết bị đáp ứng các tiêu chuẩn quốc tế, bao gồm phòng học hiện đại, thư viện, phòng thí nghiệm và các phòng học đa phương tiện. Môi trường học tập đa văn hóa, nơi học sinh có cơ hội tiếp xúc với nhiều nền văn hóa và ngôn ngữ khác nhau cho học sinh quốc tế, bao gồm dịch vụ visa, chỗ ở và hỗ trợ về vấn đề văn hóa…

Theo luật sư Mai Thảo, liên quan đến “yếu tố quốc tế” được quy định tại Luật Giáo dục và các văn bản hướng dẫn hiện hành, có thể kể đến các nguyên tắc Nhà nước khuyến khích và tạo điều kiện cho cơ sở giáo dục của Việt Nam hợp tác với tổ chức, cá nhân nước ngoài, người Việt Nam định cư ở nước ngoài trong giảng dạy, học tập và nghiên cứu khoa học. Các quy định điều chỉnh về các hình thức hợp tác, đầu tư của nước ngoài về giáo dục tại Việt Nam bao gồm: Liên kết giáo dục, đào tạo; thành lập văn phòng đại diện; thành lập phân hiệu; thành lập cơ sở giáo dục…
Như vậy, chúng ta thấy rằng thực tiễn tại Việt Nam đã và đang có xu hướng thành lập, phát triển ngày càng nhiều các trường có yếu tố quốc tế trong cơ cấu tổ chức, hoạt động quản lý, đào tạo, giảng dạy, hướng tới hội nhập, đào tạo nên những “học sinh, sinh viên toàn cầu”, “công dân toàn cầu”.Tuy nhiên, như đã phân tích, chúng ta chưa có chế định riêng, quy định chuyên biệt để điều chỉnh đối với nhóm “Trường quốc tế” này. Bởi những khác biệt lớn trong cơ cấu tổ chức, quản lý, điều hành theo mô hình quốc tế, đặc biệt là về chương trình đào tạo, giảng dạy. “Chúng tôi cho rằng việc gộp chung nhóm trường này vào loại hình tư thục hoặc công lập sẽ khó đảm bảo tính hiệu quả điều chỉnh của quy phạm pháp luật”, luật sư Mai Thảo nói.
Luật sư Mai Thảo phân tích thêm, khi pháp luật chưa có quy định một cách rõ ràng, chưa có tiêu chí về việc xác định một trường nào đó có đáp ứng được tiêu chuẩn để công nhận là “Trường quốc tế” hay không, thì rất dễ dẫn đến hiện tượng các trường lạm dụng việc đặt tên “trường quốc tế” để thu hút học viên.
Nếu phụ huynh học sinh không cẩn trọng, xem xét toàn diện môi trường dạy và học trước khi quyết định thì rất dễ dẫn đến phải chi trả mức học phí cao hơn hơn nhiều so với chất lượng dịch vụ đào tạo được các trường này cung cấp.
Mặt khác, liên quan đến vấn đề cơ cấu tổ chức, vận hành và hoạt động, đặc biệt là về cơ chế tài chính. Hiện nay, các “Trường quốc tế” đang có xu hướng “thực hiện những việc mà pháp luật không cấm”, đơn cử như việc huy động tài chính bằng cách vay tiền của phục huynh học sinh trong vụ AISVN theo cơ chế dân sự.
Do đó, khi chưa có quy định pháp luật chuyên ngành điều chỉnh, cụ thể là quy định trong lĩnh vực giáo dục, các quy định về việc thành lập, tổ chức, quản lý, hoạt động… đối với “Trường quốc tế” thì rủi ro về mặt pháp lý rất cao, không chỉ đối với học sinh, phụ huynh mà còn ngay cả đối với “Trường quốc tế” đó.Từ các vấn đề trên, luật sư Mai Thảo đề xuất cần thiết phải bổ sung các quy định pháp luật chuyên biệt để tạo ra hành lang pháp lý rõ ràng, điều chỉnh hiệu quả đối với các “Trường quốc tế”. Có các tiêu chí, bộ tiêu chí, tiêu chuẩn rõ ràng để xác định một trường nào đó đạt chuẩn quốc tế, định hướng quốc tế, cũng như các quy định về cơ cấu tổ chức, quản lý, vận hành, đào tạo, quyền và nghĩa vụ của trường đối với học sinh, phụ huynh....