Trung Quốc, một xã hội có đến 4 thiếu và 5 thất vọng

[trungthuc]

Người dân TQ sẽ không có hưởng một cái Tết với nhiều hứng khởi trong năm nay theo những gì đang thật sự xảy ra ở đại lục này. Kinh tế hoàn toàn bị bế tắc, công nhân bị hoãn trả lương, thất nghiệp trong giới thanh niên lại tràn lan, xã hội có chiều hướng hỗn loạn về nhiều mặt…
Tại sao lại như vậy???

(Minh họa)

Trên các phương tiện truyền thông, giới chức TQ liên tục trấn an với dư luận khi cho rằng, người dân nào khó khăn sẽ được Nhà nước trợ giúp, lãi suất sẽ giảm xuống, thị trường chứng khoán sẽ được ổn định, bất động sản sẽ không còn bị đóng băng… Tuy nhiên, chính phủ Bắc Kinh tiếp tục lúng túng trong việc cho thực hiện ra các quyết sách táo bạo này.

Không khí ảm đạm trong những ngày cuối năm 2024

Số liệu do Cơ Quan Thống Kê Quốc Gia TQ cho công bố ra vào ngày 9/12 cho thấy, mức tăng trưởng về doanh số bán lẻ tại TQ đã bị giảm mạnh vào tháng Mười Một, do chỉ có tăng 3% so với cùng thời kỳ năm trước, so với mức tăng 4.8% của tháng Mười. Đầu tư về bất động sản giảm đến 10.4% từ tháng Giêng đến tháng Mười Một năm nay, so với 11 tháng cùng thời kỳ của năm 2023.

Từ cuối tháng Chín, chính quyền Bắc Kinh đã cho tăng cường sự hỗ trợ trong chính sách hoạt động kinh tế trong bối cảnh mức tăng trưởng chậm và sự căng thẳng xã hội có phần gia tăng. Nhà nước cho giảm lãi suất, nới lỏng những hạn chế mua nhà và bơm tiền Ngân Hàng Trung Ương vào hệ thống tài chính, cũng như phê duyệt chương trình hoán đổi nợ tương đương khoảng 1,400 tỷ USD để giúp làm giảm bớt căng thẳng tài chính cho các chính quyền địa phương.

Tuy nhiên, giới kinh tế gia cho rằng. liệu Bắc Kinh có thực sự đủ can đảm để thực hiện loại cải cách toàn diện đối với lương hưu, chăm sóc sức khỏe và hàng loạt khía cạnh khác có liên quan đến mạng an sinh xã hội mà họ cho là cần thiết để mang lại bước tiến bền vững cho nền kinh tế tiêu dùng.

"Bắc Kinh cần phải làm sạch thị trường bất động sản, sửa chữa hệ thống tài chính, điều chỉnh hệ thống phúc lợi xã hội và xoa dịu căng thẳng địa lý chính trị để đạt được sự phục hồi kinh tế vào năm 2025", nhóm kinh tế gia tại Nomura nhận định, theo Wall Street Journal.

Làn sóng "trả thù đời"
Trong bối cảnh đời sống ngày càng khó khăn và không có lối thoát, xã hội TrQ đang thật sự bị bất an. Loạt vụ tấn công bạo lực đã làm rúng động TQ trong thời gian gần đây. Ngày 11/11, một người đàn ông ở thành phố Chu Hải, đã phóng xe bạt mạng, đâm thẳng vào đám đông, khiến cho 35 người bị thiệt mạng và 43 người bị thương. Theo cảnh sát, đương sự đã "nổi khùng" về cách chia tài sản sau khi ly hôn.

Năm ngày sau, tại Vô Tích, thành phố thuộc tỉnh Giang Tô, một cựu sinh viên, do quá bất mãn về đồng lương còm cõi kiếm được sau nhiều năm "sôi kinh nấu sử" trong đại học, đã đâm chết 8 người tại một trường dạy nghề. Rồi ba ngày sau đó, một tài xế cũng cho đâm xe hơi vào những phụ huynh đang chờ đón con tại một trường tiểu học ở Thường Đức, một thành phố thuộc Hồ Nam.

Chính phủ TQ gọi những sự kiện trả thù như vậy chỉ là "cá biệt". Tuy nhiên, đó là thể hiện của sự tức giận và căng thẳng bị dồn nén lâu ngày bọc phát ra. Hồi trung tuần tháng Mười Một, Tòa Án Nhân Dân Tối Cao phải triệu tập một cuộc họp đặc biệt để thảo luận việc duy trì sự ổn định trong xã hội. Thay vì tìm cách xoa dịu dư luận, giải pháp giờ đây là tiến hành việc trấn áp. Ông Trương Quân (Zhang Jun), chánh án Tòa Án Nhân Dân Tối Cao TQ, nói rằng những hành vi tội ác nghiêm trọng như vậy phải bị trừng trị nghiêm khắc, để công chúng có thể "thực sự cảm nhận được công bằng và công lý ở đại lục này".

Trong khi đó, Bộ Tư Pháp lại kêu gọi các cơ quan tư pháp ở mọi cấp chính quyền phải bảo vệ sự ổn định xã hội và tăng cường hòa giải những tranh chấp liên quan đến hôn nhân, mâu thuẫn xóm giềng, chia chác về thừa kế… Ngoài ra, báo chí tuyệt đối hạn chế không được phép đưa tin về những cuộc bạo động xã hội hoặc chỉ đưa ra tin ngắn gọn, không được bọ sung thêm bớt gì để có thể khiến cho người dân đặt ra câu hỏi về khả năng quản lý của chính quyền.

Cách giải quyết này chỉ nhắm vào phần ngọn. Gốc rễ vấn đề vẫn là mức độ bất mãn đang tăng do sự thất bại của chính sách điều hành về kinh tế. Giá nhà đã giảm mạnh sau cuộc khủng hoảng về thị trường bất động sản đã xóa sổ tiền tiết kiệm cả đời của rất nhiều người. Những vụ vỡ nợ của giới kinh doanh bất động sản và xây dựng/đầu tư địa ốc khiến cho nhiều người dân đang phải sống trong những căn nhà xây cất dở dang. Cảnh phá sản của nhiều hãng sản xuất đang xảy ra khắp nơi, do tình trạng dư thừa công suất trong khi nhu cầu thị trường lại èo uột.

Freedom House, tổ chức nghiên cứu tại Washington D.C., đã thống kê có 937 cuộc biểu tình ở khắp TQ trong quý 3, 2024, tăng 27% so với cùng thời kỳ của năm 2023, chủ yếu là do tâm lý bất mãn về đời sống kinh tế, theo The Economist.

"Tứ vô ngũ thất"
Giới trẻ, vốn là nguồn gốc bất ổn xã hội chủ yếu trong lịch sử hiện đại TQ, đang chịu nhiều sự bất công và nghịch lý. Vào năm 2024, TQ đào tạo ra 11,8 triệu sinh viên tốt nghiệp từ các trường đại học và cao đẳng nghề nhưng lại không cung cấp đủ việc làm cho họ. Thế hệ trẻ cho rằng họ đang sống trong "thời kỳ rác rưởi".

Ông Bùi Mẫn Hân (Minxin Pei), chuyên gia về khoa chính trị học thuộc đại học Claremont McKenna College, California, có nhận xét rằng, chẳng có nhà nước nào ra lệnh giám sát người dân kinh khủng bằng TQ đại lục; tuy vậy, chẳng bộ máy tinh vi nào có thể "nắm biết" trước được cơn bộc phát thịnh nộ dẫn đến các hành vi bạo hành.

Bất luận cho điều đó, công an TQ vẫn tăng cường theo dõi người dân. Ngày 21/11, ông Vương Tiểu Hồng (Wang Xiaohong), Bộ trưởng Bộ Công An, đã ra lệnh cho bộ máy "công an nhân dân" chuẩn bị cho cái mà ông gọi là "chiến dịch mùa Đông", tăng cường việc thanh tra và tuần tra nhằm "ngăn chặn các sự kiện cực đoan có thể xảy ra" . Trong những ngày cuối năm, xe cảnh sát luôn đậu bên ngoài các trường học và nhà trẻ ở Bắc Kinh. Chính quyền Bắc Kinh cũng đang nhắm vào những người thuộc thành phần "Bốn thiếu và năm thất vọng" ("Tứ vô ngũ thất").

"Tứ vô" ở đây có nghĩa là: không vợ/chồng hoặc con cái; không công ăn việc làm đàng hoàng hoặc có thu nhập ổn định; không giao tiếp xã hội; và không có nhà cửa hoặc xe hơi.
Còn "Ngũ thất" là nỗi thất vọng về chuyện làm ăn thua lỗ; thất vọng về mối giao tiếp không suôn sẻ; thất vọng trước những rào cản cuộc đời; thất vọng trước những bất an dẫn đến mất cân bằng về cảm xúc; và thất vọng chán chường trước tình trạng bệnh tật không có tiền chữa trị hoặc bị trầm cảm triền miên.

Với chính quyền TQ, "bọn tứ vô ngũ thất" này là đối tượng cần được chú ý nhất vì đó là nguồn tiềm ẩn gây ra nhiều sự bất ổn. Ngày 16/11, chính quyền ở tĩnh Quảng Đông cho biết, họ sẽ cho sử dụng hệ thống giám sát "lưới chài" để tìm và "vớt lấy" những hạng người như vậy. Một số doanh nghiệp đã được yêu cầu cân nhắc kỹ trước khi cho sa thải những công nhân có khả năng "khùng điên" gây ra bất ổn. Chính quyền Nội Mông cũng chỉ đạo các công ty thực hiện việc tư vấn tâm lý thường xuyên cho nhân viên.

"Phong Kiều"
Thường dân cũng đang được huy động để giúp chính quyền phát hiện ra những nguy cơ rắc rối nhen nhóm từ những cá nhân "có vấn đề". Cách tiếp cận này, được gọi là mô hình "Phong Kiều" (Fengqiao), một cách huy động công chúng để giám sát lẫn nhau, có từ thời Mao Trạch Đông, và được Tập Cận Bình, chủ tịch TQ hiện nay, cho hồi sinh và thực thi chặt chẻ. Theo mô hình này, người dân được khuyến khích để mắt đến hàng xóm để phát hiện các dấu hiệu "bất thường" nào. Sở dĩ gọi là mô hình "nhân dân chỉ điểm" mang tên "Phong Kiều" vì nó được khai sinh tại Phong Kiều (tỉnh Chiết Giang) cách đây khoảng 60 năm.

Cách tiếp cận và giải quyết vấn đề như nói ở trên đang khiến cho nhiều người dân thấy bất bình. Người ta cho rằng, xã hội nằm trong vòng kiểm soát quá chặt của đảng và Nhà nước đang thiếu các van áp suất để cho mọi người có thể trút giận; do đó, sự bất bình trong xã hội sẽ ngày càng trầm trọng thêm. Trong nhiều trường hợp, lỗi này lại xuất phát từ chính quyền. Nhiều chính quyền địa phương đã cưỡng chế bắt cho di dời cư dân và đập phá nhà của họ để nhường chỗ cho các dự án bất động sản phát sinh lời.

Cần nhắc lại, hồi tháng 5/2012, một phụ nữ đã cho nổ bom tự sát trước cửa trụ sở chính quyền ở Vân Nam sau khi bà bị mất hết nhà cửa, khiến cho nạn nhân và hai người khác bị thiệt mạng. Hồi năm 2011, dân làng Ô Khảm (Quảng Đông) đã đứng lên nổi loạn sau khi bọn viên chức địa phương đã bán đất của họ cho các công ty bất động sản mà không có sự đền bù thỏa đáng.

China Dissent Monitor, do nhóm vận động nhân quyền Freedom House có trụ sở tại Washington D.C. điều hành, đã theo dõi hơn 7,000 trường hợp bất ổn trên khắp TQ trong hai năm rưỡi qua và nhận thấy có hơn 46% sự việc có liên quan đến các cuộc biểu tình của công nhân và hơn 1/4 tổng số khác có dính líu đến vấn đề sở hữu bất động sản.

"Xuân này con sẽ không về"
Sau các vụ bạo động mới đây vào những ngày cuối năm, ông Khúc Vệ Quốc (Qu Weiguo), giáo sư ở Đại Học Phúc Đán, Thượng Hải, đã cho đăng một bài bình luận trên mạng xã hội Weibo. Ông viết rằng những người đã cho xả giận bằng cách "trả thù đời" vì cảm thấy họ không có cách nào khác để được lắng nghe. Vì vậy, theo ông Khúc, một phần của giải pháp là phải mở rộng nhiều kênh công khai để người dân được phép liên lạc và khiếu nại. Bài viết của ông Khúc nhanh chóng đã bị xóa bỏ. ĐCSTQ vẫn tin rằng chỉ có việc thắt chặt kiểm soát mới giải quyết được vấn đề, chứ không phải cho nới lỏng.

Chính quyền tiếp tục "sàng lọc" ra và tìm ra các đối tượng đang chịu những mất mát về tài chính hoặc tình cảm và đánh giá mức độ rủi ro để gây rối trật tự công cộng của họ. Chính quyền tiếp tục cho triển khai lực lượng bán quân sự để dàn ra tại nhiều trường học cũng như các địa điểm công cộng.

Cảnh sát ở huyện Tùy (Sui, thuộc tỉnh Hồ Bắc) thậm chí đưa lực lượng quân bán quân sự được trang bị súng ống đến các trường học vào giờ học sinh đến và rời trường. Tại thành phố Phật Sơn ở Quảng Đông, người dân xôn xao về việc có bao nhiêu trường trung tiểu học và mẫu giáo đang cho đặt rào chắn bằng bê tông và kim loại trước cổng, theo nguồn tin của Wall Street Journal.

Chính quyền cũng tăng cường kiểm duyệt Internet để xóa bỏ các ý kiến bàn luận về những điểm yếu của nền kinh tế lớn thứ hai trên thế giới. Đội quân kiểm duyệt Internet tăng cường xóa những bài viết "nhạy cảm", đi trái ngược với chính sách của ông Tập Cận Bình. Và đặc biệt chính quyền các cấp phải giấu nhẹm tất cả thống kê tiêu cực có liên quan đến nền kinh tế. Gần như chẳng nhà nước nào có thể so với TQ về kỹ năng cho bóp méo sự thật.

Với dân chúng, sự thật mà họ đang thấy rõ nhất là tình hình bi đát đến mức hàng triệu người sống ở các thành phố lớn nói rằng, Tết này họ sẽ không về quê, đơn giản không có tiền để về. Đó là một trong những sự thật hiếm hoi mà không cách nào có thể che giấu nổi.